بررسی میزان بروز کووید-۱۹ را در مناطق مختلف تهران

کلان‌شهر تهران، ۲۰ درصد از جمعیت ایران را در خود جای داده است و دارای تراکم بالایی از ساکنین است که به طور نامتناسب در شهر پراکنده شده‌اند. با توجه به شیوع بسیار بالای بیماری کووید-۱۹، مسئولان شهری، اپیدمیولوژیست‌ها و کارشناسان باید در مورد نحوه پراکنش ویروس و شیوع بیماری، استراتژی‌های سریع و مناسبی را برنامه‌ریزی کنند.

به همین دلیل در سال ۱۳۹۹ و چند ماه پس از شروع همه‌گیری کووید-۱۹، دکتر حمید سوری؛ استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به همراه همکاران خود مطالعه‌ای درباره میزان بروز این بیماری در مناطق مختلف شهر تهران انجام داد. بخشی از این مطالعه به تازگی در ژورنال GeoJornal منتشر شده است.

دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درباره مطالعه خود با موضوع تحلیل مکانی–زمانی میزان بروز کووید-۱۹ تهران گفت: این مطالعه در سال ۱۳۹۹ با حمایت شهرداری تهران و مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری در مناطق ۲۲گانه شهر تهران انجام شد. این مطالعه در آن زمان نتایج ارزنده‌ای داشت؛ چون در آن زمان هنوز اطلاعات درستی در مورد خصوصیات این بیماری، توزیع آن و نحوه بیماری‌زایی آن نداشتیم.

وی افزود: این طرح مقدمه‌ای برای اجرای «طرح شهید سلیمانی» در سطح کشور شد و توانست به پیشگیری و کنترل اپیدمی کووید-۱۹ کمک شایانی کند.

پژوهشگر مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به یکی از نتایج این مطالعه اشاره کرد و گفت: ما در این مطالعه کانون‌های آلودگی در شهر تهران را بررسی کردیم و مشخص شد که کانون آلودگی در تهران، متمایل به شرق تهران و منطقه چهار بود.

وی ادامه داد: همچنین متوجه شدیم که نشانه‌ها و علائم بیماری و الگوی آن در تهران و کشور ما متفاوت از الگوی کشوری مانند چین است.

سوری با بیان این‌که در این مطالعه مشخص شد که نشانه «تب» که یکی از علائم بیماری کووید-۱۹ است، در جامعه ما ارزش زیادی نداشت؛ ادامه داد: نیازی نبود که بر روی تب تاکید زیادی کنیم؛ در حالی که در مقابل تمام ساختمان‌ها و ادارات تب‌سنجی انجام می‌شد و در این مطالعه فهمیدیم که این کار ارزش زیادی ندارد و ما تنها هزینه‌های خود را هدر می‌دهیم.

وی به یکی دیگر از یافته‌های این پژوهش اشاره کرد و گفت: این تحقیق نشان داد که حدود ۴۹.۳ درصد از افرادی که از بیمارستان به دلیل کووید-۱۹ مرخص می‌شوند، از مشکلات روانی و رفتاری شکایت دارند و از نظر روحی و روانی بسیار آسیب‌پذیر هستند. هم خود بیماران و هم خانواده‌هایشان از این موضوع شکایت داشتند. بنابراین نیاز است مراقبت‌های سلامت روان در این بیماران انجام بگیرد.

این اپیدمیولوژیست خاطر نشان کرد: در این مطالعه روش‌های پیشگیری مؤثر در کنترل اپیدمی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین افرادی که شانس مرگ در آن‌ها بالاتر است و افراد در معرض خطر شناسایی شدند. همچنین عوارض این بیماری نیز بررسی شد.

سوری در مورد ابتلای کودکان به کووید-۱۹ گفت: بررسی‌های این مطالعه نشان داد که این بیماری در کودکان مسئله حاد و جدی نیست و نباید خیلی روی آن‌ها تاکید کرد.

وی ضمن اشاره به این ‌که نیاز است در مدیریت اپیدمی رویکردهای حمایتی، نظارتی و مراقبتی را پیش بگیریم، گفت: در این مطالعه متوجه شدیم که باید در بیماریابی فعال نقش داشته باشیم؛ باید انجام آزمایش‌ها را بیشتر کنیم و رصد و رهگیری مناسبی از بیماران داشته باشیم. همچنین متوجه شدیم که اگر از فناوری‌های نوین برای رصد و رهگیری موارد ابتلا استفاده کنیم، هم بهتر می‌توانیم بیماری را کنترل کنیم و هم می‌توانیم کانون‌های آلودگی را رصد کنیم.

پژوهشگر مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: عمده‌ترین استفاده‌ای که از نتایج این مطالعه شد، برای طراحی طرح شهید سلیمانی بود. «طرح شهید سلیمانی» چون محله‌محور و مبتنی بر مشارکت اجتماعی بود، نتایج خوبی داشت و اگر آن اجرا نمی‌شد، شاهد اثرات سوء بیشتری بودیم.

وی خاطر نشان کرد: این طرح، اولین طرح تحقیقاتی مبسوطی بود که بر روی یک جمعیت بزرگ در کشور انجام ‌گرفت و در فضای غبارآلودی که خیلی اطلاعات لازم را نداشتیم، برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری خیلی به ما کمک کرد که به درستی حرکت کنیم.

سوری با اشاره به بودجه این طرح، توضیح داد: این مطالعه نسبت به بودجه محدودی که داشت، به نتایج قابل توجهی رسید. حتی من به عنوان محقق مجبور شدم که هزینه‌های زیاد شخصی برای انجام این طرح صرف کنم و دو برابر مبلغ محدودی که این طرح داشت، من به صورت شخصی هزینه کردم؛ ولی خوشبختانه نتایج مفیدی داشت.

وی ادامه داد: مقالات علمی خوبی از این مطالعه استخراج شد که خوشبختانه مورد استناد قرار گرفت و توانست به اشتراک‌گذاری این تجربه در سطح بین‌المللی، کمک کند.

استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سوال که چرا علی‌رغم این که به طور کل مرگ ومیر کووید-۱۹ در مردان بیشتر از زنان است، در بخشی از این مطالعه عنوان شده که مرگ‌ومیر در زنان در تهران بیشتر بوده؟ توضیح داد: این اتفاق در برخی از مناطق تهران رخ داده بود و دلیل آن این است که مواجهه با ویروس در مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت است. نشست‌ها، مهمانی‌ها و مراسم مختلفی که زنان برگزار می‌کنند، باعث مواجهه بیشتر آن‌ها با ویروس شده و همچنین عوامل مختلفی مثل دیابت و اضافه وزن و ... در زنان بیشتر است و به همین دلیل ممکن است زنان به بیماری شدیدتری دچار شده باشند.

پژوهشگر مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سوال که آیا این مطالعه متوقف شده است و یا فازهای بعدی آن ادامه دارد؟، توضیح داد: دو فاز از این طرح تحقیقاتی انجام شده است و چند ماه پیش شهردار تهران در نشستی دستور دادند که این کار ادامه پیدا کند. ولی متاسفانه هماهنگی لازم صورت نگرفت و علی‌رغم پیگیری‌هایی که انجام دادیم، تا به حال این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده است.

وی خاطر نشان کرد: قرار بود که مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران این موضوع را پیگیری کند و ما پروپوزال طرح را ارسال کردیم و مکاتبات را انجام دادیم، ولی تا کنون پاسخی دریافت نکردیم.

این اپیدمیولوژیست درباره موضوع فاز جدید این مطالعه، گفت: در فاز جدید، می‌خواستیم ببینیم که حدود ۳۰ ماه بعد از آغاز شیوع کووید-۱۹، شرایط بیماری چه تغییرات اپیدمیولوژیکی داشته است. به خصوص الگوی اپیدمی، واریانت‌های جدید، شرایط مردم و ... در حال حاضر چگونه است، تا بتوانیم از این نتایج در سیاست‌ها و تصمیمات بعدی استفاده کنیم. این‌ها اهدافی بود که داشتیم، ولی متاسفانه الان در پیچ‌وخم‌های اداری گیر کرده است و از زمستان گذشته در حال پیگیری هستیم.

یافته‌های این مطالعه با عنوان «Spatio-temporal analysis of COVID-19 incidence rate using GIS: a case study—Tehran metropolitan, Iran» در GeoJournal منتشر شده است و در انجام این تحقیق رسول نصیری، سمانه اکبرپور، علیرضا زالی، ناهید خداکرمی، محمدحسین بوچانی، علیرضا نوری و حمید سوری با یکدیگر مشارکت داشتند.