خارش معمولاً نشانه یک مشکل جدی نیست، اغلب می‌توانید خودتان آن را درمان کنید و معمولاً بعد از چند هفته از بین می‌رود؛ اما در موارد نادر، خارش بدن می‌تواند نشانه یک بیماری جدی مانند مشکلات تیروئید، کبد یا کلیه باشد.

بیایید با علل خارش، روش درمان آن و زمان مراجعه به پزشک، بهتر آشنا شویم.

علل خارش بدن​

خارش اغلب به دلیل شرایطی ایجاد می‌شود که بر پوست تأثیر می‌گذارند، اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل اساسی نیز باشد. در برخی موارد ممکن است تشخیص یک علت خاص، امکان‌پذیر نباشد. به هر حال، 6 مورد از شایع‌ترین علل خارش پوست بدن شامل موارد زیر هستند:

1. مشکلات پوستی

گاهی علت خارش، مشکلات پوستی است. آن دسته از بیماری‌های پوستی که می‌توانند باعث خارش شوند عبارتند از:

پوست خشک

اگزما

درماتیت تماسی (التهاب پوست که در تماس با یک محرک یا آلرژن رخ می‌دهد)

کهیر

لیکن پلان (بثورات خارش‌دار با علت ناشناخته)

پسوریازیس

شوره سر

فولیکولیت (یک بیماری پوستی ناشی از فولیکول‌های ملتهب مو)

حکه (تاول‌های کوچکی که بسیار خارش دارند)

2. آلرژی و واکنش‌های پوستی

گاهی اوقات خارش پوست ناشی از یک آلرژن، محرک یا سایر عوامل محیطی است. برخی از رایج‌ترین موارد عبارتند از:

ترکیبات محصولات آرایشی مانند مواد نگهدارنده، عطرها، رنگ مو و سفت‌کننده لاک ناخن

برخی از فلزات مانند نیکل یا کبالت در جواهرات

لاستیک (از جمله لاتکس)

منسوجات (به‌ویژه رنگ‌ها و رزین‌های موجود در آن‌ها)

برخی از گیاهان (مانند گل داودی، آفتابگردان، نرگس، لاله و پامچال)

حساسیت به برخی غذاها یا انواع داروها (مثلاً آسپرین و گروهی از داروها به نام مواد افیونی)

عرق‌سوز شدن

آفتاب‌سوختگی

3. انگل‌ها و حشرات

در برخی موارد، علت اصلی خارش، انگل‌ها و حشرات هستند. در واقع خارش می‌تواند توسط آفات زیر ایجاد شود:

کنه گال

شپش سر، شپش شرمگاهی یا شپش بدن

نیش حشرات (زنبورها، پشه‌ها، کک‌ها و ساس‌ها)

کرم نخی (می‌تواند باعث خارش بدن در نشیمنگاه شود)

تریکوموناس واژینالیس (انگل کوچکی که باعث عفونت مقاربتی می‌شود)

4. عفونت‌ها

گاهی خارش در بدن به موارد فوق مرتبط نیست، بلکه ممکن است یکی از علائم وجود عفونت در بدن باشد، مانند:

آبله مرغان یا عفونت ویروسی دیگر

پای ورزشکار (یک عفونت قارچی که باعث خارش بین انگشتان پا می‌شود)

کرم حلقوی (عفونت قارچی که باعث ایجاد بثورات قرمز حلقه مانند روی پوست می‌شود و می‌تواند باعث خارش پوست سر شود)

برفک واژن یا برفک در مردان (نوعی عفونت قارچی که می‌تواند باعث خارش در داخل و اطراف دستگاه تناسلی شود)

5. سایر شرایط

خارش می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد که ممکن است داخل بدن را تحت تاثیر قرار دهد، بدون اینکه لزوماً علائم واضح دیگری ایجاد کند. این بیماری می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

بواسیر

پرکاری یا کم‌کاری تیروئید

کم‌خونی و فقر آهن

پلی‌سیتمی (وجود غلظت بالایی از گلبول‌های قرمز در خون)

شرایط مرتبط با کبد مانند سیروز صفراوی اولیه و هپاتیت

نارسایی طولانی مدت کلیه

در موارد نادر، انواع خاصی از سرطان از جمله سرطان کبد، سرطان پانکراس، لوسمی و لنفوم هوچکین

مرتبط با یک وضعیت روانی مانند افسردگی یا اضطراب در برخی موارد

6. یائسگی و بارداری

خارش بدن در دوران بارداری یا بعد از یائسگی نیز شایع است. دلیل آن نیز تغییرات هورمونی است و معمولاً با گذشت زمان بهتر می‌شود.

درمان‌های خارش بدن

درمان خارش تا حد زیادی به علت آن بستگی دارد. ممکن است راهکارهایی برای کمک به تسکین خارش و کاهش آسیب پوستی ناشی از خاراندن، در دسترس باشند. شما باید از پزشک عمومی یا داروساز بپرسید که چه چیزی برای شما مناسب است.

داروها

برخی از لوسیون‌ها، کرم‌ها و داروها می‌توانند به کاهش خارش بدن کمک کنند. این موارد، بدون نسخه در داروخانه‌ها یا با نسخه پزشک عمومی در دسترس هستند. درمان‌های رایج توصیه شده عبارتند از:

مرطوب‌کننده یا نرم‌کننده روغنی (اگر پوست شما خشک یا پوسته پوسته است)

کرم‌های حاوی منتول برای خنک کردن پوست یا مواد ضدخارش مانند کروتامیتون

کرم استروئیدی ملایم (معمولاً فقط برای چند روز) برای نواحی کوچک و ملتهب (پماد هیدروکورتیزون در داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس است)

قرص‌های آنتی هیستامین برای کمک به کنترل واکنش‌های آلرژیک (قبل از استفاده با داروساز یا پزشک عمومی خود مشورت کنید، زیرا برای همه مناسب نیستند)

برخی از قرص‌های آنتی هیستامین می‌توانند باعث ایجاد احساس خواب آلودگی شوند. پس از مصرف آن‌ها باید از رانندگی، کار با ابزار برقی یا ماشین آلات سنگین خودداری کنید.

اگر در نواحی پرمو مانند پوست سر خارش دارید، لوسیون‌های مخصوص این نواحی در دسترس هستند. بنابراین شما مجبور نیستید از کرم‌های چسبنده استفاده کنید.

همچنین برخی از داروهای قوی‌تر مانند داروهای ضد افسردگی نیز وجود دارند که اگر درمان‌های فوق کمکی نکرد و خارش پوست ادامه یافت، توصیه می‌شوند.

پیشنهاداتی برای کاهش خارش

ناخن‌های خود را تمیز، کوتاه و صاف نگه دارید.

سعی کنید به جای خاراندن، روی ناحیه خارش‌دار ضربه بزنید.

شب‌ها دستکش‌های نخی بپوشید تا از آسیب ناشی از خاراندن در خواب جلوگیری کنید.

یک کمپرس سرد، روی ناحیه آسیب دیده نگه دارید تا خنک شود.

از غذاهای تند، الکل و کافئین خودداری کنید، زیرا این مواد می‌توانند بر جریان خون در پوست شما تأثیر بگذارند و در نتیجه خارش بدن را بدتر کنند.

در حمام به جای آب داغ از آب خنک یا ولرم استفاده کنید.

حمام را کمتر از 20 دقیقه نگه دارید.

سعی کنید در صورت امکان، تعداد دفعات حمام یا دوش گرفتن خود را کاهش دهید.

از صابون معطر، ژل دوش یا دئودورانت اجتناب کنید.

بعد از حمام یا دوش گرفتن از لوسیون‌های مرطوب‌کننده و نرم‌کننده‌های بدون عطر استفاده کنید تا از خشک شدن بیش از حد پوست جلوگیری کنید.

پوست خود را به آرامی (با لمس و نوازش) خشک کنید.

از لباس‌هایی که پوست شما را تحریک می‌کنند، مانند پشم و برخی پارچه‌های مصنوعی اجتناب کنید.

تا حد امکان از پنبه یا ابریشم استفاده کنید.

از لباس‌های تنگ خودداری کنید.

از مواد شوینده ملایم استفاده کنید که کمتر احتمال دارد پوستتان را تحریک کنند.

از روتختی‌های خنک، سبک و نرم استفاده کنید.

چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟

همانطور که گفته شد، گاهی خارش می‌تواند نشانه یک بیماری باشد. بنابراین با پزشک عمومی خود صحبت کنید اگر:

خارش شدید است و خوابتان را مختل کرده است.

خارش برای مدت طولانی دوام پیدا کرده است (یعنی بیش از دو هفته).

خارش مدام برمی‌گردد.

خارش با علائم دیگری مانند قرمزی، تورم و چرک یا یرقان (زردی پوست و سفیدی چشم)، استفراغ و تب همراه است.

به علائم جدیدی مانند کاهش یا افزایش وزن، تغییرات در عملکرد بدن مانند حرکات روده، خستگی یا تغییرات خلقی دچار شده‌اید.

خارش، کل بدن را فرا می‌گیرد و هیچ دلیل واضحی برایش وجود ندارد.

درمانی که پزشک توصیه کرده علائمتان را بدتر می‌کند.

اگر در دوران بارداری، خارش یا هرگونه بثورات غیرمعمول پوستی دارید نیز با ماما یا پزشک عمومیتان صحبت کنید.

نتیجه گیری

خارش بدن احساس ناخوشایندی است که فرد را وادار به خاراندن ناحیه آسیب دیده می‌کند. این مشکل می‌تواند هر ناحیه‌ای از بدن را تحت تاثیر قرار دهد و در کل بدن یا در یک منطقه خاص، رخ دهد. خارش خفیف و کوتاه‌مدت شایع است، اما این مشکل گاهی اوقات می‌تواند شدید باشد و زندگی با آن بسیار سخت باشد. اگر خارش خفیف باشد، می‌توان با انجام برخی دستورالعمل‌ها آن را برطرف نمود، در غیر این صورت باید به پزشک مراجعه شود.