نگاهی به زندگی و کارنامه سینمایی تیم برتون کارگردان صاحب سبک سینمای فانتزی

.

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: تیم برتون ۲۵ اوت ۱۹۵۸ در شهر بربنک در ایالت کالیفرنیا متولد شد. مادرش جین اریکسون صاحب یک فروشگاه وسایل هدیه بود و پدرش بیل برتون کارمند پارک بربنک و اداره تفریحات و سرگرمی بود. تیم یک برادر به نام دنیل دارد که ۳ سال کوچکتر از تیم است و او نیز در عالم هنر مشغول فعالیت است.

کودکی تیم برتون

تیم برتون در کودکی خیلی درونگرا بود عاشق سینما رفتن بود. او همچنین به نقاشی کشیدن علاقه زیادی داشت. او همچنین عاشق فیلم‌های ترسناک و علمی–تخیلی مثل گودزیلا و فرانکشتاین، فیلم‌های شرکت همر، فیلم‌های وینسنت پرایس و آثار ادگار آلن پو بود و بعدها در دوران فیلم‌سازی‌ آثارش تحت تأثیر این آثار قرار گرفته‌اند.

استعداد هنری تیم خیلی زود کشف شد، او در نوجوانی در یک مسابقه طراحی پوستر برای ترویج نریختن زباله شرکت کرد. علاوه بر این که طرح او مقام اول را کسب کرد و برنده ۱۰ دلار جایزه شد، تا ۲ ماه نیز طرحش روی کامیون‌های حمل زباله شهر بربنک مورد استفاده قرار گرفت. شد. همچنین با فرارسیدن کریسمس و هالووین هم ساکنین شهر به او پول می‌دادند تا برایشان روی شیشه، طرح‌های مناسب فصل، مثل کدوی هالووین، اسکلت، عنکبوت و آدم‌برفی بکشد.

 آغاز فیلم‌سازی تیم برتون

تیم برتون از همان نوجوانی دست به ساخت انیمیشن‌هایی به سبک استاپ موشن و فیلم‌های کوتاه ۸ میلی‌متری سیاه‌وسفید زد. یکی از فیلم‌های دوره نوجوانیش جزیره دکتر آگر است که در سن ۱۳ سالگی آن را ساخت. بعد از گذراندن دوره دبیرستان، تیم برتون برای فراگیری فیلم‌سازی و انیمیشن به طور حرفه‌ای در مؤسسه هنرهای کالیفرنیا به تحصیل مشغول شد او در زمان دانشجویی در مؤسسه هنرهای کالیفرنیا فیلم‌های کوتاهی مثل ساقه کرفس غول‌پیکر و پادشاه و اختاپوس را ساخت که از آن‌ها به جز قسمت‌هایی باقی نمانده‌است

او پس از فارغ‌التحصیلی شروع  با استودیوی والت دیزنی شروع به همکاری کرد و انیمیشن‌سازی و ایده‌پردازی فیلم‌هایی مثل روباه و سگ شکاری، دیگ سیاه و ترون را بر عهده داشت.

در سال ۱۹۸۲ در حالی که او در استودیو دیزنی مشغول به کار بود اولین فیلم کوتاهش با نام وینسنت که فیلمی ۶ دقیقه‌ای و سیاه‌وسفید بود را بر اساس شعری از خودش و به روش استاپ موشن کارگردانی کرد. فیلم داستان پسر جوانی است که در رویایش، خودش را به جای وینسنت پرایس، قهرمانش (و قهرمان برتون) می‌بیند. تیم برتون و پرایس راوی این فیلم بودند.

پروژه بعدی برتون فیلم کوتاه هنسل و گرتل بود که اقتباسی از تم ژاپنی داستان برادران گریم بود که برای شبکه دیزنی کارگردانی کرد. این فیلم تنها یک بار در شب هالووین سال ۱۹۸۳ پخش شد و بعد از آن کنار گذاشته شد. فیلم کوتاه بعدی او، فرنکن‌وینی، فیلمی الهام‌گرفته از داستان فرانکشتاین بود که سال ۱۹۸۴ به نمایش درآمد. داستان این فیلم درباره پسر جوانی است که سعی می‌کند سگش را بعد از اینکه با ماشین تصادف می‌کند، دوباره زنده کند. تیم برتون در سال ۱۹۸۴ و پس از ساخت این فیلم، همکاری خود با استودیو دیزنی را پایان داد.چرا که سبک شخصی او با استانداردهای دیزنی تفاوت داشت و برتون ترجیح می‌داد بر روی پروژه‌هایی کار کند که در راستای با سلیقه و دیدگاه خاص خودش باشد.

مشهورترین فیلم‌های تیم برتون

سبک فیلمسازی تیم برتون عجیب و منحصربفرد است. او با فیلم‌های عجیبی چون بیتل‌جوس، ادوارد دست‌قیچی، کابوس قبل از کریسمس، اد وود، اسلیپی هالو، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، ۹، سایه‌های سیاه و فیلم‌های محبوب و موفقی مثل: ماجراجویی بزرگ پی‌وی، بتمن، بازگشت بتمن، سیاره میمون‌ها، چارلی و کارخانه شکلات سازی، آلیس در سرزمین عجایب و فرنکن‌وینی در بین دوستداران سینما مشهور است.

تیم برتون علاوه بر کارگردانی و تهیه‌کنندگی، نویسنده فیلمنامه تعدادی از فیلم‌هایش نیز بوده است. فیلم‌های مانند ادوارد دست قیچی، کابوس قبل از کریسمس و فرنکن‌وینی. او همچنین طراح شخصیت‌های انیمیشن‌های عروس مرده و کابوس قبل از کریسمس بوده‌است.

همکاری جانی دپ و تیم برتون

برتون ترجیح می‌دهد با هنرمندان ثابتی در آثارش همکاری کند؛ مثلا جانی دپ که از اولین همکاری‌شان در فیلم ادوارد دست قیچی تا به کنون علاوه بر همکار، دوست صمیمی برتون نیز هست و در ۸ فیلم با هم همکاری کرده‌اند.

 هلنا بونهام کارتر، بازیگر که همسر تیم برتون نیز هست در بیشتر فیلمهای او به نحوی حضور دارد. دنی الفمن موسیقیدان هم در همه آثار برتون در مقام کارگردان و/ یا تهیه‌کننده به جز ۵ فیلم، آهنگساز بوده اس.

بیتل‌جوس اولین اثر سینمایی تیم برتونبر

پس از کارگردانی چند اپیزود از مجموعه تلویزیونی «آلفرد هیچکاک» تقدیم می‌کند و تئاتر «افسانه پریان» ساخته شلی دووال، به تیم برتون پروژه بزرگ بعدیش یعنی بیتل جوس پیشنهاد داده شد. بیتل جوس یک فیلم کمدی ترسناک ماورایی با محوریت زوج جوانی است که پس از مرگ وادار می‌شوند در همین دنیا بمانند و خانواده‌ای مالک خانه‌شان می‌شوند اما دختر نوجوان خانواده روح آن‌ها را مشاهده می‌کند. بازیگران این فیلم الک بالدوین، جینا دیویس، وینونا رایدر، گلن شادیکس و مایکل کیتون (بیتل جوس) هستند. فیلم  که با بودجه کم ۱۳ میلیون دلاری ساخته شد در گیشه سینماها ۸۰ میلیون دلار فروش داشت و در فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های سال 1988 در جایگاه دهم قرار گرفت و جایگاه تیم برتون را در سینما محکم کرد.

تیم برتون و فیلم بتمن

توانایی تیم برتون در ساختن فیلم‌های موفق با بودجه کم، مدیران استودیوها را تحت تأثیر قرار داد و به او فیلم بتمن که اولین فیلمش با بودجه زیاد بود پیشنهاد داده شد. تولید فیلم با مشکلات زیادی مواجه شد به‌طوری‌که برتون از آن به عنوان «شکنجه و بدترین دوران زندگی‌اش» یاد می‌کند. جک نیکلسون برای نقش ژوکر برگزیده شد. فیلم ژوئن ۱۹۸۹ به اکران درآمد و با فروش بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در آمریکا و ۴۰۰ میلیون دلار در جهان از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما شد. نقدهای بسیار مثبتی برای فیلم نوشته شد و بازی بازیگران و جنبه‌های هنری فیلم مورد تحسین فراوان قرار گرفت و جک نیکلسون نامزد جایزه گلدن گلوب شد. موفقیت این فیلم، جایگاه برتون را به عنوان کارگردانی سودآور تثبیت کرد و فیلم تأثیر زیادی بر فیلم‌های ابرقهرمانی پس از خود گذاشت.

تیم برتون و فیلم «ادوارد دست قیچی»

سال ۱۹۹۰ برتون، نوشتن فیلمنامه (به همراه کارولین تامپسون) و کارگردانی ادوارد دست قیچی را به عنوان پروژه بعدی خود انجام داد. این فیلم که نشان‌دهنده نگاه جذاب و متفاوت برتون به سینماست با موفقیت زیفراوانی مواجه شد و در آمریکا حدود ۵۶ میلیون دلار و در سراسر جهان حدود ۸۶ میلیون دلار فروش داشت. وینونا رایدر برای بار دوم در این فیلم با برتون همکاری کرد و جانی دپ که در اواخر دهه ۱۹۸۰ پس از ایفای نقش در مجموعه تلویزیونی «خیابان جامپ شماره۲۱» به بازیگری محبوب تبدیل شده بود، در نقش ادوارد را که اختراع جدید مخترعی عجیب (با بازی وینسنت پرایس) ظاهر شد. ادوارد ظاهری شبیه انسان داشت اما به دلیل مرگ ناگهانی سازنده‌اش به جای دستانش قیچی داشت و به همین دلیل به تنهایی در قصری در اطراف شهر زندگی می‌کرد. از نظر منتقدین، ادوارد دست قیچی یه عنوان یکی از بهترین فیلم‌های برتون معرفی شده‌است. جانی دپ بعد از این فیلم به بازیگر ثابت فیلم‌های برتون تبذیل شد و در فیلم‌های اد وود، اسلیپی هالو، چارلی و کارخانه شکلات سازی، عروس مرده، سوئینی تاد: آرایشگر شیطانی خیابان فلیت، آلیس در سرزمین عجایب و سایه‌های سیاه با برتون همکاری کرد.

تیم برتون و بازگشت بتمن

بعد از موفقیت فیلم بتمن، وارنر بروس پیشنهاد کارگردانی بازگشت بتمن را به برتون داد. برتون پاسخ داد: «پیشنهاد را قبول می‌کنم به شرطی که ادامه آن چیزی جدید و هیجان‌انگیز ارائه کند.» در نهایت برتون پیشنهاد را پذیرفت و نتیجه کار، بازگشت بتمن با بازی مایکل کیتون در نقش شوالیه تاریکی و تبهکارانی جدید مثل دنی دویتو (پنگوئن)، میشل فایفر (زن گربه‌ای) و کریستوفر واکن (مکس شرک) بودند. پل روبنس هم که نقش پی‌وی را در ماجراجویی بزرگ پی‌وی بازی کرده بود، نقش کوتاهی به عنوان پدر پنگوئن ایفا کرد. بازگشت بتمن که در سال ۱۹۹۲ اکران شد حدود ۲۶۷ میلیون دلار در جهان فروش کرد. این فیلم، سومین فیلم پرفروش سال در آمریکا و ششمین فیلم پرفروش تاریخ شد و موفقیت دیگری در کارنامه برتون ثبت کرد.

تیم برتون و فیلم «بتمن برای همیشه»

با وجود موفقیت عظیم بازگشت بتمن به کارگردانی برتون، وارنر بروس، جوئل شوماخر را برای کارگردانی فیلم سوم بتمن یعنی بتمن برای همیشه استخدام کرد و برتون به همراه پیتر مک‌کروگراسکات، تهیه‌کنندگی آن را به عهده گرفت. به دنبال تغییر کارگردان، مایکل کیتون از نقش بتمن انصراف داد و وال کیلمر جای او را گرفت. فیلم با بازیگران جدیدی مثل تامی لی جونز، نیکول کیدمن، کریس اودانل و جیم کری ساخته شد و با فروش ۳۳۶ میلیون دلاری به موفقیت بزرگی در گیشه دست پیدا کرد.

تیم برتون و فیلم «اسلیپی هالو»

فیلم اسلیپی هالو به کارگردانی برتون که سال ۱۹۹۹ اکران شد، داستانی ماورایی دارد و با اقتباس از داستان کوتاه واشینگتن اروینگ ساخته شده‌است. جانی دپ در این فیلم نقش «ایکابد کرین»، کارآگاهی علاقه‌مند به تحقیقات جرم‌شناسی را بازی کرده‌است. اسلیپی هالو نشان دهنده طغیان تیم برتون علیه سیستم هالیوود شناخته می‌شود. برتون با ساخت این فیلم ادای احترامی به فیلم‌های ترسناک کمپانی انگلیسی فیلم همر کرده‌است. اسلیپی هالو حدود ۲۰۶ میلیون دلار فروش کرد و با موفقیت زیادی روبرو شد. فیلم برنده «جایزه اسکار بهترین کارگردان هنری» و دو جایزه بفتا برای «بهترین طراح لباس» و «بهترین طراح اجرایی» شد.تیم برتون و فیلم سیاره میمون‌ها

فیلم سیاره میمون‌ها به کارگردانی برتون، فیلمی علمی–تخیلی است که در سال ۲۰۰۱ و بر اساس رمان پیر بول ساخته شد. این فیلم با فروش ۳۶۲ میلیون دلار در جهان به موفقیت دست یافت[۶۰] و نهمین فیلم پرفروش جهان در آن سال شد. آهنگساز این فیلم هم دنی الفمن است. در زمان فیلمبرداری سیاره میمون‌ها برتون با هلنا بونهام کارتر آشنا شد و از آن زمان تا سال ۲۰۱۴ شریک زندگی او بود. همچنین این فیلم اولین همکاری برتون با تهیه‌کننده، ریچارد دی زانوک محسوب می‌شود.

تیم برتون و فیلم «ماهی بزرگ»

ماهی بزرگ فیلمی علمی-تخیلی و ماجراجویانه به کارگردانی برتون است که در سال ۲۰۰۳ و بر اساس رمان «ماهی بزرگ:رمان تناسب‌های افسانه‌ای» نوشته دنیل والاس ساخته شده‌است. داستان فیلم درباره آشتی پسری با پدری در حال مرگ به نام ادوارد بلوم است که داستان‌هایی مبالغه‌آمیز درباره زندگیش تعریف می‌کند. بازیگران نقش‌های اصلی فیلم ایوان مک‌گرگور در نقش جوانی ادوارد بلوم و آلبرت فینی در نقش پیری ادوارد بلوم هستند. جسیکا لنگ، بیلی کروداپ، دنی دویتو، الیسون لومن، ماریون کاتیلرد و هلنا بونهام کارتر دیگر بازیگران فیلم هستند. ماهی بزرگ، ۱۲۲ میلیون دلار در جهان فروش داشت و نامزد ۴ جایزه گولدن گلوب شد.دنی الفمن هم برای آهنگسازی این فیلم، نامزد جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم و نامزد جایزه گرمی بهترین موسیقی فیلم شد.

تیم برتون و فیلم «چارلی و کارخانه شکلات سازی»

چارلی و کارخانه شکلات سازی که سال ۲۰۰۵ و به کارگردانی برتون جلوی دوربین رفت، اقتباسی از کتابی به همین نام نوشته رولد دال است. جانی دپ در نقش ویلی وانکا، فردریک هایمور در نقش چارلی باکت، هلنا بونهام کارتر در نقش خانم باکت (مادر چارلی)، کریستوفر لی در نقش پدر ویلی وانکا و دیپ روی در نقش اومپا لومپا ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم نیز موفق بود و بیش از ۴۷۴ میلیون دلار در جهان فروش داشت و هشتمین فیلم پرفروش سال و نامزد جایزه اسکار بهترین طراح لباس شد.جانی دپ هم برای این فیلم نامزد جایزه گلدن گلوب بازیگر مرد نقش اصلی در ژانر موزیکال یا کمدی شد. دنی الفمن، آهنگساز فیلم و جان آگست، نویسنده فیلمنامه، نامزد جایزه گرمی برای قسمت موزیکال خوشامدگویی ویلی وانکا شدند.

زندگی خصوصی تیم برتون

سال ۱۹۸۹ برتون با لنا جیسک هنرمند آلمانی ازدواج کرد. آن دو در سال ۱۹۹۲ از هم طلاق گرفتند. برتون همان سال با بازیگر و مدلی با نام لیزا ماری وارد رابطه شد و این رابطه‌ تا سال ۲۰۰۱ به طول انجامید. در این مدت لیزا ماری در فیلم‌های برتون مثل اد وود، مریخ حمله می‌کند!، اسلیپی هالو و سیاره میمون‌ها ایفای نقش کرد. برتون پس از آن در حین ساخت فیلم سیاره میمون‌ها با هلنا بونهام کارتر آشنا شد و رابطه‌شان تا سال ۲۰۱۴ ادامه یافت. نتیجه این ازدواج دو فرزند است: پسری به نام بیلی ریموند (ترکیب اسم پدر هلنا و اسم پدر برتون)، متولد ۴ اکتبر ۲۰۰۳ و دختری به نام نل، زاده ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷. دسامبر ۲۰۱۴، برتون و کارتر اعلام کردند که از هم طلاق گرفته‌اند.

جانی دپ که دوست صمیمی تیم برتون است، پدرخوانده فرزندان او نیز هست. در مقدمه کتاب «برتون به روایت برتون» جانی دپ چنین گفته است: «درباره او دیگر چه می‌توانم بگویم؟ او برادر، دوست و پدر فرزندخوانده‌ام است. او بی‌نظیر و شجاع است. او کسی است که به خاطرش تا آخر دنیا می‌روم و به خوبی می‌دانم که او هم برای من همین کار را خواهد کرد.»