دوری از تعصبات آرمان‌گرایانه و تعامل دولت‌ها

/مستقل آنلاین، قدیر گلکاریان، استاد دانشگاه

بیماری همه‌گیر کووید- ۱۹ تهدیدی بی‌سابقه برای بهداشت عمومی و اقتصاد جهانی است. فقط دولت‌ها در شرایط فعلی خواهند توانست با پرهیز از لفاظی‌ها و سیاست‌های ناسیونالیستی و گشودن دروازه عقل سلیم و آغوش همکاری‌های بین‌المللی قوی‌تر از پس این بحران پیچیده و همه‌گیر برآیند. دنیایی که از پاندمی کروناویروس شکل جدیدی به خود گرفته ممکن است مجموعه‌ای از کشورهای متخاصم را به ناچار در کنار هم قرار دهد که به دور از آرمان‌های ملی‌گرایانه و دین‌مدارانه در همکاری سریع و مؤثر جهانی اشتراک ورزیده و بتوانند از این بحران خارج شوند. برخی از کشورها همین شرایط را بالنسبه آغاز کرده‌اند. به طوری که ترکیه علیرغم خصومت و دشمنی دیرینه با ارمنستان، حاضر شده برای آن کشور کمک‌های انسان‌دوستانه و تجهیزات لازم بهداشتی ارسال کند. 

در حال حاضر متأسفانه واکنش‌های آرمانگراها هنوز دست غالب دارد. به طوری که با آغاز مرزبندی‌ها به بهانه حفظ اتباع خود و مسدود کردن راه‌های همکاری تجاری توانسته‌اند شرایط نامأنوس جنگ‌های جهانی را در اذهان تداعی کنند. هر چند حفاظت از امنیت سلامتی جامعه توجیه منطقی به نظر می‌رسد ولی زنجیره‌های تأمین مایحتاج کشورها در سایه تجارت جهانی نه تنها مسکوت مانده که به دلیل تعطیلی واحدهای تولیدی و توزیعی زمینه رکود سطح معیشتی و رفاه جوامع نیز به خطر جدی افتاده است. با این حال بایستی دولت‌ها هر چه سریعتر با در نظر گرفتن احیای اقتصاد نیمه جان جهانی، زمینه همکاری‌های بین المللی را فراهم بیاورند. 

طبیعتاً اولین عنصر مهم استراتژی، خروج از شرایط پاندمی کووید ۱۹ است تا افراد سالم بتوانند به سر کار برگردند و افراد آلوده بتوانند درمان مناسبی را انجام دهند. برای این کار کشورها به تجهیزات کافی از کیت‌های تست و تجهیزات محافظ و همچنین دستگاه‌های تهویه مناسب و دسترسی به درمان‌های نوظهور احتیاج دارند.

همکاری بین المللی برای انجام آزمایش‌های گسترده و درمان بسیار ضروری است. فعالیت‌هایی در این زمینه صورت گرفته و بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی هم اینک هفتاد پروژه تحقیقاتی اعم از آزمایش برای تهیه واکسن و همچنین کیت‌هایی که برای استخراج ویروس RNA از سلول‌های جمع‌آوری شده استفاده می‌شوند؛ در حال اجراست. اما شیطنت برخی از دولت‌ها در چنین شرایط حادی بسیار نگران کننده است. عدم توجه به نیازمندی ایران به پول و رفع تحریم از یک طرف و اقدام به منع صادرات ونتیلارتورهای ساخت اروپا به آمریکا از سوی دیگر و عدم توانایی برخی از کشورها در غلبه به بیماری و نبود کادر لازم می‌رود که بحران‌های ناخواسته دیگری را پیش روی بگذارد. 

راه حل تمامی این مشکلات در افزایش همکاری در تولید و توزیع وسایل بهداشتی و درمانی، استفاده از زنجیره‌های تأمین جهانی تا حد امکان و بهره‌گیری از منابع و تجهیزات نهفته است. مادامی که منطق حاکم بر عدالت در میان دولتمردان نشو و نما نیابد و هر کسی بر طبل تو خالی خود بکوبد، تنها ملت‌های بیگناه قربانی این بحران خواهند شد. 

مؤلفه دوم راهبرد خروج، نظارت و کنترل مؤثر بیماری است.گرچه بسیاری از کشورها مانند چین، کره جنوبی، آلمان و ایران با نظارت آنلاین و یا غربالگری تا حدودی توانسته‌اند ردیابی و شناسایی افراد مبتلا را گمانه‌زنی قریب به یقین کنند ولی پیش بینی تنها استراتژی خروج نمی‌تواند باشد و باید برنامه‌های دیگری با نظر کارشناسان انجام پذیرد.

 در واقع غربالگری و ردیابی تنها می‌تواند در کاهش میزان عفونت مؤثر باشد. اگر فقط 60٪ از مردم با صداقت به غربالگری و ردیابی آنلاین توجه جدی و مدام داشته باشند، با افزایش مهارت و تجربه ارگان‌های بهداشتی- درمانی و نظارت مداوم کارشناسانه میتوان از گسترش آسیب‌ها کاست. 

امید می‌رود کشورهایی که هنوز بر طبل خصومت و عدم همکاری می‌کوبند هر چه سریعتر همکاری‌های مشترک و متقابل را آغاز کرده تا ابزارهای نظارتی بین المللی و چند ملیتی با حمایت مردمی در راستای حفظ حقوق مدنی انسان‌ها آغاز شود. این امر به درک سیاسیون، توجیه ملی با نظارت شفاف، بیان واضح و منصفانه اصول، محافظت از داده‌های قوی و در نهایت ممیزی از الگوریتم‌های مورد استفاده نیاز دارد.

سوم اینکه، همکاری شفاف در تشخیص ویروس کرونا که تا به امروز دچار جهش ژنتیکی شده و گونه‌های متعددی را پیش روی نهاده لازمه ترسیم اهداف استراتژی جهانی برای خروج از پاندمی موجود است تا با تکیه بر داده‌های لازم واکسن موثر تولید شود. خوشبختانه، اخبار مربوط به همکاری‌های علمی بین‌المللی میان محققان چینی، آمریکایی و اروپایی نشان می‌دهد  مساعدت اطلاعاتی در توالی ژنوم ویروسی و اشتراک گذاشتن آن وجود دارد. همچنین برای شناسایی ظهور ویروس‌های جدید یا جهش یافته نیاز به یک سیستم هشدار زودرس وجود دارد. به طوری که معاون وزارت بهداشت از بازگشت پیک خطرناک در فصل پاییز و زمستان ۱۳۹۹ به همراه آنفلوانزای عادی خبر می‌دهد و بسیار خبر بیمناکی است. لذا کشورها با درک شرایط ناخواسته کنونی باید از حالا آستین‌ها را برای همکاری صادقانه بالا بزنند و از تب و هیجان رقابت‌های عادی بکاهند.

دنیا باید درس عبرت لازم را بعد از تجربه اپیدمی‌های سارس، مرس و ابولا در دو دهه گذشته آموخته باشد. محدودیت‌های مسافرتی و تجاری تنها چاره‌ساز غلبه بر آن اپیدمی‌ها  نبود بلکه اطلاع‌رسانی در سطح بین‌المللی و همکاری منطقه‌ای باعث کنترل آن ویروس‌ها شد. اما کرونا ویروس بسی قدرتمندتر، پر شیوع‌تر و خطرناکتر از آن‌هاست. لذا اهتمام و ادارک عمیق را به صورت فردی و اجتماعی می‌طلبد. 

سرانجام اینکه، تنها حفاظت از ملت و مرزهای خود نمی‌تواند چاره‌ساز باشد. هر اندازه نسبت به کنترل این پاندمی عمل کنیم به همان اندازه از بروز بحران عمیق و طولانی جلوگیری خواهیم کرد. فراموش نشود که چنانچه این ویروس بخش‌های مهمی از آمریکای لاتین و قاره آفریقا را درگیر خود سازد، راه گریز از ادامه این اپیدمی چندان آسان نخواهد بود و قربانیان اصلی کشورهایی خواهند بود که جمعیت زیاد و یا نسبی با اقتصادی ضعیف و یا درگیر با مشکلات عدیده مثل کشور ما خواهد بود. تأمین اعتبار اضطراری صندوق بین المللی پول (که بیش از ۹۰ کشور تاکنون درخواست کرده‌اند)، و پشتیبانی اضطراری بانک جهانی در چنین شرایطی کمک بزرگی برای کشورمان است. باید مسیر دریافت این کمک‌ها را به هر نحوی و رایزنی لازم هموار کرد. 

بیماری همه گیر کووید ۱۹ یک تهدید بی‌سابقه برای بهداشت عمومی و اقتصاد جهانی است. فقط دولتها هستند که می‌توانند گام‌های حیاتی را برای غلبه بر این بحران بردارند. مردم با ادامه تداوم قرنطینه سرانجام به ستوه آمده و هنجارشکنی‌های اخلاقی و رفتاری و انضباطی رخ خواهد داد.