مستند «برزخی‌ها» راوی شرایط دهه ۶۰ سینما

ایرنا نوشت: تهیه‌کننده و کارگردان مستند «برزخی‌ها» با اشاره به معضل دسترسی به آرشیو و دسته‌بندی آن در ساخت مستندهای تاریخی گفت: برای ساخت این مستند فرم عامدانه انتخاب شده که بهره‌مندی از کمترین میزان تصویر برعکس عمده مستندهای تاریخی است و بیشتر مصاحبه‌شوندگان راوی شرایط دهه ۶۰ سینما هستند.

عارف افشار درباره ایده شکل‌گیری و ساخت مستند «برزخی‌ها» که در بخش مستندهای بلند شانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت حضور دارد، به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: سوژه این فیلم دغدغه شخصی من بوده است. به دلیل علاقه زیاد به سینمای ایران از جایی به بعد به مخاطب جدی آن در زندگی‌ام تبدیل شدم و سوالاتی جدی نیز به تبع آن برایم ایجاد شد.

وی گفت: همزمان به عنوان دستیار کارگردان نیز در حوزه مستند فعالیت داشتم و می‌خواستم فیلمی درباره سینما بسازم که مخاطبان عام را نیز درگیر کند. بنابراین موضوع مستند «برزخی‌ها» که قصد ساخت آن را داشتم، اهمیت زیادی داشت. در سال‌ ۱۳۹۶ وقتی نشریات سینمایی را دنبال می‌کردم، گفت و گوهایی با مدیران سابق سینمایی را می‌دیدم که سوژه‌های بسیاری از دل آنها برمی‌آمد. بنابراین همان روند جست و جو و تحقیق را پیش بردم و ایده مستند «برزخی‌ها» در واقع همان زمان شکل گرفت. ضمن اینکه مقید به این بوده و هستم که وجه دراماتیک یا تراژیک مستند و جنبه داستان‌گو بودن در آن مشهود باشد.

افشار درباره فرآیند پژوهش مستند «برزخی‌ها» بیان کرد: اواسط سال ۱۳۹۷ کار پژوهش را آغاز کردم اما در سال ۱۳۹۸ دیگر به نوعی از ادامه کار منصرف شده بودم زیرا این فیلم اول من بود و مصاحبه شوندگان نیز افرادی بودند که دسترسی به آنان و مجاب کردنشان برای آمدن جلوی دوربین سخت بود. به سراغ عالی‌ترین مقامات وقت ارشاد در ماجرای فیلم «برزخی‌ها» مرحوم ایرج قادری رفتیم. برخی از آنان یا همراه نبودند و پاسخ ندادند یا امکانی برای مصاحبه با آنان وجود نداشت و در مجموع دو سال فرآیند انجام گفت و گوها زمان برد؛ این فرآیند به ویژه در ارتباط با سعید مطلبی شاید ۱۳ ماه زمان برد تا او را راضی به مصاحبه کنیم. هر یک از مصاحبه‌ها دست کم دو ساعت و نیم طول کشید و راش‌های استفاده نکرده زیادی از این گفت‌وگوها داریم.

وی درباره هدف مستند «برزخی‌ها» اظهارداشت: قرار بود حرف‌هایی بزنیم که تا به حال گفته نشده است. ما خط‌هایی از مصاحبه‌های قبلی مدیران و مسئولان وقت را که انجام شده بود، گرفته و شرحش داده‌ایم و سیر داستانی مستند اینطور شکل گرفته است؛ گویی مصاحبه شونده‌ها دارند با یکدیگر بحث می‌کنند. چینش مصاحبه‌ها نیز بر این اساس شکل گرفته است. در واقع گویی یک مصاحبه شونده جواب دیگری را می‌دهد. با وجود اینکه هر کدام از گفته‌های دیگری باخبر نیست. می‌خواستیم با محسن مخملباف نیز گفت و گو کنیم و تلاش زیادی هم کردیم اما امکانش فراهم نشد.

این مستندساز با اشاره به معضل دسترسی به آرشیو و دسته‌بندی آن در ساخت مستندهای تاریخی گفت: دسترسی به آرشیو مستندهای تاریخی همواره یک مساله بوده است و برای ما نیز در ساخت مستند «برزخی‌ها» دشواری ایجاد کرد.

وی درباره فرم مستند «برزخی‌ها» افزود: ما فرم متفاوتی را برای این مستند انتخاب کردیم که عامدانه است و آن استفاده از کمترین میزان تصویر برعکس عمده مستندهای تاریخی است که از آرشیو استفاده می‌کنند، در واقع بیشتر می‌خواستیم مصاحبه‌شوندگان راوی شرایط دهه ۶۰ سینما باشند. برای مثال اگر قرار است خیابانی را در دهه ۶۰ توصیف کنیم، مصاحبه شوندگان آن را توضیح می‌دهند. در حوزه اطلاعات مکتوب نظیر روزنامه‌ها نیز اگرچه اوضاع آرشیو بهتر است اما بازهم دسته‌بندی موضوعی درستی صورت نگرفته است. یکی از پیرنگ‌های اصلی‌مان در مستند «برزخی‌ها» مقاله مفصل و تند کیهان علیه فیلم «برزخی‌ها» بوده است.

تهیه‌کننده و کارگردان مستند «برزخی‌ها» درباره دشواری مجاب کردن مصاحبه شوندگان در این مستند بیان کرد: به همه این افراد صادقانه گفتم که این فیلم اول من است و می‌خواهم درباره فیلم «برزخی‌ها» صحبت کنم و فقط می‌خواهم شما نیز حرف‌های خودتان را درباره این فیلم بزنید. بسیاری از افراد مواضع سیاسی دارند و حاضر به مصاحبه نمی‌شوند و برخی دیگر نیز به راحتی همراهی می‌کنند اما نکته این است که مستند باید واقعیت‌ها را بیان کند و درد دل من این است که وقتی مستندساز تصمیم به پرداختن به یک موضوع و شفاف‌سازی می‌گیرد، متاسفانه عمدتا همکاری خوبی با او صورت نمی‌گیرد.

مستند «برزخی‌ها» از تولیدات سازمان هنری رسانه‌ای اوج در بخش مستندهای بلند شانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت حضور دارد. این جشنواره به دبیری محمد حمیدی مقدم ۲۰ تا ۲۵ آذرامسال در پردیس ملت برگزار می‌شود