کشور آبستن یکی از سخت‌ترین دوران‌ها است

کمتر از ۳ هفته دیگر مراسم تحلیف جو بایدن برگزار می‌شود.از مدت‌ها پیش تحلیلگران خارجی و داخلی مساله ایران و بازگشت به برجام را اولویت دولت بایدن عنوان کرده بودند. ولیکن طی روزهای گذشته تنش‌های لفظی و دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن تشدید شده و با توجه به دیدگاه مخالف اکثریت مجلس یازدهم نسبت به مذاکره مجدد بین ۲ کشور، در گفتگو با کوروش زعیم دبیرکل جبهه‌ملی روابط ایران و آمریکا در دولت بایدن را بررسی کردیم. کوروش زعیم در حال حاضر عضو هیئت رهبری جبهه ملی ایران می‌باشد. 

چشم‌انداز مذاکره بایدن با دولت روحانی را در چند ماه آینده تا انتخابات ۱۴۰۰ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 چشم‌انداز موفقیت دولت کنونی جمهوری اسلامی برای آغاز به مذاکره با دولت جو بایدن چندان خوش‌بینانه نخواهد بود، آنان در مذاکره با دونالد ترامپ بیشتر موفق می‌بودند. دخالت‌های نهادهای غیرمسئول در دیپلماسی خارجی، شعارگرایی مجلس کنونی که با شعارها و سنگ‌اندازی‌های خود جو مذاکرات احتمالی را برای دولت کنونی نامطمئن خواهند نمود یا به طورکلی از هرگونه مذاکره جلوگیری خواهند کرد تا خود دولت را به‌دست بگیرند.

باید توجه داشت که جو بایدن شاید باتجربه‌ترین سیاستمدار آمریکا در مورد ایران است. او از سی سالگی که کمترین سن برای ورود مجلس سنا است به عنوان سناتور انتخاب شد، یکی از ۱۸ تن سناتور ۳۰ ساله در تاریخ آمریکاست. او در جریان وقوع انقلاب در ایران، عضو کمیسیون سیاست خارجی کنگره آمریکا و مشاور جیمی کارتر در مورد ایران بود. بایدن همچنین در دوران بیل کلینتون هم مشاور رئیس جمهور در مورد ایران بود. در دوران باراک اوباما هم معاون اول رئیس جمهور بود که در جریان مذاکرات برجام فعال و تاثیرگذار بود. همچنین می‌توان گفت که جو بایدن در رویدادهای سال ۵۷ ایران، از کنفرانس گوادِلوپ تا تغییرات بنیادین در ایران نقش کلیدی داشته است.

جو بایدن اگر جای ترامپ رئیس جمهور می‌بود شاید در برقراری تحریم‌های ثانویه علیه جمهوری اسلامی اینقدر زیاده‌روی نمی‌کرد، ولی اکنون که ترامپ این "هدیه" را برای او به ارث گذاشته به این آسانی‌ها آنرا از دست نخواهد داد. بی‌تردید درخواست‌هایی از جمهوری اسلامی خواهد داشت که تا حد زیادی مشابه فهرست دوازده‌گانه درخواست‌های دونالد ترامپ خواهد بود.  

برای شناخت بیشتر جو بایدن، هر دو پسرش و دخترش اشلی همه همسران یهودی دارند. دامادش یک ایرانی یهودیست. خود جو بایدن در شبکه اول تلویزیون اسرائیل گفته: «من یک کاتولیک باورمند هستم، و مانند هر کاتولیک سرسختانه بر این اصل پای می‌فشارم که یک کاتولیک خوب پیش از اینکه مسیحی باشد باید یک یهودی خوب باشد و من نیز پیش از اینکه مسیحی باشم خود را یک یهودی می‌دانم. من نه تنها یهودی هستم که افتخار می‌کنم بگویم که من یک صهیونیست هستم و به صهیونیست بودن خود افتخار می‌کنم و به وجود اسرائیل و ملی‌گرایی یهودیان سخت پای‌بندم.»

دشواری دیگر جمهوری اسلامی معاون اول رئیس جمهور امریکا کامالا هَریس است. کامالا هریس حقوقدان و سه سال است که سناتور شده است. مادر او مهاجر هندی و دکترای زیست شناسی دارد و پدرش یهودی اهل جامائیکا است و دکترای اقتصاد دارد. شوهرش هم از پدر و مادر یهودی و خود صهیونیست و عضو لابی اسرائیل در آمریکاست. خود کامالا هریس بارها گفته که سرسختانه پشتیبان سیاست‌های اسراییل است و "هر کار ممکن" را برای کمک به اجرای سیاست‌های اسراییل انجام خواهد داد.

در مورد تحریم‌ها، حتی اگر دولت جو بایدن بخواهد هم نمی‌تواند به آسانی آن‌ها را لغو  کند. برخی تحریم‌ها مربوط به شورای امنیت و سازمان ملل هستند که لغوشان بسیار دشوار و زمان‌بَر است، شاید تا یک سال و نیم. دوم تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا است که ممکن است بایدن به علت پیامدهای جهانی آن با مقاومت خزانه‌داری آمریکا، دستکم برای برخی از آن‌ها، مواجه شود. تنها می‌ماند تحریم‌های ریاست جمهوری که برخی از آن‌ها نیز به موافقت کنگره نیاز دارد و بقیه آن‌ها هم بدون گرفتن امتیاز امکان‌پذیر نخواهد بود.

با توجه به چشم‌اندازی که از دولت آینده آمریکا داریم، جمهوری اسلامی باید بیدار شود.

 اگر دولت روحانی نتواند با بایدن مذاکره کند و به توافقی در عرصه سیاسی و اقتصادی نرسد چه اتفاقاتی را محتمل می‌دانید؟

 مردم باور دارند که تحریم‌ها تاثیری در سرنوشت اقتصادی مردم ندارند، زیرا وقتی تحریم‌ها نبودند هم اقتصاد کشور به علت فساد ژرف در حال سقوط بود و فقر در کشور گسترده شده بود.

مردم می‌دانند که این تورم بالا، بیکاری، ورشکستکی کارخانه‌ها و بانک‌ها، کاهش صادرات و کشاورزی بخاطر تحریم‌ها نبوده بلکه علت اصلی آن ناکارآمدی مدیران بی‌تجربه و فاسد، و بطور کلی مهاجرت دارایی‌های کشور به جیب از مابهتران در کانادا بوده است که بخش کوچکی از آن در رفتار اشرافی و گاه بی اخلاقی فرزندان مدیران ابرثروتمند در خارج کشور آشکار است. تمرکز و انحصار پروژه‌های عمده و گاه غیرضروری کشور در یکی دو نهاد، رانتی شدن هشتاد درصد اقتصاد کشور و دیگر ناهنجاری‌ها چیزهایی نیستند که با برداشتن تحریم‌ها درمان شوند.

من باور دارم که کشور آبستن یکی از سخت‌ترین، دوران‌ها است. باور دارم که مسئولان نظام هم این را می‌دانند. نظام مدیریتی و سیاسی کشور نیاز به یک دگرگونی بنیادین دارد تا خبرگان اقتصادی و مدیریتی کشتی سوراخ شده و در حال غرق شدن کشور را بازسازی کنند. 

نباید فراموش کرد که سیاست‌های منطقه‌ای، کشور را در محاصره همسایگانی قرار داده که در بروز کمترین حمله یا فشار خارجی به مرزهای ما تجاوز خواهند کرد…  مرز شمالی ما در محاصره ترکیه و باکو و اسرائیل است و ارتش خود را همراه با ۷ هزار داعشی در آنجا مستقر کرده‌اند. یک اشتباه محاسباتی کشور را وارد یک جنگ بسیار بسیار خطرناک خواهد کرد. آمریکا ناو هواپیمابر اتمی کهنه و از رده خارج خود، انترپرایز، را که باید در جایی غرق کند وارد آب‌های ما کرده تا ما به آن حمله کنیم و اسراییل آنرا با موشک غرق کند و ماجرا را گردن جمهوری اسلامی بگذارند تا بهانه برای حمله به پایگاه‌های نظامی ما باشد….

++  به نظر جنابعالی اصول گرایانی که الان مخالف مذاکره دولت روحانی با بایدن هستند، آیا با روی کارآمدن دولت اصولگرا بازهم بر طبل مخالفت مذاکره با آمریکا خواهند کوبید؟

 به باور من، اصولگرایان مخالف مذاکره با دولت بایدن نیستند، آنان نمی‌خواهند کسی جز خودشان این گام مهم را بردارد؛ به ویژه اردوگاه … اصولگرایان که برنامه‌ای در حال اجرا برای کنترل بر هر سه قوه حکومت است. اگر آنان روی کار بیایند؛ و اکنون می‌یینیم که برای قدرت مطلق خیز برداشته‌اند، بی‌تردید نشانه‌های مثبتی در گرایش به مذاکره با امریکا نشان خواهند داد. ولی از حالا تا زمانی که احتمالا آن‌ها حکومت را قبضه کنند، رویدادهای ناخوشایند پیش بینی نشده‌ای ممکن است رخ دهد… همه این‌ها البته بستگی به خِرد تصمیم گیرندگان راهبردی نظام دارد. 

 درصورتیکه مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا به ثمر ننشیند، دولت‌های اروپایی چه رویکردی را در قبال ایران انتخاب می‌کنند؟

بسته به این که چرا مذاکرات به ثمر ننشسته، اگر در اثر ادعاها و درخواست‌های غیرمنطقی باشد و شروطی گذاشته شود که نخست آمریکا پا پیش بگذارد و سپس آن‌ها یک گام جلو خواهند آمد، مذاکرات به بن بست خواهد انجامید و اروپا در کنار آمریکا خواهد ماند. اگر مذاکرات بدون پیش شرط‌ها پیش برود، اروپا از آمریکا خواهد خواست که در تعهدات برجامی خود پابرجا باشد.

در هر حال، مانورهای نظامی آمریکا و اسرائیل در منطقه را نباید ساده‌انگاری کرد. بزرگترین ناو هواپیمابر آمریکا، نیمیتس، در آب‌های ما کمین گرفته بود، سه بمب افکن بسیار قدرتمند ب-52 به منطقه فرستاده شده و پیشرفته‌ترین جت‌های جنگی اف 35 را به امارات دادند. زیردریایی‌های آمریکا و زیردریایی‌های اتمی اسراییل در نزدیکی ما هم می‌تواند هشدار باشد و هم می‌تواند پیش درآمد یک طرح راهبردی برای تغییرات عمده باشد.

 درصورت روی کارآمدن دولت نظامی در ۱۴۰۰ آیا روند مذاکره با آمریکا مسیر عادی خواهد داشت یا روند مذاکرات دو کشور دچار چالش می‌گردد؟

در صورت روی کار آمدن یک دولت نظامی، به‌ویژه نظامیانی که در عملیات منطقه‌ای فعال بوده‌اند، اعتماد آمریکا به تعهدات دولت جمهوری اسلامی بسیار احتیاط آمیز خواهد شد. بنابراین روش مذاکره آمریکا با یک دولت نظامی بسیار محتاطانه خواهد بود، به‌ویژه که جاسوسان فراوانی در سطوح مختلف شناسایی شده‌اند و برآوردهایی از توان ما را گزارش کرده‌اند..

 به نظر شما نقطه پایان تنگناهای معیشتی و اقتصادی مردم در کوتاه مدت با مذاکره و توافق هسته‌ای با جامعه جهانی میسر و امکانپذیر است؟

هیچ راه حل کوتاه مدتی وجود ندارد. طی سال‌های اخیر سامانه‌های استاندارد یک اقتصاد ملی نابود شده و درصد بالایی از اقتصاد کشور در دست اشخاص، نهادها و خانواده‌های رانتی است که نه گزارش می‌دهند، نه مالیات می‌دهند، نه حقوق گمرکی می‌دهند و نه حساب و کتابی درباره عملکرد و سود آن‌ها وجود دارد. این شرایط در مورد شرکت‌ها و کارخانه‌ها و طرح‌های بزرگ زیربنایی کشور هم صادق است. تنها درصد کمی از صنایع و واردکنندگان مستقل هستند که گمرکی و مالیات می‌دهند که آن‌ها هم در لبه پرتگاه ورشکستگی هستند.