مطبوعات گنجینه میراث معنوی

مستقل آنلاین، محمدجعفر محمدزاده سرپرست تدوین دانشنامه مطبوعات ایران/

گذشته از آنکه شرایط امروز مطبوعات جهان و به ویژه ایران چگونه است و در عصر انبوه رسانه‌های متنوع و پر جاذبه مطبوعات ما چه شرایطی را سپری می‌کند؛ به بهانه روز جهانی مطبوعات (۱۴ اردیبهشت/ ۳ می) مناسب دانستم که به یک نکته مهم که کمتر به آن توجه شده اشاره کنم: مطبوعات میراث گران‌سنگ معنوی کشور و آینه تمام‌نمای تحولات فرهنگی اجتماعی و سیاسی هستند؛ اگر زبان، ادبیات، آداب و رسوم و آیین در زمره میراث معنوی می‌گنجند؛ بی‌شک مطبوعات نیز به عنوان سریعترین پژواک و به هنگام‌ترین جلوه‌گاه این مولفه‌ها، گنجینه‌ای از میراث معنوی و در عین‌حال تاریخ مستند ملت‌ها به شمار می‌آیند. مطبوعات ایران در تاریخ‌نگاری کشورمان به ویژه از دوران مشروطه به این سو، سهم و نقشی بی‌بدیل و مستغنی از تاکید دارند؛ به طوری که مدیران بسیاری از نشریات با ثبت خاطرات چهره‌های فرهنگی و سیاسی در هر یک از دوره‌ها در قالب مصاحبه، خواسته یا ناخواسته بر وسعت و غنای تاریخ شفاهی ایران افزوده‌اند؛ علاوه بر این، بخش عمده‌ای از تاریخ معاصر کشور با استناد به اسناد مطبوعاتی نگاشته شده و کتاب‌های تاریخی بسیاری با محوریت مطبوعات منتشر شده است.  متاسفانه تا سال‌ها در حوزه علوم انسانی شاهد دیدگاهی بوده‌ایم که منابع مکتوب را هرچه قدیمی‌تر اصیل‌تر و قابل استنادتر می‌پنداشتند؛ اما با وجود انقلاب ارتباطاتی و تحولات چشمگیر در حوزه پژوهش، امروز اهمیت دسترسی محققان به محتوای مطبوعات هر روز بیش از پیش آشکار می‌شود، چرا که مطبوعات در هر زمانی آینه‌ای از فهم انسان معاصر به حال و گذشته خود بوده است.  نگارنده که سالیانی است در تاریخ مطبوعات ایران مشغول پژوهش و نگارش است و با جمعی از همکاران همدل و همراه، مشغول تدوین دانشنامه مطبوعات ایران هستیم؛ گواهی تحقیقی می‌دهم که از آغاز ظهور مطبوعات تا به امروز نقش مطبوعات، به ویژه در صیانت از مرزهای دینی و میهنی و دستاوردهای آزادیخواهانه و آرمانگرایانه مسلم، بدیهی و انکار ناپذیر بوده است؛ و با همه فراز و فرودهای موجود در تاریخ ایران، باید به وجود مطبوعات خود از نخستین سال انتشار کاغذ اخبار میرزا صالح شیرازی در سال ۱۲۵۳ ق تا دوره مشروطه و تا دوره معاصر افتخار کرد.