ژورنالیسم "جعلی" و بحران "کرونا"
مستقل آنلاین، سرویس سیاسی، هرمز شریفیان/
اشاعه ویروس کرونا در کنار تمام استرس‌ها و مشکلات پرشمارش که بیشتر دامان طبقات متوسط و اقشار ضعیف جامعه را گرفته، یک بار دیگر درس‌هایی آموزنده و تجربیاتی ارزنده برای مردم ایران در پی داشت. جامعه‌ای که مستعد "شایعه‌سازی" و "شایعه‌پروری" است و این پدیده منفی در بیشتر موارد، به‌ویژه در زمان بحران، چیزی جز پیامدهای منفی و زیان‌بار برای مردم نداشته است. دلیل اصلی پرداختن به شایعه و شیوع آن که در مواردی از خودِ ویروس کرونا خطرناک‌تر است به "مرجع نبودن رسانه‌های درون کشور" باز می‌گردد. وقتی رسانه‌های داخلی اجازه نداشته باشند تا به‌راحتی به مسائل مهم و حساس بپردازند، کنترل فضای رسانه‌ای از درون کشور و به‌صورت غیر ارادی به بیرون کشور منتقل می‌شود. جامعه در چنین حالتی برای در جریان قرار گرفتن اخبار و رویدادها به‌سوی رسانه‌هایی کشش پیدا می‌کند که می‌توانند بدون تحدید به موضوعات خاص حاکمیتی بپردازند و سوژه‌هایی را دنبال می‌کنند که پرداختن به آن‌ها در رسانه‌های داخلی، "عبور از خط قرمزها" به‌شمار می‌روند و درست در همین نقطه است که فرمان افکار همگانی جامعه از دست رسانه‌های داخلی بیرون می‌رود. در مورد رسانه‌های خارجی، باز می‌توان امیدوار بود که می‌شود آن‌ها را به‌صورتی قانونی نسبت به آنچه منتشر می‌کنند، مسئول دانست.
برای مثال اگر یک رسانه در بیرون مرزها خبر یا گزارش کذبی منتشر کند که برخلاف قانون باشد می‌توان آن‌را از طریق مراجع قانونی تحت پیگرد قرار داد. اما موضوع آنجا پیچیده می‌شود که رسانه‌ها و افراد "جعلی" یا به عبارتی دیگر، "فیک‌نیوزها" و "فیک ژورنالیست‌ها" نیز به‌دلیل گستردگی فضای مجازی وارد میدان می‌شوند و هر آنچه دوست دارند را بدون هیچ دقت، تعهد حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی اعم از نوشته‌ها، فایل‌های دیداری و شنیداری، منتشر می‌کنند.
در این نقطه فضای مجازی فضایی بسیار خطرناک می‌شود زیرا در چنین شرایطی هر فردی می‌تواند خود را کارشناس یا روزنامه‌نگار معرفی کند و متاسفانه برخی از مردم نیز بدون جست‌وجو در واقعی یا جعلی بودن این رسانه‌ها یا افراد، دست به باز نشر مطالب آنان می‌زنند. بسیاری از کارشناسان و روزنامه‌نگاران در تمام حوزه‌ها، با حساب‌های شخصیِ دقیق و واقعی در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و محل کار و مسئولیت خود را در حساب‌هایشان اعلام کرده‌اند و طبیعی است که آنان با شفاف ساختن "هویت رسانه‌ای"، خود را در دسترس مخاطبان قرار می‌دهند و اگر خطایی از آنان سربزند نمی‌توانند از زیر بار پاسخگویی شانه خالی کنند.
در مقابل رسانه‌ها و افرادی وجود دارند که "غیر رسمی" هستند - نه آن رسانه برای مخاطبان قابل دسترسی است و نه فردی که با هویت "غیر واقعی"، مطلبی را منتشر می‌کند. حتی دیده شده افرادی با هویت واقعی بدون اینکه حتی یک روز سابقه روزنامه‌نگاری یا خبرنگاری حرفه‌ای داشته باشند از عنوان روزنامه‌نگار یا خبرنگار "آزاد" برای خود از این نمد گسترده، کلاه می‌بافند. روزنامه‌نگار و خبرنگار "آزاد" به این معنا نیست که هرچه تمایل دارند منتشر کنند.
منظور از روزنامه‌نگار آزاد این است که یک روزنامه‌نگار "حرفه‌ای"، آزاد است تا با هر رسانه "رسمی و حرفه‌ای" که صلاح می‌داند کار کند. مخاطبان شبکه‌های اجتماعی باید دقت کنند که مطلب کدام رسانه و فرد رسانه‌ای اعم از خبرنگار و روزنامه‌نگار را دنبال و باز نشر می‌کنند زیرا مخاطبان هم در چنین مواقعی، مسئولیت‌هایی دارند و آن این است که درباره این افراد و رسانه‌ها، تحقیق کنند که پیشینه این افراد چیست و با کدام رسانه‌ی رسمی همکاری می‌کنند؟
روزنامه‌نگاری و خبرنگاری در بحران در دانش امروز این حرفه از اهمیتی بسیار ویژه برخوردار است و بسیاری از رسانه‌های معتبر از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی و کلاس‌های تخصصی در دانشکده‌ها، "خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در بحران" را به‌صورت تئوری و گاه تجربی آموزش می‌دهند و هستند روزنامه‌نگارانی که طی یک دوره نمی‌توانند نمرات لازم از این کلاس‌ها را کسب کنند. اینگونه نیست که هر خبر یا مطلبی که منتشر شد توسط یک روزنامه‌نگار یا خبرنگار حرفه‌ای تهیه شده باشد و مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی بهتر است بر روی این موضوع بسیار مهم، حساسیت به‌خرج دهند. نمونه بارز این رفتارهای غیر مسئولانه و غیر حرفه‌ای در شرایط بحران نمود بیشتری پیدا می‌کند. چه بسیار افرادی که از سر ناآگاهی و یا سودجویی در این شرایط بحرانی خود را پزشک یا کارشناس حوزه پزشکی معرفی می‌کنند و برای مردم به‌منظور جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا توصیه‌های "شاذ" کرده و نسخه‌های غلط می‌پیچند. در همین شرایط افراد دیگری با سوءاستفاده از عنوان خبرنگار یا روزنامه‌نگار، خبرها و تحلیل‌های نادرست منتشر می‌کنند و با این کار ضمن مشوش کردن افکار همگانی جامعه برای خود نیز عنوانی دروغین ساخته‌اند پخش و انتشار اخبار و گزارش‌ها به‌ویژه در دوران بحران، تخصص و تعهدی خاص می‌طلبد. در حالت خوشبینانه ممکن است تعهد وجود داشته باشد اما تخصص رسانه‌ای در انتشار اخبار، به‌ویژه در شرایط بحران، نکته‌ای است که تنها با آموزش‌های دقیق تئوریک و تجربه و دانش امکان‌پذیر است.
ارسال نظر