لزوم توافق ایران و عربستان

پروفسور سیدحسن امین
حقوقدان

عادی‌سازی روابط ایران و عربستان همچون داشتن روابط متقابل متعارف با دیگر کشورهای جهان، خبر خیر و مژده مبارکی برای آینده ایران و منطقه است. ایران قبل از انقلاب ۱۳۵۷، روابط دوجانبه رقابتی اما مطلوبی با عربستان سعودی داشت. حتی در برهه‌ای از تاریخ جمهوری اسلامی هم به رغم تعارض‌های ایدیولوژیکی ایرانِ شیعه و عربستانِ وهابی، مخصوصا در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، ایران سیاست تنش‌زدایی قابل قبولی در برابر عربستان داشت.
تنش‌ها در چه مقاطعی نمایان شد؟ یک بار در برابر تظاهرات حجاج ایرانی در مراسم حج که کروبی امیرالحاج ایران بود، نیروهای امنیتی عربستان حجاج ایرانی را کشتند و روابط ایران و عربستان قطع شد. هفت سال قبل نیز در پی حمله تندروها و لباس شخصی‌ها به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری آن دولت، در مشهد در سال ۱۳۹۴ عربستان روابط خود را با ایران قطع کرد و از آن پس، تمام توان خود را برای منزوی کردن و تضعیف جمهوری اسلامی ایران به کار برد، اما نتیجه‌ای از این اقدامات نگرفت و امیدش به فشار برای تغییر رژیم ناامید شد.
اکنون عربستان به پیشنهاد چین، آماده شده است که دوباره حاکمیت مستقر در ایران را به شرط عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، به عنوان یک نظام سیاسی عضو سازمان ملل متحد ‌پذیرا شود و روابط دیپلماتیک خود را با بزرگترین کشور رقیب خود یعنی ایران اسلامی از سر گیرد.
در ایران نیز پس از تجربه یک دوره پُرتنش، امکان رفع اختلافات و قبول اصل همزیستی مسالمت‌آمیز بین ایران و عربستان و به نوعی جنگ‌های نیابتی، در داخل و خارج با استقبال مصلحان و خیرخواهان مواجه شده است.
یک واقعیت مسلم این است که از منظر بین‌المللی، توافق ایران و عربستان موجب آرامش و امنیت در حوزه نفت‌خیز خاورمیانه است و جمهوری خلق چین که با هر دو کشور روابط اقتصادی و سیاسی مهمی دارد، برای تامین انرژی و تضمین سرمایه‌گذاری خود به مصلحت خود می‌داند که همه ظرفیت خود را به عنوان میانجی میان شرکای اقتصادی‌اش به کار گیرد.‌ همزمان، مصالحه عربستان و ایران، بی‌تردید به برقراری صلح در یمن کمک می‌کند که دغدغه اول عربستان است و باز در معادله غرب و شرق، این مصالحه موجب کاسته شدن از رابطه و وابستگی ایران به روسیه خواهد بود و احیانا به اخذ مواضع مستقل ایران بر اساس حقوق بین‌الملل و منافع ملی در مواجهه با جنگ روسیه علیه اوکراین نیز منجر خواهد شد که دغدغه بزرگی برای اروپا و آمریکاست.
با رهایی ایران از تقابل با عربستان، طبعا از وابستگی ایران به روسیه و چین نیز کاسته خواهد شد و با اعمال سیاست نه شرقی نه غربی، ایرانِ درگیرِ تحریم‌های بین‌المللی و چالش‌های مختلف، فرصت بهتر و  بیشتری از پیش خواهد یافت که به جمهوری اسلامی توان حل و فصل مشکلات عدیده بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی را خواهد داد ...

آنچه مسلم است ادامه انشقاق و ضدیت بین ایران و عربستان، منجر به هدر رفتن سرمایه‌های مادی و انسانی هر دو کشور شده است و تنش‌زدایی و ارتباط دیپلماتیک خشونت پرهیز، برای هر دو کشور مفید و سودمند خواهد بود. چرا که هیچ یک از دو کشور قادر به حذف آن دیگری از صحنه معادلات بین‌المللی و منطقه‌ای نیست و ناچار باید وجود یکدیگر را بر تابند. گزینه برد- برد؛ کنار نهادنِ انشقاق و گسستگی و پذیرفتن همزیستی مسالمت‌آمیز است.