شاید ادامه مذاکرات در سطح وزیر خارجه انجام شود

سرویس سیاسی

با پایان مذاکرات دو روزه دوحه این سوال پیش آمده که پنجره مذاکرات تا چه زمان باز است و اصولا با وجود نقاط اشتراک بسیار معدود و محدود چگونه می‌توان انتظار داشت این سلسله مذاکرات به نتیجه ملموسی برای ملت ایران برسد؟ سوال عامه‌ی مردم این است که اگر هیچ دستاوردی نداریم بر سر چه چیز مذاکره می‌کنیم؟ و با توجه به هزینه سنگین مالی و سیاسی این مذاکرات، هم‌اکنون بر سر چه مواردی مشغول گفتگو هستیم و تا کجا خواهیم رفت؟ دولت رئیسی که از مخالفان گفتگوهای برجامی بود، در این مذاکرات چه نقشی دارد؟ 

به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با قاسم محبعلی، دیپلمات بازنشسته و کارشناس حوزه بین‌الملل که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

 اگر بر فرض دور جدیدی از مذاکرات شکل بگیرد سازو کار آن چگونه خواهد بود؟ آیا همان تیم با همان قرارداد سابق به مذاکره می‌نشیند یا باید منتظر تیمی جدید در مکانی جدید و با توافقی جدید باشیم؟

بنا به گفته نماینده اتحادیه اروپا مذاکرات به جای وین در جای دیگری برگزار می‌شود و شکل مذاکرات احتمالا تغییر می‌کند. البته باید صبر کنیم تا ببینیم شکل مذاکرات چگونه است، اضافه شدن مسئله موضوعات فرابرجامی، تحریم‌های ایران و مسائل دیگر در کنار آن سیاست‌های منطقه‌ای ایران و داد و ستدی که روی آن صورت می‌گیرد جزء ابهامات مذاکرات آتی است. مفهوم آن این است که با توافق برجام اندکی تفاوت دارد و باید صبر کرد تا اگر توافقی صورت بگیرد که احتمال آن نیز ۵۰- ۵۰ است بعد ببینیم چه ساختاری دارد.

اگر توافقی صورت بگیرد می‌توان انتظار داشت تفاوت‌هایی با برجام ۲۰۱۵ داشته باشد. اینکه مدت توافق آیا همان مدت برجام هست یا خیر مسئله دیگریست، چون مدت برجام ۲۰۲۳ پایان می‌یابد. 

در مورد تیم مذاکراه کننده، تا الان ایران صحبتی نکرده ولی شواهد نشان می‌دهد اخیرا نقش مذاکره کننده ایرانی کاهش پیدا کرده و باید منتظر بود که آیا مذاکرات در سطح وزرای خارجه خواهد بود یا اینکه سطوح دیگری را وارد می‌کنند.

بنظر شما در این دوره که قطعنامه شورای حکام علیه ایران امضا شد، چه اتفاقی افتاد که نماینده اتحادیه اروپا که به تهران سفر کرده بود و از مواضع تند خود عبور کرد؟

منافع اروپا در این است که برجام احیا شود. به دلایل مختلف؛ هم به دلایل امنیتی، هم به دلایل اقتصادی و خصوصا بحث بازار انرژی که الان آن‌ها طرحشان این است که از روسیه وابستگی خود را کم کنند و جایگزینی برای آن پیدا کنند. شاید این روزها که وضعیت حساسی ایجاد شده و بعد از گزارش آژانس و قطعنامه شورای حکام یک فاصله سه ماهه ایجاد شد که اگر توافقی صورت نگیرد و آژانس دوباره گزارش کند که نسبت به برنامه هسته‌ای ایران تردید دارد و ایران همکاری نمی‌کند، به شورای امنیت برود و برجام از بین برود.

شاید دوباره تحریم‌های بین المللی را احیا کنند و روند تغییر می‌کند. منافع آن‌ها نیز در این نیست، شاید بیشترین ضرر را ایران کند اما آن‌ها نیز نمی‌خواهند در این شرایط که با روسیه در جنگ هستند وارد یک بحران جدید شوند.

لذا تلاششان در این است که مذاکرات را پیش ببرند چون هم منافع آن‌ها هم منافع آمریکا در این مسیر قرار دارد و منافع ایران بیش از آن هاست. در ایران نیز متاسفانه شاید توجهی به تحولات بین المللی نمی‌شود و کمتر توجه دارند که ممکن است منافع ملی به خطر بیفتد.

پیشنهاد ایران مبنی بر حذف تحریم های اقتصادی قرارگاه خاتم و باقی ماندن دیگر تحریم‌های این مجموعه چقدر در این زمینه تاثیر داشت؟

بنظر می‌رسد که آمریکایی‌ها با این پیشنهاد مخالفتی ندارند یعنی برداشتن مورد تحریم‌های سپاه پاسداران و تحریم‌های سپاه موثر در تولید انرژی و یا شرکت‌هایی که در کار نفت و گاز و توسعه‌ای نقش دارند آن‌ها را موردی و متناسب با شکل جدید تحریم‌ها حذف کنند و شاید طرفین مشکلی با آن نداشته باشند.

 بحث دیگر نماینده اتحادیه اروپا در مورد مسائل منطقه‌ای بود. آیا احتمالا ایجاد بحران انرژی در اروپا بخصوص در فصل زمستان با توجه به قطع گاز توجه روسیه، اروپا را به سمت ایران کشانده است؟

ایران یکی از منابعی بوده که اروپا همیشه برای متنوع کردن تامین منابع انرژی خود به آن توجه کرده است.

بخصوص با توجه به نقشه‌ای که در دهه قبل برای امنیت انرژی اروپا مطرح کرده بودند و ایران جایگاه جدی در این زمینه دارد. بخصوص وقتی اروپایی‌ها قصد کردند وابستگی خود را تا حد ممکن به روسیه قطع کنند و ایران از نظر نفت و گاز یکی از کشورهای با ذخایر بالا بود.

البته متنوع کردن بازار نفت می‌تواند سریع صورت بگیرد اما به دلیل عدم سرمایه‌گذاری روی منابع گازی ایران و اینکه ایران در داخل نیز با مشکل تامین گاز مواجه است امری زمان‌بر و نیازمند به سرمایه‌گذاری جدی در حد چند صد میلیارد دلار است.

هم سرمایه‌گذاری برای تولید جدید هم به روز کردن وضعیت استخراج و پالایشگاه‌های قبلی ایران که به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در دهه اخیر شاید به روز و کارآمد نباشد، بنابراین مسئله صدور گاز ایران در بلندمدت مطرح است. اما نفت ایران در صورت رفع تحریم‌ه به سرعت به اروپا صادر می‌شود. اروپا نیز قصد دارد تا ۲۰۲۴ از نفت روسیه صرف نظر کند.

نکته آخر

از نظر من احیاء برجام در خدمت منافع عمومی مردم ایران است و به صلح و امنیت ملی و اقتصاد ما کمک می‌کند.

البته نه اینکه همه مشکلات را حل کند اما دریچه‌ای باز می‌کند که ایران وارد بازار بین‌المللی شود و همینطور به وضعیت امنیتی منطقه و جهان کمک کند و روابط ما را با کشورهای همسایه بهبود ببخشد و اجازه دهد که ما بتوانیم با کشورهای حاشیه خلیج فارس همکاری داشته باشیم.

طبیعتا هر دولتی در ایران بتواند این کار را انجام دهد باید از آن حمایت کرد و این یک خواست عمومی در کشور است که باید حکومت ایران به آن توجه جدی کند و از سیاست‌های نادرست عبور کند.