نقشه راه پارک نوآوری و فناوری نوآوری ری

باسمه تعالی

پیش نویس نقشه راه پارک نوآوری و فناوری ری

مقدمه

با عنایت به سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و توصیه­‌های اکید ایشان و رئیس جمهور محترم مبنی بر توجه ویژه به استارتاپ‌ها و استفاده از نیروی جوان برای حل مسائل صنعت نفت، وزارت نفت در نظر دارد «پارک نوآوری و فناوری ری» را راه اندازی نماید.

پیرو تصمیمات متخذه در جلسه شورای حمایت از شرکت‌های دانش بینان در حضور مقام عالی وزارت، جلسه کارگروه با حضور آقایان دوایی، مصطفوی، خان بیگی، ریاحی و پورچرمی در روز دوشنبه مورخ 01/07/98 برگزار گردید که اهم موارد پیشنهادی برای اجرای فرآیندهای عملیاتی پارک به شرح ذیل می‌باشد.

 اقدامات قابل انجام در این مرحله  

1- ایجاد بستر مناسب جهت شناسایی استعداد و توانمندی مجموعه‌های نوآور (استارت آپ، دانش بنیان، VC و...)

• فراخوان عمومی و جشنواره نوآوری توسط روابط عمومی وزارت نفت در سراسر کشور برگزار می‌شود و ضمن تبلیغ و ترویج فرهنگ نوآوری، متقاضیان (استارت آپ‌ها و تیم های نوآور) طی چند مرحله غربال شده و به پذیرفته شدگان مجوز حضور در ری داده خواهد شد.

1-1 پیگیری رویکردهای مختلف فرصت‌سازی برای شرکت‌های نوآور جوان

• بهره گیری از تجربیات شتاب دهنده‌های باسابقه کار موفق در حوزه صنعت نفت برای شناسایی نیازهای حوزه تقاضا و ساماندهی شرکت‌های نوآور و افراد خلاق تحت پوشش خود برای جهت‌گیری تخصصی و حرفه‌ای مناسب با نیازها
• برگزاری رویدادهای تقاضا محور (Reverse Pitch) و ارایه مستقیم دیدگاه‌های سمت تقاضا به شرکت‌های جوان
• اولویت بخشی و تبیین فرصت‌های ناشی از پروژه‌های پیشتاز با قابلیت شبکه سازی بین شرکت‌ها مرتبط با حوزه‌های بهره‌برداری و خدمات (مانند استفاده از فناوری‌های تحلیل داده‌ها، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و خدمات ابری در مدیریت بهینه دارایی‌های فیزیکی، مدیریت بهینه برداشت از میادین نفتی، تعمیر و نگهداشت پیش‌بینانه و امثال آنها)

-1-2 آغاز مذاکره و تعامل با شتاب دهنده‌ها، VCها و صندوق‌های پژوهش و فناوری برای استقرار

مذاکرات اولیه توسط نمایندگان وزارت متبوع با نهادهای حامی فوق انجام و استمزاج لازم برای تبیین شاخص‌های گزینش این نهادها و همچنین مشوق‌های مورد درخواست ایشان صورت می‌گیرد. متعاقب این امر، فرایندهای شفاف برای ارزیابی‌ها تعیین و به اجرا در‌می‌اید.

1-3 برنامه ریزی برای تاسیس صندوق اختصاصی حوزه نفت و گاز

اقدامات لازم برای تاسیس«صندوق پژوهش و فناوری ری» با 49 درصد سهام داری شرکت های دولتی صنعت نفت و 51 سهامداری توسط شرکتهای غیردولتی بزرگ صنعت نفت نظیر هلدینگ خلیج فارس و نفت و گاز پارس و با سرمایه 500 میلیارد تومان انجام خواهد شد.

1-4 تشکیل شورای راهبری و استقرار ساختار اجرایی پارک

با هدف سازماندهی و پیگیری فعالیت‌های مدیریتی و پروژه‌ای متناسب با اهداف، وظایف و فعالیت‌های محوری، ساختار اجرایی پارک ری، به شرح پیوست 4 تشکیل می‌شود. این سازمان با مسئولیت شورای راهبری (جایگزین موقت هیات امنا) اداره می‌شود.

1-5 پیگیری تخصیص اراضی و ابنیه به زیست‌بوم ری

اقدامات لازم برای تعیین حدود و ثغور و تثبیت کاربری اراضی و ابنیه موجود و تخصیص آن برای فعالیت‌های پارک نوآوری و پارک فناوری انجام می‌گیرد. ترجیح آن است که در همین مرحله، امکان واگذاری یا اجاره ۳۰ تا ۹۰ ساله اراضی و واگذاری حق بهره برداری ابنیه در چارچوب ضوابط و آیین نامه‌هایی که بعدا به تصویب خواهد رسید، پیش بینی گردد.

1-6 انتخاب مشاور برای طراحی تفصیلی معماری

• به منظور طراحی، ساخت و تجهیز «جامعه نوآوری ری»، یک مجری انتخاب خواهد شد. این مجری موظف است با برگزاری یک مسابقه طراحی و با یک شرکت معماری آشنا با فضاهای نوآوری و طراحی فضای فیزیکی ری قرارداد منعقد نماید. با این کار، طراحی مفهومی قبلی انجام شده درباره معماری منظر پارک کامل شده و به اجرا در می‌اید.
•  مجری ساخت فضای ری می بایست نسبت به عقد قرارداد با سازنده و نظارت بر ساخت و تجهیز فضای نوآوری ری اقدام نماید.

1-7 برنامه ریزی و انجام اقدامات عمرانی در پارک

به منظور بهسازی و بازسازی ساختمان‌ها و تاسیسات زیربنایی موجود متناسب با مدل کسب و کار و تقدم و تاخر استقرار المان‌ها در پارک، با انتخاب و عقد قرارداد با پیمانکار ذی‌صلاح اجرایی، اقدامات عمرانی آغاز می‌شود.

پیشنهاد می‌گردد در فاز اول و تا پایان سال 1398؛ فضایزیربنایی به متراژ 4000 مترمربع (فاز اول مرکز نوآوری) و بخش محوطه سازی، بازسازی شده و قابل بهره برداری برای شتابدهنده ها، استارت آپ ها، صندوق ها، منتورها و مربیان گردد. در فازهای بعدی، درخصوص بهسازی و بازسازی سایر قسمت‌ها برنامه ریزی و اجرا خواهد شد.

1-8 برآورد منابع مالی انجام کار -فاز اول

به منظور آماده‌سازی جهت استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها و سایر المان‌های مورد نیاز در پارک، هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیات نگهداری شامل هزینه‌های بازسازی ساختمان‌ها، تاسیسات ییربنایی (گرمایشی، سرمایشی، ایمنی و آتشنشانی، آب آشامیدنی و ....)، پشتیبانی (خدمات و نقلیه)، فناوری اطلاعات، مبلغ (34 میلیارد تومان) برآورد شده است.

2- سایر اقدامات مرتبط با تاسیس نهادی، مدل مالکیت و مدل مدیریت

2-1 تهیه مستندات پایه برای اخذ مجوز فعالیت پارک نوآوری

هدف از این مستندات تعیین حدود و ثغور ماموریتی و رویکردهای کلان پارک در حدی است که مطابق مقررات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بتوان از آن برای اخذ مجوز فعالیت از کمیسیون پژوهش و فناوری شورای عالی گسترش آموزش عالی استفاده نمود. عناصر کلیدی که باید در این مرحله شفاف شود ازجمله عبارتند از: (۱) ضرورت ایجاد پارک از منظر ماموریت‌های وزارت نفت، (۲) اثبات مالکیت و تخصیص قطعی زمین برای فعالیت‌های پارک، (۳) ماموریت و مخاطبین اصلی پارک و (۴) برنامه‌ها و حمایت‌هایی که وزارت نفت از پارک به عمل خواهد آورد.

« پارک نوآوری و فناوری ری» پس از اخذ مجوزات لازم، تبدیل به پارک علم و فناوری خواهد شد و لذا حمایت‌های مشمول حال شرکت‌­های مستقر در پارک‌های علم و فناوری، شامل حال استارتاپ‌ها و تیم‌های مستقر در ری نیز می‌شود.

2-2 تدوین مدل سرمایه‌گذاری، مدیریت و مالکیت منطقه

مانند هر نهاد اقتصادی دیگر، مدل توسعه، درآمد و هزینه سازمان پارک و تدوین ارزیابی های اقتصادی و مالی از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر این مطالعه به درستی شکل نگیرد و نتایج آن مورد توافق کلیه ذینفعان قرار نگیرد، پایداری اقتصادی سازمان منطقه بسیار شکننده بوده و در نهایت تبدیل به یک مرکز هزینه جدید برای ملت خواهد شد که جز با حمایت مستقیم مقامات بالا و در شرایط انکوباتوری قادر به ادامه حیات نخواهد بود و باید تا آخر آن را به صورت یک نهاد خیریه اداره کرد. بنابراین صرف توجه به تامین انگیزه ها و منافع شتاب دهنده ها، VCها و شرکت های مستقر در منطقه بدون توجه به ضرورت حفظ پایداری اقتصادی نهاد RITA وتداوم انگیزه های خیرخواهانه دولت و انگیزه های اقتصادی مشروع سرمایه گذاران اصلی ما را به مقصود نهایی که همان موفقیت اکوسیستم نوآوری است­ نزدیک نخواهد کرد.

-لازم است مدل مالکیت و مدیریت RITA باید بر اساس نظرات همه سرمایه گذاران دولتی و غیر دولتی بالفعل و بالقوه تدوین و طی فرایندهای ساختاریافته مورد توافق قرار گیرد (پیشنهاد اولیه در پیوست‌های ۴ آمده است)

- شرط توافق بر روی مدل مالکیت و مدیریت، تدوین مدل سرمایه گذاری بخش غیر دولتی و انتظارات متقابل است که باید پیگیری شود. (پیشنهاد اولیه در پیوست ۵ آمده است)

پیوست شماره 1 – اقدامات حمایت از شتابدهنده‌ها

1. به شتابدهنده‌هایی که در ری مستقر می‌شوند، فضای کار تجهیز شده بعلاوه مبلغ 50 میلیارد ریال تسهیلات قرض­الحسنه اختصاص داده می‌شود. درصورت موفقیت استارتاپ های تحت پوشش شتابدهنده در جذب سرمایه در مراحل مختلف رشد خود، به ازای هر تیم مبلغ 2 میلیارد ریال از تسهیلات اعطایی به شتابدهنده صاحب سهام، تبدیل به کمک بلاعوض خواهد شد.
2. هیات ارزیابی و ساماندهی شتابدهنده ها دارای یک دبیرخانه با بودجه سالانه 1 میلیارد تومان خواهد بود که مسئولیت هماهنگی شتابدهنده ها، رصد فعالیت های آن ها و گزارش به هیات و مستندسازی مصوبات آن ها را خواهد داشت.
3.  این فرایند به موازات و حتی پیش از فرآیند الف آغاز خواهد شد به نحویکه شتابدهنده‌های منتخب در زیرفرآیند داوری و غربالگری متقاضیان (بند الف-4) حضور داشته باشند.

پیوست شماره 2 – مبلغ بودجه مورد نیاز

دبیرخانه ارتباط با منتورها با بودجه سالانه 1 میلیارد تومان می‌باشد که مسئولیت هماهنگی منتورها برای حضور در برنامه‌های شتابدهنده‌ها و سایر برنامه‌های مورد نیاز را دارد. 

پیوست شماره 3 – نحوه مشارکت صندوق‌ها در پارک

• تمامی مشارکت‌ها و تامین منابع مالی برای استارتاپ‌ها صرفا از طریق شرکت های سرمایه گذاری خطر پذیر VC و بر اساس پروتکل های این صنعت صورت خواهد گرفت.
• به استناد ماده 44  قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور  مصوب 1394 و نیز اساسنامه نمونه صندوقهای پژوهش و فناوری غیردولتی که به تصویب هیات محترم وزیران رسیده است، وزارت نفت و شرکت‌های تابعه می‌توانند تا سقف 49 درصد سهام صندوق های پژوهش و فناوری را داشته باشند. این صندوق­‌ها بر اساس اساسنامه خود امکان مشارکت و اعطای تسهیلات و همچنین صدور ضمانتنامه برای شرکت­های دانش بنیان را دارند.  از همین رو  «صندوق پژوهش و فناوری ری» با 49 درصد سهام داری شرکت‌های دولتی صنعت نفت و 51 سهامداری توسط شرکتهای غیردولتی بزرگ صنعت نفت نظیر هلدینگ خلیج فارس و نفت و گاز پارس و با سرمایه 500 میلیارد تومان ثبت خواهد شد.
•  «صندوق پژوهش و فناوری ری» حداکثر 60 درصد از منابع مالی مورد نیاز سرمایه گذاران خطرپذیر فعال در « پارک نوآوری و فناوری ری» را به ترتیبی که در بندهای بعد توضیح داده خواهد شد تامین خواهد نمود.
• رابطه مالی سرمایه گذاران خطرپذیر فعال در «پارک نوآوری و فناوری ری» با «صندوق پژوهش و فناوری ری» بصورت زیر خواهد بود:

• بمنظور سازماندهی فرایندها، دبیرخانه سرمایه گذاری خطر پذیر با بودجه سالانه 1 میلیارد تومان به انجمن صنفی سرمایه گذاری خطر پذیر ایران واگذار شده و انجمن مذکور نسبت به انتخاب دبیر، دعوت از سرمایه گذاران خطر پذیر کشور برای حضور در « پارک نوآوری و فناوری ری» اقدام خواهد نمود.

پیوست شماره 4 –شورای راهبری و ساختار اجرایی و سازمان پارک

·شورای راهبری (جایگزین موقت هیات امنا)

یکی از مزایای اخذ مجوز رسمی از شورای گسترش برای منطقه ری، امکان تشکیل هیات امنا، بهره‌مندی از مزایای قانونی برای شرکت‌های مستقر در منطقه، و تسهیل مقررات مالی، گمرکی و قانون کار (منحصر به فعالیت‌های دانش بنیان) است. علی‌هذا تا زمان استقرار اساسنامه نهایی، شورای راهبری پارک می‌تواند به صورت موقت نقش هیات امنای غیر رسمی را بر عهده بگیرد. ترکیب و شرح وظایف پیشنهادی به این شرح است:

شورای راهبری پارک ری، با حکم وزیر محترم و با ترکیب پیشنهادی زیر تشکیل گردد:

·ترکیب شورا:

 "اعضای شورای دانش بنیان  + معاون برنامه ریزی +  مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران +  رییس پارک"

·اهم وظایف شورا:

۱- اتخاذ تصمیم در مورد کلیه سیاست‌ها، برنامه‌ها و مراحل اجرایی پارک در مرحله راه اندازی تا زمان اخذ مجوز فعالیت، تایید اساسنامه و استقرار کلیه ارکان پارک

۲- پیشنهاد اعتبارات جاری و عمرانی اولیه پارک 

۳- تصمیم گیری در مورد خدمات مشاوران و پیمانکاران در مراحل طراحی و احداث

۴- تصویب کلی کاربری‌های اراضی و ابنیه در چارچوب مطالعات مفهومی، اخذ تصمیمات عمرانی و استقرار سیستم‌های مدیریتی، پذیرش و نظارت

·ساختار اجرایی و سازمان موقت برای پارک نوآوری تا زمان انتقال به شرکت غیر دولتی

خاطرنشان می‌سازد تا تصویب اساسنامه پارک و وظایف و اختیارات پیش‌بینی شده در آن و تصویب ساختار تشکیلاتی دائم پارک، سازمان موقت به کار خود ادامه داده و سپس منحل می‌شود.

مدل پیشنهادی برای مدیریت آینده منطقه نوآوری و فناوری ری

پیوست شماره ۵ –فرایندهای پیشنهادی متفاوت برای سرمایه گذاری در پارک‌های نوآوری و فناوری منطقه ری