زیان بخش تولید از نابسامانی بازار ارز

در این میان  نکته مهم بررسی دلایلی است که افزیش قیمت دلار در بازار را موجب شده است. گذشته از عوامل پیش گفته یعنی انتظارات تورمی و جو روانی قطعنامه شورای حکام، دلایل عینی و اقتصادی دیگری نیز عامل تغییرات قیمتی در بازار ارز بوده اند. شاید یکی از مهمترین دلایل را باید در رفتار صادرکنندگان غیرنفتی جستجو کرد؛ آنجا که هم از بانک مرکزی اخطار می گیرند هم از وزارت صمت. ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی گویا حالا طبق روال همیشه به کشور باز نمی گردند  این مهم خود در کنار تحریم‌های نفتی  فشار اقتصادی ناشی از کرونا، مشکلی ویژه تر را متوجه اقتصادی ایران کرده است. از دیگر عوامل موثر در شرایط این روزهای بازار ارز، سوءرفتار کره جنوبی در بلوکه کردن منابع ارزی ایران است. هرچند قیمت دلار این روزها رشدی قابل توجه را تجربه کرده اما مسئولان بانک مرکزی هنوز در صحبت ها و وعده های خود از کاهش قریب الوقوع نرخ ها می‌گویند و البته صرافان نیز با احتیاط بیشتری در معاملات شرکت می کنند.

بازار همیشه آشفته ارز طی روز‌های اخیر قیمت دلار را به نزدیکی ۱۹ هزار تومان رساند، این در حالی است که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشته بود: ارزش ذاتی نرخ ارز، با در نظر گرفتن متغیر‌های اقتصادی، سیاسی و روانی، در مقایسه با نرخی که امروز در بازار، خرید و فروش می‌شود، حتماً پایین‌تر است. البته نمی‌توان محدودیت‌های ایجاد شده برای کشور را در نظر نگرفت؛ لیکن، ثبات نرخ حقیقی ارز، برای بانک مرکزی مهم است. بررسی ها نشان می دهد که این روز‌ها تب دلار به عنوان یکی از مهمترین مسائل بعد از شیوع کرونا، نگرانی هایی را برای اقتصاد کشور ایجاد کرده، هرچند رئیس بانک مرکزی مطمئن است که قیمت دلار به زوی روند کاهشی می گیرد. در مجموع به نظر می رسد تلاطم بازار ارز با تاکیدات رئیس کل بانک مرکزی هم آرام نگرفته است و این موضوع تنها مشکلات بخش های مختلف اقتصاد کشور را بیشتر خواهد کرد.

*وعده گذرا بودن نوسان های اخیر بازار ارز

در همین حال عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی نوسان های اخیر بازار ارز را شوک های گذرا و موقتی دانست و گفت: قیمت واقعی ارز در سامانه نیما قابل رصد است. همتی دوشنبه شب در یک گفتگوی تلویزیونی با بیان این مطلب افزود:‌ تمام تلاش خود را برای کنترل بازار ارز انجام می دهیم تا تعادل به این بازار بازگردد. رییس کل بانک مرکزی ادامه داد: طی ماه های گذشته ناترازی بین عرضه و تقاضای ارز در بازار وجود آمد و همچنین جو روانی که بعد از تصمیم آژانس انرژی اتمی و صدور قطعنامه علیه ایران ایجاد شد، عوامل بر هم خوردن بازار ارز طی روزهای گذشته بود. رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: این شوک‌ها گذرا است و علت آن این است که قیمت ارز در سامانه نیما مهم است که تجارت کشور در آنجا صورت می‌گیرد. همتی ادامه داد: میانگین یک ماه گذشته درهم ۴۴۰۰ تومان و دلار ۱۶ هزار تومان است که نشان می‌دهد این یک شوک موقتی است که برای شوک‌های موقتی نمی‌توانیم سیاست‌های پولی را تغییر دهیم.

رییس کل بانک مرکزی افزود: اگر نرخ ارزی که برای تولید استفاده می‌شود دچار تغییر شود، سیاست‌های پولی را متناظر آن تغییر می‌دهیم اما اکنون کنترل‌ها انجام شده و در روزهای آینده تعادل بین عرضه و تقاضا در سامانه نیما برقرار می‌شود و سعی می‌کنیم ثبات و تعادل را به اقتصاد بازگردانیم. همتی در ادامه با اشاره به عبور از اقتصاد نفتی به غیرنفتی، گفت: سال گذشته ۴۲ میلیارد دلار واردات داشتیم و بخشی از نیاز ارزی در این بخش از درآمدهای نفتی و ذخایر تامین می شود، ولی بخش عمده باید از صادرات غیرنفتی باشد. وی با اشاره به اینکه در دو سال گذشته حدود ۷۲ میلیارد دلار صادرات انجام شده که نزدیک ۴۵ میلیارد دلار از ارز آن بازگشت، افزود: ۲۷ میلیارد دلار هنوز بازنگشت و امیدواریم صادرکنندگان تا پایان تیرماه شتاب بیشتری بدهند. از شخصیت های حقیقی و حقوقی که ۴۵ میلیارد دلار را آوردند تشکر می‌کنیم و اگر افرادی نیاورند خدمتشان عرض می کنم که الان باید صادرکنندگان به وظیفه ملی خود عمل کنند و به نظر من حداقل کار این باشد که سریعتر بیاورند.

رییس کل بانک مرکزی همچنین درباره انتشار اسامی صادرکنندگان متخلف، گفت: وزارت صمت روز گذشته اعلام کرد که کسانی که نیاوردند دیگر کارت بازرگانی نمی‌گیرند، علاوه بر این، دومین ابزار این است که شورای هماهنگی اقتصادی اجازه داد تخلفات به قوه قضاییه ارجاع شود و اینها ابزارهایی است که وجود دارد و البته امیدواریم به این مراحل نرسیم. ما روابطمان با صادرکنندگان صمیمانه است و امیدواریم تا آخر سال بخش اعظم ارز بیاید که این کارها انجام نشود. همتی درباره دخالت بانک مرکزی در بازار ارز افزود: یک کار این است که ارزپاشی بشود در بازار که اگر لازم نباشد انجام نمی دهیم و برای نوسان‌های کوتاه مدت ذخایر را صرف این کار نمی کنیم ولی اگر احساس شود نوسان بلندمدت خواهد بود مداخله می کنیم. اجازه نمی دهیم از نرخ ارز مناسب فاصله بگیریم و بیشتر دخالت بانک مرکزی برای تامین منابع مورد نیاز واردات است و فقط امروز ۱۲۰ میلیون دلار برای تامین کالا ارائه کردیم. اگر دخالت ما این باشد که با نرخ پایین ورود کنیم که کاری ندارد و این همان است که آمریکا می خواهد و برای ما ثبات بازار مهم است.

*آسیب سیاست های اشتباه ارزی برای اقتصاد

کارشناسان اقتصادی معتقدند که این روز‌ها به دلایل مختلف بین المللی و رشد نقدینگی‌های سرگردان تقاضا برای ارز بسیار بالا رفته است، در صورتی که عرضه با همان محدودیت به بازار انجام می‌گیرد، بنابراین هر اقدامی در راستای ثبات قیمتی بدون متعادل کردن قیمت‌ها در چنین بازاری حاصلی نخواهد داشت. در همین ارتباط  مسعود دانشمند، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی در گفتگو با خبرنگار «مستقل آنلاین» گفت: بانک مرکزی به دنبال مدیریت منابع ارزی است، اما برخی از سود‌های حاصل از این گرانی می‌تواند در شرایط سخت اقتصادی به دولت کمک کند. در چنین شرایطی بدون برقراری تعادل عرضه و تقاضا، ثبات در بازار و تثبیت نرخ ارز امکان پذیر نیست. ثبات بازار ارز زمانی اتفاق می‌افتد که سیاست ها‌ی ارزی دولت منجر به تعادل عرضه و تقاضا در بازار شود در غیر این صورت تمامی وعده‌ها در این راستا غیرقابل اجراست و سیاست‌هایی مخرب خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: متاسفانه به نظر می رسد که بانک مرکزی سعی بر بالا رفتن نرخ ارز را دارد چراکه این مرجع، نرخ ارز را در صرافی ملی بالا می‌برد و نتیجه چنین رفتاری سیگنال گرانی به بازار آزاد است. همچنین رشد نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی تشدید کننده تقاضا برای خرید ارز در بازار است، از اینرو سرمایه گذاران پول‌های خود را به سمت بازار‌های سودده هدایت کرده اند، از این رو با هدف حفظ سرمایه‌های خود و جلوگیری از کاهش ارزش دارایی هایشان اقدام به خرید ارز کرده و این افزایش تقاضا باعث گرانی ارز در بازار شده است. رشد قیمت ناشی از کاهش میزان عرضه ارز و رشد بالای تقاضا با سیاست‌های ارزی بانک مرکزی، نقدینگی فراوانی را وارد بازار ارز کرد و سرمایه گذاران، این بازار را مناسب برای سرمایه گذاری انتخاب کرده اند که حاصلی جز گرانی ارز به همراه نداشته است.

دانشمند در درباره تبعات تقاضای کاذب خرید ارز در بازار برای اقتصاد کشور، تصریح کرد: شکاف عمیق بین عرضه و تقاضا در بازار، فضا را برای سفته بازی و دلالی فراهم می‌سازد و در نهایت تاثیر این سودجویی تنها متضرر بخش تولید کشور خواهد شد و جیب عده‌ای سفته باز سودجو پر می‌شود. امروز زمان بگیر و ببند نیست، بلکه بانک مرکزی باید با تدابیر ویژه به دنبال ساماندهی بازار ارز با کمک اهرم تعادل بخشی (کنترل عرضه و تقاضا) در بازار باشد. نمی‌توان تبعات منفی افزایش نرخ ارز در اقتصاد کشور به ویژه معیشت خانواده‌ها و از همه مهتر تولید کشور را نادیده گرفت چراکه با هر تکان قیمتی ارز باید منتظر پیامد‌های این گرانی در افزایش کالاها‌ی مورد نیاز مردم و همچنین مواد اولیه تولید و صنایع باشیم و این روند اقتصاد کشور را به قهقرا خواهد کشاند.