یادداشتی بر فیلم «میدان جوانان سابق» / روایتی نوستالژیک از عشق و میانسالی جوانان سابق
فیلم «میدان جوانان سابق » که مدتی است در سینماهای هنر و تجربه به نمایش درآمده روایتی است از سرنوشت روزنامه‌نگاران دوران اصلاحات تا امروز. یادداشت زیر به نقد و بررسی این فیلم می‌پردازد.
هادی حقانی - سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین:
بیشتر ماهایی که دوران پرتلاطم اصلاحات را از نزدیک درک کرده‌ایم شاید این تجربه مشترک فراموش‌نشدنی را به یاد داشته باشیم: صبح‌هایی که با هیجان از خواب بیدار می‌شدیم. صبحانه خورده یا نخورده سراغ نزدیک‌ترین دکه روزنامه‌فروشی می‌رفتیم و چند روزنامه مختلف زیر بغل می‌زدیم و نمی‌خواندیم‌شان، بلکه می‌بلعیدیم.
در فقدان شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های آنلاین در آن روزها، این مطبوعات بودند که نبض پرشتاب تحولات جامعه را در دست داشتند و از این لحاظ نام روزنامه «جامعه» به عنوان مهم‌ترین و اولین روزنامه گفتمان جامعه مدنی اهمیتی نمادین دارد؛ دورانی که دیگر هرگز تکرار نشد و بی‌شک برای آن جوانان سابق و پابسن‌گذاشتگان حالا جذابیتی دلتنگ‌کننده دارد.
به همین خاطر است که فیلم «میدان جوانان سابق» ساخته مینا اکبری دارای ایده جذابی است. 20 سال پیش اعضای تحریریه و همکاران روزنامه «جامعه» عکسی دسته‌جمعی در میدان جوانان واقع در سه راه ضرابخانه گرفته‌اند و حالا پس از 20 سال مینا اکبری که زمان گرفتن عکس روزنامه‌نگار جوان و تازه‌کاری بوده به دنبال افراد دیگر حاضر در عکس می‌گردد تا حال و اوضاعشان پس از سال‌ها روزنامه‌نگاری بداند . بسیاری از افراد حاضر در عکس مدتی را در زندان گذرانده‌اند یا مهاجرت کرده‌اند و تعدادی از آن‌ها خواسته یا ناخواسته روزنامه‌نگاری را کنار گذاشته‌اند و تنها تعداد اندکی از آن‌ها هنوز در این حوزه مشغول کارند.
فیلم ادعای فرمی چندانی ندارد. ساختار فیلم ساده و موثر است و تلاش مینا اکبری در فیلم بیش از آن که معطوف به ایجاد فرمی بدیع و سینمایی باشد صرف ایجاد روایتی دست اول از سال‌های طلایی روزنامه‌نگاری در ایران شده است. دورانی که به بهار مطبوعات موسوم شد و البته سرنوشتی جز خزانی زودرس نیافت.
تکلیف کارگردان با مخاطب فیلم مشخص است. بنظر می‌رسد او فیلم را برای کسانی ساخته که آن دوران پرفراز و فرود پس از دوم خرداد را به خوبی درک کرده‌اند. از این جهت که فضا سازی خاصی برای انتقال حال و هوای آن دوران در فیلم نمی‌بینیم. به همین دلیل بعید می‌دانم که این فیلم برای جوان‌ترهایی که آن دوران را از نزدیک لمس نکرده‌اند چندان جالب‌توجه باشد.
جذاب‌ترین نکته فیلم حضور ماشالله شمس‌الواعظین (شمس) در فیلم است. شمس که بنیانگدار کاریزماتیک چند روزنامه مهم و جریان‌ساز دوران اصلاحات بود حالا به شکلی دراماتیک مشغول کشاورزی و گذراندن دوران بازنشستگی اجباری در مزرعه‌ای در اطراف تهران است. حضور شمس در فیلم پس از سال‌ها از معدود اخباری است که از او می‌شنویم. روایت شمس از آن روزها و چرایی آنچه بر سر اصلاحات و روزنامه‌نگاری در ایران آمد آنقدر دست اول و شنیدنی است که صحنه‌های حضور شمس به یکی از بهترین قسمت‌های فیلم تبدیل می‌شود. در عین حال فیلم‌ساز به درستی تلاش کرده توازن میان حضور تاثیرگذار شمس و بقیه روزنامه‌نگاران حاضر در فیلم را رعایت کند تا فیلم از فیلمی درباره روزنامه‌نگاری به فیلمی درباره شمس تبدیل نشود.
حضور محافظه‌کارانه احمد غلامی علیرغم نقش مهم او در دوران یاد شده مطبوعات چندان جذاب در نیامده. نریشن‌های مینا اکبری در بخش‌هایی شعارگونه و نچسب است اما در عین حال به عنوان معدود روایت تصویری از آن سال‌های پرماجرا و مهم در تاریخ ایران شنیدنی است. فیلم در لحظاتی به نقد عملکرد مطبوعات در آن دوران می‌پردازد اما چون ابزار سینما اساسا مجال مناسبی برای نقد پخته و همه جانبه نیست عملا این تلاش عقیم می‌ماند.
در مجموع فیلم «میدان جوانان سابق» فیلمی دیدنی و تاثیرگذار از کار درآمده و فتح بابی است برای پرداختن به روایت‌های بدیع و کمتر نقل‌شده جوانان روزنامه‌نگار آرمان‌گرا و عاشقی که کارشان در نهایت به زندان، سرخوردگی و مهاجرت و غربت انجامید. جوانان سابقی که در دوران اصلاحات بر اساس نقل‌قولی از فیلم «نقش احزاب را بازی کردند» و حالا در دوران فترت توامان مطبوعات و احزاب چیزی که زیاد دارند زمان و فرصت برای روایت آن روزهاست. از خلال چنین روایت‌هایی است که موثرترین نقادی‌های آسیب‌شناسانه درباره نقش روزنامه‌نگاران در جامعه مدنی و رابطه همواره پرتنش آنان با قدرت حاکم نیز بتدریج شکل خواهند گرفت.
بی‌دلیل نیست که روایت‌ها از تحلیل‌ها شنیدنی‌تر و مفیدترند. آن صحنه درخشان گفت و گوی استعاری شمس و مینا اکبری را در حال هرس کردن شاخ و برگ‌ها در فیلم بیاد بیاورید که تا چه اندازه اثرگذار از کار درآمده است.
«میدان جوانان سابق» فیلمی در ستایش «روایت» در دورانی است که روزنامه‌نگاری گرایشی بیمارگونه به تحلیل یافته است. از این منظر ساخت این فیلم اتفاقی مبارک و موفق است.
ارسال نظر