خیانت روسیه در جنگ ایران و اسرائیل! / درگیری‌ها بالا گرفت: اگر دهان روحانی و ظریف باز شود خیلی‌ها ضرر می‌کنند!
از برجام تا جنگ ایران و اسرائیل؛ آیا پوتین ایران را فروخت؟
حسام‌الدین آشنا در توییتی خطاب به لاوروف نوشت: «توصیه می‌کنم تحریک ساکن نکنید! اگر دهان روحانی و ظریف باز شود همه ضرر می‌کنید.»
وزیر خارجه روسیه مدعی شده اسنپ‌بک ساخته ظریف بوده و این ادعا مانند همیشه استقبال تندروها را به همراه داشته است. اما پیش از طرح این ادعا ظریف در جلد چهارم کتاب «راز سر به مهر» به این موضوع و نقش روسیه و لاوروف در تدوین اسنپ بک اشاره کرده است.
به گزارش مستقل آنلاین سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای در حاشیه نشست عرب-عرب روسیه مدعی شد «مکانیسم ماشه ساخته ظریف بود و ما هم شگفت‌زده شده بودیم.» با فعال شدن مکانیسم ماشه همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که خود روسیه به آن‌ها رأی مثبت داده است، علیه ایران بازگشته‌اند.
نقش پنهان مسکو در مذاکرات برجام
به گزارش انتخاب، لاوروف گفته است: «این مکانیسم در تصمیمات شورای امنیت منحصربه‌فرد است: به هر یک از طرف‌های توافق اجازه می‌دهد به‌صورت یک‌جانبه بازگشت تحریم‌ها را فعال کند و هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. این بند در واقع در مراحل پایانی مذاکرات مستقیماً بین ظریف و کری مورد توافق قرار گرفت. صادقانه بگویم، ما از این موضوع شگفت‌زده شدیم. اما اگر شرکای ایرانی ما با چنین فرمولی موافقت کردند — که صادقانه بگویم یک “دام حقوقی” بود — ما دلیلی برای مخالفت نداشتیم.»
این در حالی است که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه اسبق جمهوری اسلامی، در مصاحبه سه ساعته با سعید لیلاز که در اسفند ۱۳۹۹ انجام شد، از کارشکنی‌های روسیه در روند دستیابی به برجام انتقاد می‌کند و می‌گوید «مسکو هر کاری کرد که برجام حاصل نشود.»
ظریف همچنین می‌گوید روس‌ها در مراحلی حساس، پیشنهادهایی برای تضعیف یا شکست برجام مطرح کردند.
در یکی از این پیشنهادها، ظریف گفته است: «روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یک بار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هسته‌ای باشد؛ یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه با ۵ عضو ثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شورا مذاکره کند.» این پیشنهاد عملاً برجام را ناپایدار می‌کرد و ایران را در موضع ضعف قرار می‌داد. ظریف می‌گوید ایران هرگز آن را قبول نکرد.»
وندی شرمن، که در تیم مذاکره‌کننده آمریکا حضور داشت، در کتاب خود به نقش روسیه در اسنپ‌بک اشاره کرده و می‌گوید مکانیسم ماشه پیشنهاد لاوروف بود.
ظریف ضمن تکذیب سخنان لاوروف درباره مکانیسم ماشه گفت که روابط عادی ایران با دنیا خط قرمز روس‌ها است. او اضافه کرد: «روسیه کشور مهمی در همسایگی ماست ولی دو خط قرمز دارد: اول اینکه ایران نباید هیچ‌وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد و دوم اینکه نباید با دنیا به درگیری برسد.»
معاون پیشین راهبردی مسعود پزشکیان ادامه داد: «ما گفتیم مگر قرار است همیشه نیازمند روس‌ها باشیم؟ آن‌ها گفتند به ما اجازه نمی‌دهند ایران سوخت تولیدی خود را در بوشهر بگذارد و اگر بگذارد ما امنیت هسته‌ای بوشهر را تأیید نمی‌کنیم چون می‌دانستند اگر برجام به سرانجام برسد روابط ایران با دنیا عادی می‌شود.»
ظریف در جای دیگری می‌گوید اگر تا به الآن چیزی در این مورد نگفته بخاطر برخی ملاحظات بوده اما «به لاوروف در شب امضای برجام دستور داده بودند که نگذارد توافق نهایی شود.»
ظریف همچنین گفت روسیه همواره از توافق‌های موقت مانند توافق ژنو حمایت می‌کرد، زیرا چنین توافق‌هایی مانع از عادی‌سازی روابط ایران با جهان می‌شد. او یادآور شد که در آغاز مذاکرات جامع در سال ۱۳۹۲، مسکو پیشنهاد کرده بود تمام سوخت نیروگاه بوشهر را خود تأمین کند تا نیاز ایران به غنی‌سازی از میان برود.
ظریف در جایی دیگر می‌گوید روس‌ها سفر حاج قاسم و ارسال پهپادهای ایرانی را فاش کردند. روسیه نمی‌خواهد ایران هیچ‌وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد.
وزیر پیشین امور خارجه گفت: «روس‌ها هم سفر حاج قاسم به مسکو را خبری کردند و هم ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه در جنگ اوکراین را فاش کردند در حالی که بنده با حاج قاسم هم در عراق هم در ترکیه مذاکرات کردم ولی جایی درز نکرد. من همچنان اعتقاد به روابط راهبردی با روسیه و چین دارم اما این‌ها به خاطر ما کاری نمی‌کنند. روس‌ها عریان سیاست خود را بیان می‌کنند.»
نگرانی پوتین نسبت به توسعه توان موشکی جمهوری اسلامی
در همین حال متن مکالمه‌ای محرمانه میان ولادیمیر پوتین و بیل کلینتون که در ۲۱ شهریور ۱۳۷۸ انجام شده بود، نشان می‌دهد که در آن زمان روسیه نگرانی عمیقی نسبت به توسعه توان موشکی جمهوری اسلامی ایران داشته است.
در این مکالمه که در آرشیو دولت آمریکا در دسترس است ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر وقت روسیه، در پاسخ به نگرانی‌های کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا درباره جمهوری اسلامی، اذعان کرده بود: «ایران همسایه ما است و تقویت توانمندی‌های ایران در این زمینه‌ها به نفع ما نخواهد بود.» او همچنین اعلام نگرانی کرده بود که جمهوری اسلامی در حال ساخت موشک‌های جدیدی با «فناوری اروپای غربی» است که این موضوع «به همان اندازه که شما را نگران می‌کند، ما را نیز نگران می‌کند.»
روسیه بر سر جمهوری اسلامی معامله می‌کند؟
اصغر کیوان حسینی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی، در گفتگو با ایلنا بیان کرد: «هیچ پیمان راهبردی در برابر منطق بازی میان قدرت‌ها معتبر نیست و روسیه و چین ممکن است بر سر جمهوری اسلامی معامله کنند.»
او افزود جهان در حال گذار به مرحله‌ای تازه از یارگیری میان قدرت‌ها است و در این شرایط ارتباط جمهوری اسلامی با اروپا و ایالات متحده به‌شدت خصمانه شده است.
کیوان حسینی با اشاره به هم‌سویی اروپا و آمریکا در فشار بر جمهوری اسلامی، حمایت تهران از روسیه در جنگ اوکراین و بحث تهدید موشکی علیه اروپا را از دلایل این رویکرد دانست و تأکید کرد اصول روابط فرااتلانتیکی نیز اکنون بر محور مقابله با جمهوری اسلامی استوار شده است.
او درباره تأثیر اجرای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل گفت: «قطعنامه‌های سازمان ملل به دلیل مشروعیت جهانی، نافذیت خاصی دارد و در کنار تحریم‌های آمریکا و اروپا به‌شدت بر جمهوری اسلامی اثرگذار است. افزون بر آن، ورود سازمان ملل به موضوع تحریم ایران موجب مشارکت مشروع بین‌المللی در این زمینه می‌شود.»
تحریم‌ها علیه ایران باید لغو شوند
در همین حال ایران و روسیه جداگانه اعلام کردند دوره ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت امروز، شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴، پایان می‌یابد و تحریم‌ها و محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران باید لغو شوند. وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که امروز تمامی محدودیت‌ها و رویه‌های قطعنامه ۲۲۳۱ لغو خواهد شد و شورای امنیت موظف است به بررسی پرونده هسته‌ای ایران پایان دهد.
مسکو همچنین تأکید کرده است که با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ برجام به تاریخ پیوست و از این پس، باید با برنامه هسته‌ای ایران مانند هر کشور غیرهسته‌ای عضو معاهد «ان‌پی‌تی» رفتار شود.
بیانیه روسیه همچنین تلاش کشورهای اروپایی برای فعال کردن سازوکار ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را «شکست‌خورده» خوانده و آن را «غیرقانونی» دانست.
این وزارتخانه از دبیرکل سازمان ملل درخواست کرده تا آنچه را که «بیانیه نادرست درباره بازگشت تحریم‌ها» خوانده از وب‌سایت سازمان ملل حذف کند.
در همین حال عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، گفت: «براساس مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، این قطعنامه در تاریخ ۲۶ مهر به‌صورت خودکار خاتمه می‌یابد». به گفته او «در نتیجه، موضوع ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود». عراقچی افزود که این موضع نه تنها موضع جمهوری اسلامی ایران بلکه «موضع روسیه، چین و چند عضو دیگر شورای امنیت نیز هست.»
روسیه به ایران خیانت کرد | برجام و جنگ ایران و اسرائیل در آتش منافع مسکو
پیش از این حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در دوره دهم، در گفت‌وگویی با تابناک تصریح کرده بود: «تاریخ ثابت خواهد کرد که روس‌ها و «روسوفیل»ها در رد صلاحیت برخی نمایندگان مجلس ایران نقش داشته‌اند. روسوفیل‌ها به ایران خیانت کردند. به من هشدار دادند که سر به سر روسیه نگذار!»
او افزود: «روسیه در موقعیت‌های مختلف از جمله رژیم حقوقی دریای خزر، جنگ ۱۲ روزه، تحریم، احیای برجام و … به ایران خیانت کرده است. ایران کارت بازی روسیه است.»
این اظهارات در زمانی مطرح می‌شود که تنش‌ها پیرامون جنگ ایران و اسرائیل مجدداً بالا گرفته و تحلیلگران مدت‌هاست از احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران سخن می‌گویند. در همین زمینه بررسی نقش روسیه در برجام و اختلاف ایران و روسیه بر سر برجام به موضوع محوری سیاست خارجی تبدیل شده است.
سامانه اس-۳۰۰ روسیه در جنگ ایران و اسرائیل ناکام ماند
حمزه صفوی، استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، نیز در گفت‌وگویی با انتخاب درباره عملکرد تسلیحات روسی در جنگ ۱۲ روزه اظهار داشته: «سامانه اس-۳۰۰ روسیه در ایران حتی یک شلیک موفق هم نداشت. درباره اینکه روسیه چقدر توانایی معامله بر سر ایران را دارد، باید گفت معامله برای وقتی است که مثلاً تسلیحات سنگین روسی در ایران کار می‌کردند و روسیه ناگهان جلوی فعالیت آن‌ها را بگیرد.»
او افزود: «باید به موضع علنی پوتین هم توجه کرد، زیرا در روسیه یکی دو میلیون نفر روس اسرائیلی زندگی می‌کنند و پوتین ملاحظات آن‌ها را نیز در نظر می‌گیرد.»
این انتقادات از سوی چهره‌های داخلی نشان‌دهنده آن است که بسیاری نگران این هستند که روسیه در راستای منافع خود، مصالح ایران را فدای تأمین موقعیت ژئوپلیتیک خود کند؛ امری که بخشی از اختلاف ایران و روسیه بر سر برجام را شکل داده است.
کارشکنی‌های روسیه در برجام
روزنامه اطلاعات نیز در تحلیلی نوشته بود: «اخیراً جماعتی از همان هسته‌های سخت در تلاش‌اند مکانیسم ماشه را به گردن تیم مذاکره‌کننده در برجام بیندازند.» این تحلیل اضافه کرد: «اسناد منتشر شده نشان می‌دهد که پیشنهاد اسنپ‌بک ابتدا از سوی متحد شمالی ایران یعنی روسیه مطرح شد و در مذاکرات برجام گنجانده شد. تلاش‌های کارشکنی روسیه در برجام کاملاً شناخته شده است.»
در بخش دیگری از گزارش اطلاعات آمده است: «عده‌ای تلاش می‌کنند تا به‌عنوان عامل شکست برجام، مکانیسم ماشه را به نام تیم مذاکره‌کننده ایران بزنند اما واقعیت این است که تأثیر روسیه در تعیین چارچوب برجام و فشارهای چندجانبه بر ایران جدی بود.»
هم‌زمان، تحلیلگران منطقه‌ای هشدار می‌دهند که در بحبوحه جنگ ایران و اسرائیل، تل‌آویو و متحدانش از شکاف مسکو–تهران بیشترین سواستفاده را خواهند کرد.
در مقابل، مقامات ایرانی تاکید دارند به رغم اختلاف سیاسی با روسیه، امنیت ملی را فدای منافع خارجی نخواهند کرد. در چند ماه اخیر تهران بر این نکته تأکید داشته که هرگونه اقدام نظامی یا تهدید به حمله باید با هزینه سنگینی همراه باشد تا اصالت بازدارندگی حفظ شود.
این گفتمان امنیتی در همان لحظه‌ای اتفاق می‌افتد که موضوع جنگ ایران و اسرائیل در ذهن افکار عمومی در منطقه برجسته شده است. با وقوع دور جدید درگیری‌ها در خاورمیانه و نزاع میان ایران و متحدانش با اسرائیل و متحدان آن، احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران به‌عنوان گزینه‌ای بالقوه در محاسبات نظامی به چشم می‌آید.
در نهایت، پرسش اصلی این است: آیا اختلاف ایران و روسیه بر سر برجام می‌تواند باعث کاهش انسجام راهبردی تهران در برابر فشارها و تهدیدها شود؟ یا بالعکس، این اختلافات داخلی می‌تواند به نقطه ضعف تبدیل و موجب شود دشمنان فرصت اجرای حمله مجدد اسرائیل به ایران را بیابند؟ در وضعیت پیچیده منطقه‌ای فعلی، معادله جنگ ایران و اسرائیل و چگونگی ورود مجدد به منازعه، نیازمند تحلیل ریزبینانه‌تر و هوشمندانه‌تر است.
ارسال نظر