چرا جمهوری اسلامی NPT را پاره نکرد؟
از مشروعیت تا مهار فشارها: چرا جمهوری اسلامی در NPT مانده است؟
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هشدار داد که حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی، رژیم جهانی منع گسترش تسلیحات هسته‌ای را در معرض خطر قرار داده و گفت: «رژیم عدم اشاعه که امنیت بین‌المللی بر آن بنا شده، اکنون روی خط است.»
به گزارش مستقل آنلاین، پس از پایان جنگ ایران و اسرائیل، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار از سرگیری بازرسی‌های هسته‌ای در ایران پس از آتش‌بس بین جمهوری اسلامی و اسرائیل شد.
رافائل گروسی در بیانیه خود گفت: «از سرگیری همکاری با آژانس کلید موفقیت در توافق دیپلماتیک برای حل نهایی مناقشه درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران است». او افزود: «من به عباس عراقچی، وزیر خارجه، نامه نوشتم و بر اهمیت همکاری مشترک تأکید کردم و پیشنهاد دادم به زودی ملاقات کنیم».
بر اساس این بیانیه، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمان حملات اسرائیل در ایران حضور داشتند و آماده‌اند تا به تأسیسات هسته‌ای بازگردند و موجودی مواد هسته‌ای را بررسی کنند. این مواد شامل بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد است که جمهوری اسلامی گفته برای در امان ماندن از حملات آمریکا و اسرائیل به محل دیگری منتقل کرده است.
آخرین دسترسی بازرسان به سایت‌های هسته‌ای ایران چند روز قبل از آغاز حملات هوایی اسرائیل در ۱۳ ژوئن صورت گرفت.
در مقابل پس از حمله اسرائیل به زیرساخت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، بسیاری از چهره‌های سیاسی از جمله علی لاریجانی خواستار جلوگیری از ورود رافائل گروسی به ایران شدند.
نشریه پولیتیکو گزارش داد که مقام‌های جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند رافائل گروسی دیگر اجازه بازدید از سایت‌های هسته‌ای ایران را نداشته باشد. به نوشته پولیتیکو، مقام‌های جمهوری اسلامی مدعی‌اند اسرائیل به «اطلاعات حساس تاسیسات هسته‌ای» دست یافته و به همین دلیل همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف کرده‌اند.
گروسی اعدام شود!
روزنامه کیهان نیز با یک واکنش شدید نسبت به حضور گروسی در ایران خواستار بازداشت و اعدام رافائل گروسی شد. این تهدید واکنش فوری دولت آمریکا را به‌همراه داشت. مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، هفت تیر در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، درخواست‌ها برای بازداشت و اعدام رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را غیرقابل قبول خواند و تاکید کرد این اظهارات باید محکوم شود.
او در ادامه نوشت: «ما از فداکاری و حرفه‌ای‌گری مدیرکل و کارکنان آژانس تقدیر می‌کنیم و از ایران می‌خواهیم امنیت و سلامت کارکنان این نهاد بین‌المللی را تضمین کند.»
اورانیوم غنی‌شده ایران کجاست؟
رافائل گروسی در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌بی‌اس نیوز هشدار داد که اگرچه حملات آمریکا و اسرائیل ضربات سنگینی به سایت‌های هسته‌ای ایران زده، اما ظرفیت‌های فنی و دانش انباشته تهران از بین نرفته و بدون توافق و بازگشت بازرسی‌ها، خطر از سرگیری سریع برنامه هسته‌ای همچنان جدی است.
او با اشاره به حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ایران که قبل از حملات وجود داشته، گفت: «ما نمی‌دانیم این مواد کجا رفته‌اند. بخشی شاید نابود شده باشد، اما بخشی احتمالاً منتقل شده. این اورانیوم اگر به غنای ۹۰ درصد برسد، برای ساخت حدود ۱۰ سلاح هسته‌ای کافی است.»
گروسی با انتقاد از اتهامات مقامات جمهوری اسلامی که آژانس را مسئول حملات اخیر دانسته‌اند گفت: «این ادعا که گزارش ما باعث جنگ شد بی‌اساس است. آنچه ما منتشر کردیم چیز تازه‌ای نبود. اما بعضی ترجیح می‌دهند به‌جای پذیرش مسئولیت، آژانس را مقصر جلوه دهند.»
گروسی قبل‌تر نیز در مصاحبه با فاکس نیوز آمریکا اعلام کرده بود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌داند بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده احتمالی در کجا نگهداری می‌شود. این در حالی است که مقامات جمهوری‌اسلامی گفته‌اند این مواد برای اقدامات حفاظتی پیش از حملات به تاسیسات هسته‌ای ایران جابه‌جا شده‌اند. گروسی گفت که نطنز نخستین سایتی بود که هدف قرار گرفت و در یکی از سالن‌های سانتریفیوژ که غنی‌سازی در آن انجام می‌شد، آسیب بسیار جدی وارد شد. او افزود که سایت اصفهان نیز آسیب دیده، هر چند هنوز هیچ‌کس وارد سالن‌ها نشده تا میزان خسارت را ارزیابی کند.
عضویت ایران در NPT
تا این لحظه و بعد از تمام درگیری‌های لفظی بین مقامات، خروج ایران از NPT به‌صورت رسمی اعلام نشده است. اما پس از حمله آمریکا و اسرائیل، تهدیدهای سیاسی برای خروج افزایش یافته و اگر تنش‌ها ادامه یابد یا تشدید شود، ممکن است این گزینه جدی‌تر پیگیری شود.
ادامه عضویت ایران در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نه‌تنها یک انتخاب سیاسی، بلکه راهبردی برای دفاع از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بوده است. ایران توانسته با تکیه بر حق قانونی خود برای دسترسی به فناوری انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مقابل فشارها مقاومت کرده و مشروعیت برنامه‌های خود را حفظ کند.
عضویت ایران در NPT تاکنون یکی از مهم‌ترین ابزارهای دیپلماتیک برای پیشبرد اهداف ملی در زمینه فناوری هسته‌ای بوده است.
چرا جمهوری اسلامی به NPT پیوست و آن را حفظ کرد؟
پیوستن جمهوری اسلامی به پیمان NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) یکی از تصمیمات راهبردی در تاریخ سیاست خارجی کشور به‌شمار می‌آید. اگرچه امضای اولیه این پیمان در سال ۱۹۶۸ و پیش از انقلاب صورت گرفت، اما جمهوری اسلامی نیز پس از انقلاب ۱۳۵۷ به این عضویت ادامه داد. بررسی دلایل این تصمیم می‌تواند به درک بهتر راهبردهای جمهوری اسلامی در حوزه انرژی هسته‌ای و تعاملات بین‌المللی کمک کند.
۱. مشروعیت بین‌المللی و کاهش فشارهای خارجی
یکی از مهم‌ترین دلایل باقی‌ماندن ایران در پیمان NPT، ایجاد مشروعیت بین‌المللی برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بوده است. عضویت ایران در NPT این امکان را می‌دهد که با استناد به بندهای رسمی آن، برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز معرفی کرده و در برابر اتهامات مربوط به ساخت سلاح هسته‌ای، موضع دفاعی قانونی اتخاذ کند. این اقدام به‌ویژه در مواجهه با کشورهای غربی و در رأس آن‌ها آمریکا، مانعی مهم برای افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی تلقی می‌شود.
۲. استفاده از حق دسترسی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای
بر اساس ماده چهارم پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، کشورهای عضو حق دارند از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز بهره ببرند. جمهوری اسلامی نیز با استناد به همین ماده، برنامه‌های صلح‌آمیز خود در حوزه انرژی هسته‌ای از جمله تولید برق، کاربردهای پزشکی و کشاورزی را گسترش داده است. در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب، ایران از برخی حمایت‌های فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز بهره‌مند شد.
۳. جلوگیری از انزوای بین‌المللی
در دوران پس از انقلاب، سیاست خارجی جمهوری اسلامی با چالش‌های متعددی مواجه بود. در چنین شرایطی، عضویت ایران در NPT و دیگر معاهدات بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ابزاری برای جلوگیری از انزوای کامل ایران در عرصه جهانی محسوب می‌شد. خروج از این پیمان می‌توانست به اجماع جهانی علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی دامن بزند و ایران را در موقعیتی مشابه کره شمالی قرار دهد.
۴. مهار ادعاهای اسرائیل و آمریکا
در سال‌های اخیر، رژیم صهیونیستی و آمریکا همواره جمهوری اسلامی را به دنبال کردن اهداف تسلیحاتی در برنامه هسته‌ای خود متهم کرده‌اند. حضور رسمی ایران در پیمان NPT و پذیرش برخی سطوح از بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امکان مقابله با این ادعاها را برای جمهوری اسلامی فراهم کرده است. جمهوری اسلامی از این عضویت به‌عنوان ابزاری دیپلماتیک در نهادهای بین‌المللی بهره برده است.
واکنش مجلس شورای اسلامی: تعلیق همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
در ادامه مجلس شورای اسلامی، چهارشنبه ۴ تیر، «طرح تعلیق همکاری‌ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی» را بدون رای مخالف تصویب کرد. برای اینکه این مصوبه به قانون تبدیل شود باید به تایید شورای نگهبان برسد. هیچ یک از نمایندگان به این طرح رای مخالف ندادند.
پیشتر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس «طرح الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی» را تصویب کرده بود. این کمیسیون گزارش آژانس را زمینه‌ساز حمله به ایران خوانده است.
بر اساس این طرح، فعالیت‌هایی مانند «نصب دوربین‌های نظارتی، بازرسی‌ها و گزارش‌دهی به آژانس متوقف خواهد شد، مگر آنکه امنیت تأسیسات هسته‌ای ایران تضمین شود.»
واکنش مقامات جمهوری اسلامی به حضور گروسی در ایران
**محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، گفت: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وظایف خود عمل نکرده و به ابزاری سیاسی تبدیل شده است.» قالیباف در پیامی در شبکه ایکس به‌شدت از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد و آن را به همکاری اطلاعاتی با اسرائیل متهم کرد و نوشت: «آژانس انرژی اتمی اندک اعتبار خود را نیز با به اشتراک گذاشتن اطلاعات مراکز هسته‌ای کشورمان با رژیم جنایتکار اسرائیل و زمینه‌سازی تجاوز و حملات به مراکز هسته‌ای ما به حراج گذاشت و حتی در ظاهر نیز آن را محکوم نکرد.» او گفت که مصوبه مجلس «حساب و کتاب ما با آژانس و رئیس نامحترمش بود.»
شماری دیگر از مقام‌های جمهوری اسلامی نیز در مراسم تشییع پیکر گردانندگان برنامه هسته‌ای و فرماندهان نظامی شهید در حملات اسرائیل، بر قطع رابطه تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کردند.
**غلامحسین محسنی اژه‌ای، رییس قوه قضاییه، در این مراسم گفت: «طبیعی است که همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید تعلیق شود. وقتی آژانس با دشمن همکاری می‌کند و اطلاعات می‌دهد، طبیعی است که نتوان مانند گذشته با آن تعامل داشت.»
**حمیدرضا حاجی بابایی، نایب رییس مجلس، نیز در این مراسم از مواضع رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی، در قبال پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت: «دیگر اجازه حضور گروسی و نصب دوربین‌های آژانس در تاسیسات هسته‌ای را نمی‌دهیم.»
حاجی‌بابایی با اشاره به اسناد منتشرشده توسط اسرائیل افزود: «اطلاعات تاسیسات ما را در این اسناد دیدیم و این موضوع به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. وقتی چنین اطلاعاتی در اختیار دشمن قرار می‌گیرد، دیگر ادامه این روند معنی ندارد.»
**علی نیکزاد، نایب‌رییس مجلس، گروسی را «دروغگو» خواند و با تهدید او گفت: «گروسی در جایگاه رییس آژانس انرژی اتمی دروغگو از آب درآمد و قطعا تاوان این کار خود را پس خواهد داد. اسرائیل که قلاده‌اش از سوی آمریکا باز شده بود، اشتباه بازی کرد و ضربه وحشتناکی خورد.»
**ابراهیم عزیزی، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس، هم گفت: «مجلس تصویب کرده تا زمانی که امنیت مراکز هسته‌ای تامین نشود و حق غنی‌سازی به رسمیت شناخته نشود، دولت از همکاری با آژانس انرژی اتمی خودداری می‌کند.»
**مجتبی ذوالنوری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، دیگر چهره‌ای بود که در این مراسم به مواضع آژانس تاخت و گفت گروسی به «ما و NPT» خیانت کرده است.
**حمید رسایی، نماینده مجلس، نیز اعلام کرد مدیرکل و بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر اجازه ورود به ایران را نخواهند داشت و نوشت: «مطابق قانون مجلس گروسی و بازرسان آژانس انرژی اتمی حق ندارند وارد ایران شوند. دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر کار نمی‌کند.»
**سعید جلیلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اتخاذ موضعی مشابه تاکید کرد: «تعلیق همکاری با آژانس باید انجام می‌شد.»
**روزنامه کیهان، نیز نوشت: «از عراقچی درباره درخواست رافائل گروسی، مدیرکل آژانس برای سفر به تهران سؤال کرده‌اند و او با قاطعیت گفته است فعلاً بنایی برای پذیرفتن شخص گروسی نداریم. موضع قاطع‌تر آن بود که اعلام شود گروسی یک جاسوس شناخته‌شده موساد است و هرگز نباید اجازه ورود به ایران را داشته باشد. ده‌ها سند از همکاری او با رژیم صهیونیستی وجود دارد.»
کیهان در ادامه نوشت: «پس باید رسماً اعلام کنند که به محض ورود به ایران، به جرم جاسوسی برای موساد و شرکت در قتل مردم مظلوم کشورمان، محاکمه و اعدام شود.»
**عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، نیز درخواست رافائل گروسی برای بازدید کارشناسان از تاسیسات هسته‌ای بمباران شده را «بی‌معنا» خواند و گفت که «حتی می‌تواند سوءنیت باشد.»
عراقچی، روز جمعه ۶ تیرماه در شبکه ایکس، مصوبه مجلس مبنی بر توقف همکاری با آژانس بین‌المللی را «نتیجه مستقیم نقش تأسف‌بار رافائل گروسی» خواند و گفت: «اقدام مغرضانه آقای گروسی مستقیماً زمینه را برای تصویب قطعنامه‌ای با انگیزه سیاسی علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم کرد و همچنین حملات غیرقانونی اسرائیل و آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران را تسهیل نمود.»
در نهایت سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت امور خارجه اعلام کردند که ایران فعلاً در NPT باقی می‌ماند، اما "همه گزینه‌ها روی میز است."
ارسال نظر