یارِ بد و رفیق ناشفیق

سیدقائم موسوی 

تحلیلگر سیاسی 

۱۷ روز از تجاوز روسیه به اوکراین می‌گذرد. هنوز چشم‌انداز مناقشه به اندازه کافی روشن نیست. در صفیرِ تبادل گلوله‌ها، مذاکرات طرفین در جریان است. نشانه‌ای بر هوشمندی در استفاده از هر راهی برای فائق آمدن بر مشکلات. آن‌ها ملا نصرالدین گونه نمی‌اندیشند که مرغ فقط یک پا دارد و حرف مرد یکی است.

در این کوران که ظرفیتِ حریقی در قوارهٔ جنگ جهانی را دارد، غرب یکی به میخ می‌کوبد یکی به نعل! در حالی که تلاش می‌کند، اوکراین را برای مقاومت در برابر ماشین جنگی پوتین تقویت کند با صدای بلند تکرار می‌کند که با روسیه وارد جنگ نمی‌شود و به اوکراین نیروی نظامی نمی‌فرستد، منطقه ممنوع هوایی اعلام نمی‌کند. این‌ها همه برای بهانه ندادن به پوتین جهت تسری شعاع جنگ فراتر از ابعاد روسیه- اوکراین است.

جنگ اگر کنترل شده پیش نرود، سناریو ناکام می‌ماند. از این رو آنچه باید اِعمال شود نوعی جنگ حداقلی، کنترل شده و با حجم عظیمی از تحریم‌های بین المللی برای چروکیده کردن اقتصاد و هیمنهٔ روسیه است. تا الان که سیر حوادث مطابق ذائقهٔ غربی‌ها جلو رفته پوتین در تارهای نارسیستی خود، با توسل به نیم تنه‌ای از استالین و چنگ زدن به نوستالژی گذشته در دام غربی‌ها فرو غلطید.

هر چه کارت‌های روسیه از فوریت استفاده برخوردارند، کارت‌های غربی‌ها در قالب تحریم و تحدید برای بازدارندگی نیازمند زمان هستند.

غربی‌ها برای به فرجام رساندن برجام تعجیل داشتند تا بتوانند از زهرِ بریدن شریان‌های نفت و گاز روسیه در معادلات اقتصاد جهانی بکاهند؛ روسیه اما بازی را خواند. آن‌ها در بازی با کارت ایران مهارت شگرفی دارند. این گرگ سال‌هاست با گله آشناست. راحت شدن خیال غرب از برجام؛ یعنی تمرکز و فشار مضاعف بر روسیه! پس برجام باید معلق شود که شد!

آنچه برجام را تعلیق کرده، منویات روسیه برای اهرم مذاکراتی در کیفیت حل و فصل تجاوز به اوکراین است یا حداقل مفری برای تنفس زیر فشارهای تحریمی است. باز ایران وجه المصالحهٔ منافع روسیه شده است. ممکن است آمریکا ناکامی برجام را در تضمین‌خواهی نامتعارف روسیه برجسته نماید و اینگونه هم روابط یک‌سویه ایران با روسیه را مخدوش و هم از کسری از تعهداتش شانه خالی کند.

تحرکات روس‌ها برای گروگان گرفتن برجام، نشان از خباثت ذاتی آن‌ها برای استفادهٔ ابزاری از ایران در معادلات جهانی است. آنچه انجام می‌دهند به واسطهٔ نمیچه حرکت ما مبتنی بر منافع ملی کشور در رأی ممتنع به قطعنامه علیه تجاوز آن‌ها بود. با بی شرمی کامل هنوز نخست وزیر اسرائیل از کرملین برنگشته بود که مواضع نیروهای ایرانی در سوریه موشک باران شد. روسیه با وقاحت تمام؛ استقلال، اقتصاد و منافع ایران را گروگان مطامع خودش کرده است. 

این مناقشه برای جمهوری اسلامی ترکیبی از فرصت- تهدید ایجاد کرده است. درنگ در بهره‌وری از هر کدام در وقت مقتضی می‌تواند، خودش را تبدیل به عکسش نماید. معلوم نیست روسیه چه کار دیگری باید بکند تا ایرانی‌ها از خواب سنگین سیاست ابتر گرایش به شرق دست بکشند و در کوران حساسیت کنونی کوره راهی به موازنه باز کنند. 

روسیه در دوگانهٔ مارِ بد و یارِ بد، قِسمِ دوم است:

تا توانی می گریز از یار بد/یار بد بدتر بود از مار بد

مار بد تنها تو را بر جان زند/ یار بد بر جان و بر ایمان زند