آیا فضای مجازی آینه خوبی برای جامعه است؟ 

مستقل آنلاین، حامد منتظری عضو شورای مرکزی کارگزاران سازندگی/

در جریان اعتراضات سال ۹۶ در کشور و در شهر قم، دوستی داشتم که به تبع کارش در آن ایام زیاد از خانه بیرون نمی‌آمد و جریانات را از فضای مجازی دنبال می‌کرد. آن روزها دوران اوج کانال تلگرامی آمدنیوز بود و در پست‌های این کانال و بسیاری از شبکه‌های مجازی، هر روز گوشه‌ای از کشور توسط مردم آزاد می‌شد و فروپاشی نظام نزدیک و نزدیکتر. روزی دوستم را دیدم و طبیعتا صحبت از اعتراض‌ها شد، به گمانش همه خیابان‌ها شلوغ شده و مردم شهر در حال انقلاب بودند. اما کسانی که در خیابان‌ها تردد داشتند می‌دیدند زندگی عادی در جریان است. سبک زندگی‌ جدید برای بسیاری از ما چنین شرایطی را پدید می‌آورد و با دیدن یکی دو فیلم در فضای مجازی یا خواندن دو سه پست و بسط آن به یک جامعه حکمی کلی در مورد آن جامعه می‌دهیم. این شرایط مخصوصا وقتی بیرون از فضای جامعه زندگی کنیم بیشتر احتمال وقوع دارد. دوست دیگری چندی پیش بر اساس یک مشاهده در مورد مواجهه مردم آفریقا با کرونا نظر می‌داد، گویی توجه نداشت که آفریقا یک قاره است نه یک خیابان که اگر خیابان هم بود با یک تصویر نمی‌شد برداشت درستی به دست آورد. مثل کسی که با دیدن چند فیلم رقص از بیمارستان‌ها فکر کند بیمارستان‌ها این روزها چه جاهای شاد و مفرحی هستند و هوس رفتن و پیوستن به این کاروان شادی را داشته باشد. نمونه بارز این موضوع در برآورد فضای انتخابات رخ می‌دهد، زمانی که فضای مجازی ذهن ما را می‌سازد و هر کسی به مزاج خودش طبابت می‌کند و اکثرا از حال و روز واقعی جامعه خبری نداریم. این روزها هم در بحث مقابله با کرونا فضای مجازی و رسانه‌های داخلی و خارجی پر است از کسانی که به دولت خرده می‌گیرند که چرا فلان کار را کرد یا چرا بهمان کار را نکرد.  بسیاری از این صاحب‌نظران گویی فقط به قصد ایراد گرفتن اظهار نظر می‌کنند و در راه حل‌هایی که ارائه می‌دهند به لوازم حرف‌های خود نمی‌اندیشند و به شرایط و امکانات مردم برای زندگی در شرایط سختگیرانه‌تر آگاهی ندارند. شاید یکی از دلایل این اظهارات کم بودن تماس مستقیم با جامعه باشد که به خصوص در شرایط قرنطینه کمتر هم شده است. فرو رفتن در فضای مجازی و گرفتن همه اطلاعات از این فضا باعث می‌شود همه جامعه و ماجراهای کامل را نبینیم و نتوانیم قضاوت درستی داشته باشیم. اگر همه مردم حضور فعال در این فضاها داشتند باز هم در جایی که هر کس با دو یا سه لایه در اطراف خود ارتباط مجازی دارد به دست آوردن برداشت درست امکان نداشت، چه رسد به جایی که بیشتر مردم حضور فعالی در تولید محتوای این شبکه‌ها ندارند. از طیف وسیعی که این روزها به شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارند درصد کمی نظر خود را اعلام می‌کنند و درصد کمتر محتوایی تولید می‌کنند و با فرض صداقت در نظرات ارائه شده در فضای مجازی برداشت از جامعه با تکیه صرف بر آن‌ها، بسیار نادقیق است.   با این اوصاف و در میان جنگ تمام عیاری که کل سرزمین ما را در بر گرفته است به نظر می‌رسد دو کار، کمکی به پیروزی نمی‌کند یا حداقل زیانش بیش از فایده‌اش خواهد بود؛ یکی تکرار گلایه از فعالیت‌های ماه‌های گذشته و تاکید بر اینکه من می‌دانستم و دیگری عوض کردن استراتژی برخورد با شرایط کرونایی در میانه راه. گرچه داشتن عملکرد بهتر از حکومت و دولت متصور است اما سابقه ناکارآمدی‌ها و بی‌اعتمادی‌های گذشته نباید باعث انحراف قضاوت ما شود. عملکرد کشور ما در این شرایط در حد سایر کشورها و عملکرد دولت در میان مجموعه حکومت، تاکنون قابل دفاع بوده است.