برجام در ابهام!

سیّد جلال ساداتیان

تحلیگر امور بین الملل 

الف - سرانجام انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره ایالات متحده آمریکا هم به پایان رسید و علیرغم احتیاط‌های آقای بایدن و حزب متبوع وی، یعنی حزب دمکرات، تنها موفق شد با یک کرسی اکثریت سنا را در دست خود نگه دارد. اما در مجلس نمایندگان با از دست دادن ۹ کرسی، تعداد کرسی‌هایش به ۲۱۳ در مقابل کسب ۸ کرسی جدید جمهوری‌خواهان که به رقم ۲۲۰ کرسی رسیدند، قدرت کنگره را بین خود تقسیم نمودند!

در موضوع سرنوشت برجام، آخرین گمانه بر این امر بود که دولت ایالات متحده آمریکا و شخص آقای بایدن و همکاران او در وزارت امورخارجه، احتیاطی بیش از اندازه برای انتخابات بخرج دادند و چه بسا اگر انعطاف بیشتری از خود نشان می‌دادند و ‌در برجام به توافق می‌رسیدند، نتایج بهتری را هم کسب می‌کردند، در حالیکه اظهارات قبل از انتخابات ریاست جمهوری بایدن سراسر امید به بازگشت به برجام بود، عملکرد این دوسال از عمر ریاست جمهوری‌اش، نتیجه‌ای جز آنچه ترامپ و جمهوری‌خواهان انجام دادند، نداشته است!

ب - اتحادیه اروپائی با ابتکار عمل مسئول سیاست خارجی‌اش آقای جوزف بورل و همکاری معاونش، تلاش وافر بخرج دادند تا به عنوان میانجی فیمابین ایران و آمریکا و با ارائه طرحی مکتوب مواضع طرفین را به یکدیگر نزدیک نموده و شرایط بازگشت آمریکا به برجام را مهیا کنند، حاصل رفت و برگشت‌ها و تبادل پیام‌ها را اروپائی‌ها ناامید کننده تصویر کردند و پس از آن لحن آنان نسبت به ایران تغییر کرد. زیرا به گمان آن بودند که با بازگشت آمریکا به برجام؛ اولا، آنان به گاز و نفت ایران در آستانه فصل سرمای اروپا دست خواهند یافت و ثانیا، با به نتیجه رسیدن برجام، ایرانِ در آستانه گریز هسته‌ای را مهار می کنند و ثالثا، ایران را از نزدیک شدن هر چه بیشتر به روسیه مانع می‌شوند و اینها باعث اعتبار بیشتر برای اروپا خواهد شد.

 با نتیجه نگرفتن تلاش‌ها از سویی و مواضع برخی از مسئولین اروپائی از جمله وزیر خارجه آلمان در حمایت از اعتراضات اخیر در ایران، مواضع اروپائی‌ها و لحن آنان نسبت به ایران تغییر نمود. بخصوص آنکه به دلیل تحریم‌ها هیچ سود مادی هم برایشان متصور نبود، در نتیجه بروز آن در اقدامات آژانس و قطعنامه جدید شورای حکام علیه ایران، علیرغم حضور هیات سازمان انرژی اتمی ایران به سرپرستی آقای بهروز کمالوندی، نمایش داده شد.

 معنی تلویحی آن بود که اروپا به سمت فشار بیشتر بر ایران و احتمالا همراهی بیشتر با آمریکا برای بازگرداندن مکانیزم ماشه (اسنپ بک) و فعال‌سازی ۶ قطعنامه خنثی شده شورای امنیت که ۴ قطعنامه آن جنبه اجرایی دارد، بر آمده‌اند.

ج - جمهوری اسلامی ایران هم در شرایط خوبی قرار نگرفته است، در شرایطی که می‌توانست اجازه دهد در پایان دولت دوازدهم، برجام به سرانجام برسد و دولت سیزدهم از مواهب اقتصادی آن بهره‌مند گردد، با گمان اینکه شرایط برایشان مساعد خواهد ماند و آنان خود می‌توانند از اعتبار به نتیجه رساندن برجام بهره‌مند شوند، عملا هم در داخل و هم در سطح بین الملل با مشکلات بیشتری مواجه شده‌اند. اعتراضات اخیر و مواضع تقریبا یکپارچه جهان غرب، شرایط را با دشواری بیشتر مواجه ساخته است.

 ماحصل آنکه، امیدی به احیا برجام دیده نمی‌شود، مگر آنکه تلاش‌های برخی واسطه‌ها از قبیل عمان (قطر فعلا درگیر جام جهانی فوتبال است!) و دیگران کار ساز شود و موضوع برجام مجدد در دستور کار قرار گیرد و چاره‌ای اندیشیده شود. از این رو آینده سرنوشت برجام در ابهام قرار دارد.