یکی از مهمترین ترکیبات مورد استفاده در کشاورزی، کود سولفات آمونیوم است. این ترکیب به جهت برخورداری از نیتروژن و گوگرد، در رشد گیاهان بسیار موثر است اما مضرات خاص خود را نیز داراست. در این مقاله قصد داریم شما را با کود سولفات آلومینیوم، مزایا، مضرات و نحوه مصرف آن آشنا شویم.

کود سولفات آمونیوم

کود سولفات آمونیوم را می‌توان به طور خلاصه، یک نمک معدنی با فرمول شیمیایی (NH ₄ ) ₂ SO ₄ دانست که از ترکیبات سولفاته‌ (مثلاً سولفات روی، سولفات منیزیم و ...) به دست می‌آید. این کود، به صورت یک پودر جامد سفید و بدون بو موجود است.

لازم به ذکر است که سولفات آمونیوم، در صنایع مختلف کاربرد دارد؛ اما عمده مصرف آن به کشاورزی مربوط می‌شود. نیتروژن (21 درصد) و سولفور (24 درصد) اصلی‌ترین ترکیبات موجود در نمک معدنی مذکور هستند؛ علاوه بر این سولفات آمونیوم، بیش از 24 درصد گوگرد دارد.

از دیگر ویژگی‌های سولفات آمونیوم، می‌توان خاصیت اسیدی آن اشاره کرد؛ PH این ماده در حالت محلول در آب، بین 4 تا 5 است. علاوه بر اینها چگالی این کود کشاورزی 1.77 گرم بر سانتی‌متر مکعب (در دمای 20 درجه سانتی‌گراد) و جرم مولکولی آن 132.14 گرم بر مول است.

آمونیوم سولفات به راحتی در آب حل می‌شود اما در موادی مثل الکل و اتر، نامحلول است. این ماده، برای ذوب شدن به دمای بالاتر از 250 درجه سانتی‌گراد نیاز دارد و در صورت تجزیه شدن، گازهای سمی نظیر اکسید سولفور از خود متصاعد می‌کند.

خواص کود سولفات آمونیوم

نیتروژن، یک عنصر ضروری برای رشد گیاهان و محصولات کشاورزی به شمار می‌رود. در واقع بدون وجود نیتروژن، گیاه به خوبی تغذیه نشده، رشد کافی نداشته و طبیعتاً باردهی خوبی نیز نخواهد داشت. این عنصر به میزان کافی در کود سولفات آمونیوم وجود دارد؛ البته این کود، حاوی مقدار قابل توجهی گوگرد نیز هست. گوگرد، نه تنها موجب رشد بهتر محصول کشاورزی خواهد شد، بلکه با کاهش خاصیت قلیایی خاک، باعث افزایش میزان جذب مواد مغذی موجود در خاک، توسط گیاه می‌شود.

آنچه بیان شد، اصلی‌ترین خواص سولفات آمونیوم، برای گیاهان بود. در ادامه توضیحاتی دربار فواید این کود برای برخی محصولات کشاورزی مهم اشاره می‌کنیم.

خواص کود سولفات آمونیوم برای برنج

میزان نیتروژن (ازت) موجود در برخی کودهای کشاورزی، بیش از سولفات آمونیوم است؛ به عنوان مثال اوره بیش از 45 درصد نیتروژن دارد؛ اما اولاً به راحتی تصعید می‌شود؛ ثانیاً بخش قابل توجهی از ازت آن بر اثر آبشویی از بین می‌رود. بدیهی است که در مورد محصولی مانند برنج، استفاده از کودی که در صورت مواجهه با آب، بخش اعظم ازت خود را از دست می‌دهد، چندان خوشایند نیست.

هر چند که سولفات آمونیوم، تقریباً بین 20 تا 21 درصد ازت دارد؛ اما نیتروژن آن از نوع آمونیومی است، با آب از بین نمی‌رود و به آسانی بخار نمی‌شود. به همین دلیل در صورت استفاده از این کود برای برنج، بازدهی محصول، بیش از 30 درصد افزایش می‌یابد.

خواص کود سولفات آمونیوم برای گندم

گندم را می‌توان مهم‌ترین محصول کشاورزی دانست؛ از این رو تغذیه و آماده‌سازی خاکی که قرار است، در آن گندم کاشته شود، بسیار مهم است؛ بنابراین به کود مناسب نیاز دارد. نکته قابل ذکر این است که میزان استفاده از سولفات آمونیم برای گندم، به وضعیت خاک و میزان اسیدی بودن آن بستگی دارد. به کار بردن این کود، به خصوص برای خاک‌های آهکی توصیه می‌شود؛ زیرا خاصیت اسیدی خاک را بالا برده و باعث می‌شود که محصولی مثل گندم، مواد مغذی را بهتر جذب کند.

خواص کود سولفات آمونیوم برای پیاز

پیاز یک محصول کشاوزی خاص است که نه تنها رشد و تکثیر آن به نیتروژن و گوگرد وابسته است؛ بلکه در واقع برای حیات خود به این دو عنصر نیاز دارد؛ در نتیجه با توجه به ویژگی‌هایی که برای سولفات آمونیوم ذکر شد، می‌توان گفت که بهترین کود برای پیاز محسوب می‌شود.

خواص کود سولفات آمونیوم برای سیب‌زمینی

سیب‌زمینی، گیاهی ریشه‌ای است و از آنجا که ریشه آن چندان عمیق نیست، جذب عناصری مثل ازت از دل خاک برای آن مشکل است؛ به همین علت توصیه می‌شود که برای سیب‌زمینی از کودهایی استفاده شود که اولاً حاوی مواد ضروری مانند ازت و گوگود باشند؛ ثانیاً کودهایی به کار روند که در مواجهه با نور و گرما تبخیر نشوند و بر اثر آبشویی نیز از بین نروند. با توجه به این مسائل، سولفات آمونیوم، کودی مناسب برای سیب‌زمینی و سایر گیاهان غده‌ای مشابه است.

مضرات کود سولفات آمونیوم

در کنار همه خواص و مزایایی که برای کود سولفات آمونیوم ذکر شد، یک سری مضرات را نیز می‌توان مشاهده کرد که برخی از آنها را در اینجا توضیح می‌دهیم.

افزایش غلظت نمک خاک

همان طور که در ابتدای نوشتار گفته شد، کود مذکور، یک نمک معدنی است؛ این مسئله می‌تواند، موجب نمکی شدن خاک گردد و این برای گیاهان اصلاً خوشایند نیست؛ زیرا باعث می‌شود که بخشی از آب مورد نیاز گیاه، توسط خاک جذب شود.

توصیه می‌شود که اولاً از نمونه‌های باکیفیت سولفات آمونیوم برای کوددهی و به صورت محلول در آب استفاده شود؛ ثانیاً میزان کود باید بر حسب نوع گیاه و ویژگی‌های خاک تعیین گردد. کودهای باکیفیت، حلالیت بسیار خوبی در آب دارند و در صورت استفاده صحیح، موجب نمکی شدن بیش از حد خاک نخواهند شد.

افزایش بیش از حد نیتروژن خاک

در صورتی که میزان استفاده از کود سولفات آلومینیوم، بیش از حد نیاز گیاه باشد، نیتروژن اضافه مصرف شده توسط محصول کشاورزی، می‌تواند، باعث کاهش سایر مواد مغذی آن گردد؛ به عنوان مثال نیتروژن زیاد، میزان پروتئین غلاتی مانند گندم و جو را کاهش می‌دهد؛ همچنین باعث کاهش قند برخی محصولات می‌شود.

عدم سازگاری کود سولفات آمونیوم با محیط زیست

هر چند که از سولفات آمونیوم به عنوان یک نمک معدنی یاد می‌شود؛ اما در واقع ماده‌ای شیمیایی با ماهیت نفتی است. وارد شدن این ماده به آب، می‌تواند، به محیط زیست آسیب بزند.

آسیب‌زا بودن گاز آمونیاک برای گیاهان

می‌دانیم که سولفات آمونیوم، در صورت تصعید شدن، یک سری مواد سمی از خود انتشار می‌دهد. اگر این کود در حالت جامد استفاده شود، تماس آن به خصوص با جوانه‌های گیاه، می‌تواند، به شدت آسیب‌زا باشد؛ بنابراین در نحوه مصرف آن باید دقت کرد.

نحوه مصرف کود سولفات آمونیوم

یک استاندارد جهانی، برای مصرف سولفات آمونیم در مزارع و زمین‌های کشاورزی وجود دارد که بر اساس آن باید برای هر هکتار زمین، بین 30 تا 40 کیلوگرم از این کود را به کار برد. ماده مذکور را می‌توان در حالت جامد یا به صورت محلول در آب مورد استفاده قرار داد.

به طور کلی نحوه مصرف کود سولفات آمونیوم به عوامل مختلفی از جمله نوع محصول و جنس خاک بستگی دارد؛ به عنوان مثال برای یک هکتار گندم، مصرف 30 کیلوگرم سولفات آمونیوم جامد توصیه می‌شود؛ اما در صورت قلیایی بودن خاک، می‌توان این مقدار را تا دو برابر افزایش داد.