بیوگرافی و آثار محمد غفاری مشهور به کمال‌الملک نقاش مشهور معاصر ایران

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: محمد غفاری مشهور به کمال الملک از مهم‌ترین و سرشناس‌ترین شخصیت های تاریخ هنر ایران در سال 1224 در شهر کاشان و در خانواده ای فرهیخته و هنرمند چشم به جهان گشود . عمویش صنیع الملک از نقاشان بنام دوران قاجاریه است.

روحیه و طبع لطیف و هنرمندانه محمد و حمایت پدرو مادرش دلیلی بود که او تشویق شود به نقاشی روی آورد و آن را بیاموزد. می‌گویند محمد غفاری با قدم زدن در طبیعت زیبای روستای محل زندگیش کلده که جایی سرسبز و خوش آب و هوا بود قلبش سرشار از عشق به طبیعت می شد و از همان اوان کودکی با تکه‌های ذغال این زیبایی ها را روی دفترش و یا دیواری به تصویر می‌کشید .

از تنور تکه ذغالی بر می‌داشت و روی دیوارها، ورق‌های حساب و کتاب پدر، زین اسب ها و گاهی دور از چشم پدر و مادرش بر روی دیوار سفید با گچ اتاق نقاشی می کرد. طرح‌های مختلفی و بیشتر درخت صنوبر را می کشید که روی تپه کنار نهر روییده بود. محمد با آن سن کمش از روستا بیرون می رفت .کنار آن درخت صنوبر می نشست و ساعتها به آن خیره می شد، به رنگهای مختلفش، به پوسته ضخیم و قهوه ایش و به تصویر مواج درخت که بر سطح زلال نهر میافتاد. سپس او بعد سرش را می چرخاند و کوه را که می دید دلش از هیبتش می لرزید ، به هیجان می آمد و چنان محو شکوه آن می شد که صدای مادرش را نمی شنید . محمد ...محمد جان ....کجایی؟ چرا جواب نمی دهی ؟ مادر می دانست که پسرش مثل همیشه کنار درخت صنوبر محو تماشای طبیعت است . « خدای نکرده اگر اتفاق بیفتد ...آن وقت من چه بکنم؟» و محمد هربار به جای اینکه پاسخی به مادر بدهد ، از کشف تزه ای که کرده بود سخنمی گفت و خشم مادر به مباهاتی شیرین مبدل می شد .یکبار عاب بزرگی را کشف کرده بود که بر فراز کوه پرواز می کرد ، اوج می گرفت و یکباره به شتاب و بی آنکه بال بزند بسوی زمین تن رها می کرد و فرود می آمد. محمد اگر در خانواده‌ای معمولی بدنیا آمده بود ، بدون شک به‌خاطر نقاشی در دفتر حساب و کتاب پدرش مورد تنبیه قرار می‌گرفت. اما پدر دست نوازش بر سرش می‌کشید و با دادن یک دسته کاغذ و مداد خوب او را تشویق می کرد .در خانواده او هنر و بخصوص نقاشی از اهمیت ممتازی برخوردار بود .

نقش خانواده در موفقیت محمد غفاری

خانواده محمد غفاری اهل هنر به ویژه نقاشی بودند. پدرش در نقاشی کشیدن از طبیعت و چاپ سنگی استعداد مهارت زیادی داشت به همین خاطر خیلی زود استعداد هنرهای تجسمی فرزندش را تشخیص داد و او را تشویق کرد که نقاشی را جدی بگیرد و آن را دنبال کند.

او خود اولین معلم نقاشی فرزندش بود و با بررسی موشکافانه نقاشی های او نکاتی را به او گوشزد و راهنمای می کرد: « محمد جان اگر تصمیم داری نقاش خوبی شوی ، باید مدام کار کنی و تا می توانی طرح بزنی و نقاشی بکشی. »

نوجوانی کمال الملک

محمد غفاری پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در کاشان همراه با برادر بزرگترش به تهران آمد و در مدرسه دارالفنون به تحصیل در رشته نقاشی پرداخت. او و برادرش در مدرسه دارالفنون به مدت سه سال در رشته نقاشی مشغول به تحصیل شدند .\

استخدام کمال‌الملک در دربار ناصرالدین‌شاه

پس از گذشت سه سال از تحصیل او در دارالفنون، در حین بازدید ناصرالدین شاه از این مدرسه، او تابلویی از چهره اعتضاد السلطنه، رئیس وقت مدرسه دارالفنون اثر محمد غفاری را مشاهده کرد و به‌شدت تحت تاثیر آن قرار گرفت. طوری‌که محمد غفاری به استخدام دربار درآمد و به سفارش ناصر الدین شاه چندین تابلو نقاشی کشید.

اختصاص لقب کمال الملک به محمد غفاری

پس از اینکه ناصرالدین شاه ، محمد غفاری را به استخدام دربار در آورد ابتدا به او لقب خان داد، سپس لقب پیشخدمت مخصوص را به او عطا کرد. اما پس از اینکه شاه تحت تاثیر هنر او قرار گرفت و خود را به شاگردی او درآورد و در ابتدا او را نقاش باشی و سپس کمال الملک نام نهاد . او در مدت حضورش در دربار، 170 تابلو کشید که مشهورترین آن تابلو تالار آینه است.

زندگی شخصی و خانوادگی کمال‌الملک

کمال‌الملک با خواهر مفتاح الملک پیوند ازدواج بست و تولد دختری زیبا باعث گرم شدن کانون خانواده او شد اما زندی همیشه بر وفق مراد او نبود و اتفافات تلخی نیز در زندگی او رخ داد که یکی از آنها مرگ برادر بیست و هشت ساله اش ابو تراب بود که کمال‌الملک جوان را با رنج و اندوهی عمیق روبرو کرد.

رخداد ناگوار دیگری نیز در زندگی او روی داد و آن نیز حادثه دزدیده شدن طلا و جواهرات از تخت طاووس در تالار آیینه کاخ گلستان بود که در این حادثه به کمال الملک بد گمان شدند و او را چهار ساعت مورد بازجویی قراردادند . سارق اصلی بالاخره دستگیر و اعدام شد اما خاطره این حادثه هرگز از ذهن کمال الملک پاک نشد. از دیگر رنج های زندگی کمال الملک ، آسیب دیدن یکی از چشم هایش بود که خاطرش را بیش از پیش مکدر کرد.

سفر کمال الملک به اروپا

پس از قتل ناصر الدین شاه و در ابتدای سلطنت مظفرالدین شاه، کمال الملک برای تحصیل و ادامه آموزش‌هایش در زمینه زبان فرانسه و نقاشی به اروپا سفر کرد و بیش از سه سال را در فلورانس، رم و پاریس گذرانید و از موزه های مهم شهر های رم، فلورانس و پاریس دیدن نمود و در آنجا با آثار هنرمندان به نام آشنا شد و از شاهکار‌های ‌روبنس، تیسین و به‌ویژه رامبراند نزدیک به دوازده نقاشی به تصویر کشید.

بازگشت دوباره کمال‌الملک به ایران

سفر به اروپا در سبک کار و نوع نگاه او تاثیر فراوانی گذاشت. او به دستور مظفرالدین شاه در سال 1279 به ایران برگشت اما نتوانست با اوامر مظفرالدین شاه کنار بیاید، برای همین به عراق رفت و چند سال در آنجا زندگی کرد و در طول زندگی در عراق پرده های زرگر بغدادی و میدان کربلا را به تصویر کشید. او بعد از بازگشت به ایران مدرسه «صنایع مستظرفه» را بنیان نهاد و مدیریت آن را بر عهده گرفت.

مرگ کمال الملک

محمد غفاری (کمال الملک) سرانجام  درسن 95 سالگی و روز یکشنبه 27 مرداد سال 1319ه.ش بر اثر کهولت سن دچار بیماری شد و در منزل محمد غفاری نوه ی دختری اش  دار فانی را وداع گفت.

با اینکه او خود وصیت کرده بود که در باغ شخصی‌اش واقع در حسین آباد به خاک سپرده شود اما آرامگاه او در نیشابور‚ مجاور مزار شیخ فرید الدین عطار نیشابوری قرار گرفته است. او 12 سال آخر عمر خود را در روستای حسین آباد زندگی کرد.

آثار کمال الملک

1- مرد برهنه

2- دورنمای دماوند

3- دورنمای دیگری از دماوند

4- آخوند رمال

5- تصویر نیم تنه ناصرالدین شاه

6- تصویر مشهدی ناصر

7- زن پای چراغ

8- خانه سنگی

9- خانه دهاتی

10- دورنمای دیگری از باغ مهران

11- کپیه از تابلوی مزین الدوله (تابلو میوه)

12- سن ماتیو

13- کپیه تیسین

14- رمال بغدادی

15- تصویر عضدالملک

16- دورنمای مغانک

17- پیرمرد (ناتمام)

18- مصری

19- تصویر دیگر مصری

20- فانتن لاتور

21- کبک بی جان

22- تصویر نیم تنه اتابک

23- صورت جوانی کمال الملک

24- رمال

25- تصویر کمال الملک در حال تبسم

26- زرگر

27- صورت کمال الملک با کلاه

28- بن زور

29- پرتیه

30- صورت دیگری از کمال الملک با شنل

31- تصویر زن( با مداد)

32- زری یراقی های جهود

33- صورت دیگری از جوانی کمال الملک

34- زنجیری

35- تصویر زن (که با همکاری گوردیجانی کشیده شده)

36- تصویر مرحوم ذکاء الملک

37- تصویر رامبراند

38- تصویر دیگری از کمال الملک

39- دورنمای چراغ برها

40- بازار مرغ فروش ها

41- صورت سردار اسعد

42- قالیچه صورت رامبراند

43- قالیچه صورت کمال الملک

44- قالیچه دورنمای منظره ای از شمیران

45- تصویر مرحوم حاج نصرالله تقوی

46- قالیچه دورنمای یاخچی آباد

47- کپیه رافائل

48- کپیه تابلوی دیگری از تیسین

49- کپیه ونوس

50- تصویر مظفرالدین شاه

51- تصویر احمد شاه

52- تصویر کمال الملک (آبرنگ)

53- تصویر مولانا (آبرنگ)

54- عرب خوابیده (آبرنگ)

55- حوض صاحبقرانیه (1261 ش)

56- تکیه دولت

57- دورنمای پس قلعه

58- دورنمای زانوس

59- تالار آیینه

60- دورنمای لار

61- صورت ناصرالملک

62- تصویر پسر ناصرالملک

63- تصویر مشیرالدوله

64- تصویر وثوق الدوله

65- تصویر ضیع الدوله

66- پرنده الوان (آبرنگ)

67- دورنمای شهر از پشت بام صاحبقرانیه

68- دورنمای کوه شمیران از پشت بام مدرسه (ناتمام)

69- قالیچه منظره خیابان شمیران

70- زن

71- کپیه باسمه فرنگی (به دستور احمدشاه)

72- کپیه باسمه ای دیگر (به دستور احمدشاه)

73- نوازنده ها

74- تصویر ایستاده یکی از پیشخدمت های دربار

75- نیم تنه یکی از درباریان (آبرنگ)

76- بازار کربلا

77- منظره آبشار دوقلو (1263 ش)

78- حوضخانه... عمارت گلستان (1307 هجری قمری)

79- تصویر میرزاعلی اصغر خان اتابک (نیم تنه)

80- تصویر میرزا علی اصغرخان (تمام قد)

81- تصویر آقاعلی معین الحضور (آبرنگ)