با دست پس، با پا پیش

در حالیکه افزایش تنش و تاکید دو کشور بر دوری از جنگ می‌تواند نشانه‌ای برای مذاکره باشد، احتمال آن نیز در حال حاضر بسیار کم است برای مثال "مایک پمپئو" وزیر خارجه آمریکا همچنان خواستار سفر به تهران است و در توئیت اخیرش نوشت: "از آمدن ظریف به آمریکا ترسی نداریم". این توپی است که پمپئو مدت‌هاست در زمین دیپلمات‌های ایران انداخته و اینکه سرنوشت این بازی چه خواهد شد را در ادامه می‌خوانید.

گفته‌های دوپهلوی ترامپ

ترامپ نوشته: "ایران هرگز در جنگی پیروز نشده اما در مذاکره نیز شکست نخورده است". این توئیت درحالی منتشر شد که شبکه "فاکس‌نیور" در حال پخش مصاحبه درباره تنش‌ها در خلیج فارس و انتشار نوار تاره منتشر شده‌ای از مکالمات افسران سپاه پاسداران یا یک رزم‌ناو بریتانیایی حین توقیف کشتی این کشور بود. ترامپ بیننده فاکس‌نیوز است و چندبار درباره موضوعات مطروحه در این شبکه توئیت‌هایی نوشته و مجری این شبکه در پایان این برنامه به انتشار توئیت ترامپ درباره ایران اشاره کرد، ترامپ نیز پیش‌تر آمادگی خود برای مذاکره را اعلام کرده بود.

از سویی جمهوری اسلامی تحریم‌های آمریکا را مانعی برای مذاکره اعلام کرده و در حالیکه پمپئو مشتاق سفر به تهران است، "سیدعباس موسوی" سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی این خواسته پمپئو را "صادقانه" ارزیابی نکرده است.

در سوی دیگر "دومینیک راب" وزیر خارجه جدید بریتانیا، مبادله کشتی‌های توقیف شده ایران و انگستان توسط دو کشور را منتفی خواند و "حمید بعیدی‌نژاد"، سفیر جمهوری اسلامی در انگلستان نوشت که ایران به دنبال مبادله کشتی‌ها نیست.

گزاره درست و گزاره نادرست

با این نشانه‌ها اگر به توئیت اخیر ترامپ بپردازیم با دو گزلره درست و نادرست روبرو می‌شویم. نخست آنکه "ایران در هیچ جنگی پیروز نشده" اساسا درست نیست چون طی ۲۰۰ سال گذشته برخلاف آمریکا که جنگ‌های بی‌شماری در نقاط مختلف دنیا داشته؛ ایران شروع کننده جنگی نبوده است.

جنگ‌های پیروزمندانه و حماسی ایران پیش از دوران مدرن صورت گرفته و پیروزی‌های شگفت‌انگیز در زمانی به وقوع پیوسته که کشور آمریکا هنوز تاسیس نشده بود. تنها جنگ اخیر ایران، دفاع در برابر ارتش متجاوز صدام بود که در آن نه‌تنها شکستی برای ایران نبود بلکه درس‌های عبرت‌آموزی برای "همسایگان طماع" به همراه داشت.

اما درباره گزاره دوم که"ایران در هیچ مذاکره‌ای شکست نخورده" این مفهوم در جمله ترامپ مستتر است، "حالا که ایران شکست نمی‌خورد پس چرا مذاکره نمی‌کند؟" در حالی که ایران در مذاکره دست برتر را داشته و نتایج خوبی هم به دست آورد، حالا چرا برای مذاکره با رئیس جمهوری آمریکا روی خوش نشان نمی‌دهد؟

اگر این فرضیه را محتمل بدانیم باید روی گزاره دوم توئیت ترامپ و شخص او، بیش از پیش توجه کرد.

سفر پمپئو به تهران در حالت غیر متخاصم هم فعلا محال به نظر می‌رسد. مثلا در زمان گفت‌وگوهای برجام و درحالیکه روابط نزدیکی بین مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا به وجود آمده بود، دیپلمات‌های سایر کشورهای عضو برجام به‌راحتی به ایران رفت و آمد می‌کردند در حالیکه طرف‌های آمریکایی هرگز به ایران نیامدند.

پمپئو در زمان حضور در کنگره نیز تلاش کرد از راه‌های قانونی به ایران سفر کند اما ممکن نشد تا این "تابو" همچنان باقی بماند.

در همین حال، تغییر در دولت بریتانیا و پیام‌های تبریک مقام‌های ایرانی به کابینه جدید این کشور و "بوریس جانسن" نخست وزیرشان می توانست نشانه سرفصلی جدید در روابط دو کشور باشد اما "دومینیک راب" وزیرخارجه انگلیس تقریبا شکی باقی نگذاشت که رویکرد دولت جدید این کشور در قبال ایران اگر سخت‌تر از مواضع دولت "ترزا می" نباشد، سهل‌تر نیست چرا که "راب" مبادله پایاپای نفت‌کش‌های توقیف شده دوکشور و توسط یکدیگر را اساسا مردود دانست.

البته می‌توان حدس زد که دولت جانسن موضع‌گیری‌های شتابزده‌ای نسبت به موضوعات مورد اختلاف با جمهوری اسلامی نشان نخواهد داد چون برای آنان منافع ملی در اولویت قرار دارد و منافع کلان بریتانیا در روابط عمیق با آمریکا تعریف می‌شود به عبارتی واشینگتن، اولویت نخست لندن است.

البته این به آن معنا نیست که ایران در اولویت‌های بریتانیا نباشد. از لحاظ تاریخی و با وجود تمام فراز و فرودها، روابط دو کشور همچنان حفظ شده و طبیعی است که جانسن هم تمایل زیادی برای برقرار ماندن این رابطه دارد اما باید این ارتباط با شرط حفظ منافع کلان دو کشور برقرار بماند.

به این نکته باید توجه کرد که اختلافات بین ایران و بریتانیا برخلاف ایران و آمریکا بسبار کوچک و قابل حل و فصل کردن است اما برخی سرسختی‌ها و سنگ‌اندازی‌ها باعث شده این مشکلات کوچک همچنان پابرجا بمانند.