همه‌ی دولت‌ها توسط رانت‌خواران اداره می‌شدند

امیرحسین جعفری/خبرنگار

رفتار سیاسی ابراهیم رئیسی در چند ماه اخیر انتقادات بسیاری را به همراه داشته است، از جمله در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی که دولت او درگیر تحریم و تورم است. بودجه‌ای که برای سال ۱۴۰۱ به مجلس ارائه داده بوی تورم بیشتر و گرانی عمیق‌تری را می‌دهد. از این جهت جامعه نسبت به شعارهای او درباره حمایت از طبقه فرودست نسبتا ناامید شده، اما برجام هنوز دغدغه است. برجامی که دولت‌های مختلف را قوی و ضعیف کرده و حالا گرد‌نه‌ی سیاست خارجی به دست تیمی رسیده که خود زمانی مخالف برجام بوده است. اما اگر رئیسی بتواند به چنین توافقی دست یابد قطعا قدم مهمی را در راستای موفقیت برداشته است و تا زمانیکه برجام برای او به نتیجه نرسد بعضا ناچار به رفتارهای پوپولیستی می‌شود که عمیقا شهروندان را یاد سیاست‌های احمدی نژاد می‌اندازد.

به جهت بررسی عملکرد دولت در چند ماه اخیر گفتگو کردیم با محمد غرضی، فعال سیاسی و وزیر اسبق پست و نفت که مشروح آن را می‌خوانیم:

 با توجه به عملکرد چند ماه اخیر رئیسی در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی بنظر شما دولت رئیسی با روند فعلی دچار فرسودگی خواهد شد و یا با تحقق وعده‌هایش در جامعه موفق می‌شود؟

امیدوارم که دولت موفق شود اما گرفتاری دولت این است که جریان‌های داخلی به نفع او عمل نمی‌کنند و جریان‌های خارجی نیز مخالف او هستند و به نوعی گرفتار شده است. اگر دولت بتواند افکار عمومی را به نفع خود همراه کند و از رانت‌خواری فاصله بگیرد و رانت‌هایی که در کشور هست به نفع قاعده‌ی جامعه عمل کند، می‌تواند موفق شود. الان که بحث حذف ارز تدریجی وجود دارد مشکلی را برای دولت حل نمی‌کند.

برخی معتقدند رفتارهای رئیسی در سفرهای استانی و با مردم نوعی رفتار پوپولیستی است؛ نظر شما چیست؟

اینکه یک دولت از این موقعیت استفاده می‌کند و به شهرها سر می‌زند برای دولت خوب است. اما برای مردم باید دستاورد مشخصی داشته باشد، اگر که آقای رئیسی در این سفرها یک بشارتی به عموم مردم دهد درست است. معمولا نیز دولت‌ها وقتی می‌خواستند یک حرف خوبی را به مردم بزنند به استان‌ها سفر می‌کردند و مطلبی را قوی‌تر و محکم می‌زدند. ولی اینکه فقط سفر کنند و حرف بزنند و یا پیامی برای عموم نداشته باشند اثر نمی‌کند و بعد از مدتی هم که این سفرها عادی شد اثر خود را از دست می‌دهد.

 چرا رئیسی در داخل و خارج چندان جدی گرفته نمی‌شود؟ به عنوان مثال سفر اخیر او به مسکو که برخی معتقدند به او بی‌احترامی شده و دستاوردی نیز به همراه نداشته است.

دولت‌های خارج هر دولتی را به اعتبار شرایط داخلی آن می‌سنجند، بالاخره ایران نفت و گاز و منابع و چارچوب سیاسی انتخابات دارد که امتیاز است اما وقتی که این جریان به نفع داخل نباشد دولت‌های خارجی هم فقط برخورد تشریفاتی با دولتمردان خواهند داشت و کار سازمانی و تشکیلاتی و قراردادی با دولت مقابل انجام نمی‌دهند. ملاحظه کردید که درخواست‌های دولت آقای رئیسی درباره روسیه و پوتین جدی گرفته نشد لذا هر کسی به اعتبار پایگاه داخلی در جهان معتبر می‌شود نه به تشریفات!

از زمانی که رئیسی به جایگاه ریاست جمهوری انتخاب شد برخی مطرح کردند که او توسط عده‌ای اداره می‌شود و یا بر او تاثیر می‌گذارند. با توجه به سوابقی که شخصا در دولت‌ها داشته‌اید این گزاره که رئیس جمهورها اداره می‌شوند تا چه حد درست است؟

مقداری برای این حرف زود است. اگرچه برخی بر این باور هستند ما باید صبر کنیم یک سال از دولت بگذرد و در آن زمان اگر دولت نسبت به مطالبات توانست قاعده جامعه را قانع کند، مشخص می‌شود که خودش رئیس است. اما اگر با استدلال‌هایش نتوانست جامعه را قانع کند یعنی عده‌ای او را اداره می‌کنند. این پنج دولت که روی آمدند و رفتند مخصوصا نتوانستند قاعده‌ی جامعه را به خدمتگذار بودنشان قانع کنند.

دهه ۶۰ دهه جنگ بود و دولتی بر سر کار بود که گرفتار جنگ شده بود و کسی از آن توقعی نداشت اما ۴ دولت بعد کاری کردند که ارز ۷۰ ریالی به ۳۰۰ هزار ریال برسد.

یعنی هر ۵ دولت هم مدعی بودند که خودشان کشور را اداره می‌کنند ولی اینطور نبود و رانت‌خواران همه را اداره کردند. مخصوصا دولت‌های احمدی نژاد و حسن روحانی که ۶۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی داشتند و دلار ۹۰۰ تومان احمدی نژاد ۳ هزارتومان شد و دلار روحانی از ۳ هزارتومان به ۳۰ هزار تومان رسید، که موجب گرفتاری برای عموم جامعه شد و زندگی روزمره و عادی در جامعه سخت شد. 

از اینجاست که من توصیه می‌کنم تاریخ ۴۰ ساله گذشته را نگاه کنید که دولت‌ها همه توسط رانت‌خواران اداره شدند.

 اگر رئیسی نتواند برجام را به ثمر برساند در چه موقعیت سیاسی قرار خواهد گرفت؟

بنظر من به نتیجه می‌رسد. البته تکیه بر اتفاقات خارجی نمی‌تواند مردم را قانع کند و اثر هم ندارد.

اینکه تکیه کنند به برجام و آمریکایی‌ها بخواهند رحمی به ملت ایران بکنند اشتباه است باید دشمنان داخلی را از بین برد که همین رانت‌خواران هستند و اگر که دولت آقای رئیسی بتواند رانت‌خواران داخلی را محدود کند در نهایت می‌تواند یک دولت موقت باشد.

 نکته آخر 

درباره عملکرد دولت؛ اگر دولت توانایی این را داشته باشد که مجموعه‌ی ساختار را قانع کند به جای اینکه دائما تزریق اسکناس بی‌پشتوانه به جامعه داشته باشند کارهایی انجام دهند که اعتبار دولت را نزد مردم بالا ببرد این یک راه حل دیگری است که می‌تواند دولت را به ثمر برساند و اعتبار داخلی‌اش را بالا می‌برد وگرنه بلای دولت‌های قبلی سر همین دولت نیز می‌آید.