تعطیلی کسب و کارها بر اثر کرونا و سقوط قیمت نفت، مشکلات را افزایش می‌دهد 

"احمد زیدآبادی" دکترای علوم سیاسی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی است. او تز دکترای خود را با عنوان "دین و دولت در اسرائیل" از دانشگاه تهران گرفته و کارشناس اسرائیل شناسی محسوب می‌شود. نوشتارهای او حداقل پنج کتاب و تعداد زیادی مقالات و یادداشت است. زیدآبادی یکبار در سال ۷۹ و بار دوم در ۸۸ به زندان افتاد و عاقبت در سال ۹۴ آزاد شد. او جوایز جهانی "قلم زرین آزادی" و "جایزه قهرمان آزادی مطبوعات" را نیز برای پاس داشتن اصول حرفه‌‌ی روزنامه‌نگاری و تلاش برای برقراری جریان آزاد اطلاعات  دریافت کرده است. گفتگوی ما با او حول محور کرونا و تبعات آن را می‌خوانید:

شیوع اپیدمی، تغییراتی را در توازن قوا و بلوک‌بندی‌های جهان به دنبال خواهد داشت، عمده‌ترین این تغییرات در حوزه بین‌الملل را چه می‌دانید؟

هنوز تصویر روشنی از دنیای پس از کرونا وجود ندارد. در واقع موضوع تا اندازۀ بسیاری به مدت زمانی که این ویروس مهمان جوامع است بستگی دارد. اگر ویروس تا یکی - دو ماه آینده مغلوب شود بعید است در توازن قوا و بلوک بندی‌های جهانی تغییری پدید آورد اما اگر دیرپا باشد، اثرات آن سبب رکود عمیق و فروپاشی اقتصاد کشورهای بزرگ و کوچک خواهد شد که در آن صورت ابتدا تبعات سیاسی داخلی در هر کشوری به دنبال خواهد شد و بعد سپس نظم بین الملل را تغییر خواهد داد. اما این‌ها همه فعلاً در حد حدس و گمان است و نمی‌توان از شیوع کرونا تغییر بلوک بندی‌های بین المللی را نتیجه گرفت.

ارزیابی شما از ایران در جهان پس از کرونا، چگونه است؟

اقتصاد ایران پیش از شیوع کرونا بر اثر تحریم‌های بین المللی و عدم سیاست یکپارچۀ اقتصادی و فساد و غیره وارد دوره‌ای از نابسامانی شد. تعطیلی کسب و کارها بر اثر کرونا و سقوط قیمت نفت طبعاً مشکلات را افزایش می‌دهد و فشار بر دولت و همۀ اقشار اجتماعی- به جز معدود تولیدگرانی که کرونا نانشان را در روغن کرد- بسیار می‌شود. اقتصاد در ایران اما سیاسی‌ترین پدیدۀ سیاسی است بدین معنا که ممکن است تغییراتی در پایگاه اجتماعی جناح‌های حاکم و همینطور نوع تعامل مرسوم آنان با یکدیگر و شاید چاره‌جویی برای عبور از شرایط از طریق تغییراتی در سیاست داخلی و خارجی در پی داشته باشد.

با توجه به تاثیر جدی کرونا بر اقتصادهای در حال توسعه، کدامیک از همسایگان ما موقعیت بهتر و ثبات بیشتری دارند؟

 کرونا سبب رکود اقتصاد جهانی شده و بر همۀ اقتصادها اثر گذاشته است. بنابراین همسایگان ایران به نسبتی که با کرونا درگیر و با اقتصاد جهانی پیوند داشته باشند، زیان می‌بینند و به دو دستۀ برنده و بازنده تبدیل نخواهند شد.

آیا می‌توان تهدید ویروس کرونا را به فرصت تبدیل کرد؟

کرونا ظاهراً بیشتر برای طبیعت فرصت است. طبیعت در سایۀ کاهش تحرک اقتصاد جهانی و تکاپوی عمومی، در حال بازسازی خود است و شاید بتواند بخشی از آسیب‌های زیست محیطی را از این طریق جبران کند. شاید بتواند برای دولت‌ها هم به فرصت تبدیل شود بدین صورت که تنازع برای رشد فزایندۀ اقتصادی را کمتر کنند که این البته موضوع بی‌نهایت پیچیده‌ای است. همینطور برای کاهش منازعات جهانی و یافتن مکانیسم‌های همکاری چند جانبه بکوشند. ایران اگر تمایلی به این امر داشته باشد کرونا فرصتی برای آن است اما اگر اراده‌ای به این کار نداشته باشد شرایط احتمالاً برایش دشوارتر خواهد شد.

از آنجا که دوستی و دشمنی در حوزه بین الملل بر مبنای منافع ملی تعریف می‌شود، ۱. دوستان و دشمنان ما در آینده نزدیک کدام کشورها هستند؟ ۲. آیا تقویت ارتباط با چین و روسیه را شرط بندی روی اسب برنده می‌دانید؟

بخش ۱: دشمنان و دوستان یک کشور را در صحنه بین‌الملل دولت‌ها انتخاب می‌کنند، زیرا نهایتاً دولت‌ها خود را تعریف کنندۀ منافع ملی می‌دانند هر چند که ممکن است صلاحیت یا نمایندگی لازم از سوی مردم را نداشته باشند. بنابراین همه چیز در این مورد به سیاست جمهوری اسلامی مربوط می‌شود که بخواهد روال کنونی را ادامه دهد یا چرخشی در سیاست‌ها پدید آورد.

بخش ۲: در سیاست خارجی اتکاء بیش از اندازه به هر کشوری اصولاً زیانبار است و سبب سوء استفادۀ آن کشور می‌شود. روابط با همۀ کشورها باید متوازن باشد و هر چه تعداد کشورهای مورد تعامل بیشتر باشد، زیانش کمتر است. ایران می‌تواند با چین و روسیه روابط عادی داشت باشد اما تا همین لحظه هم این روابط بیش از حد لازم است و به جای آنکه افزایش یابد باید تعدیل شود.

اصلی‌ترین وظیفه حکومت‌ها در شرایط پاندمی چیست؟

 وظیفۀ دولت ها در شرایط پاندمی، حفظ جان مردم، کمک به آسیب دیدگان و ایجاد توازنی سنجیده بین فاصله‌گذاری فیزیکی و از سرگیری فعالیت‌های اقتصادی ضروری است.

آیا دولت ایران توانسته در حد استانداردهای جهانی وظایف خود را انجام دهد؟

دولت ایران شروع خوبی نداشت اما به تدریج در پرتو فداکاری کادر پزشکی و بهداشتی کشور و مسئولیت پذیری عموم مردم، وضع کمی بهبود پیدا کرد. در حوزۀ حمایت از مردم بیکار و فقر زده دولت کار عمده‌ای صورت نداده و البته منابع‌اش هم برای این کار ته کشیده است. در واقع مشکل اساسی‌تر دولت در حوزه‌های دیگری است.

عملکرد مردم در قیاس با کشورهای دیگر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 داوری در این مورد نیاز به تحقیق گسترده‌ای دارد اما در نگاه اول رفتار عملکرد مردم ایران بدتر از دیگر کشورها نبوده است.

آسیب‌های کوتاه مدت و بلندمدت اپیدمی را چه مواردی می‌دانید؟

آسیب‌های کوتاه مدت شامل تلفات انسانی، عوارض پایدارتر بیماران، تعطیلی اقتصاد و صدمات روحی ناشی از خانه نشینی و انزوا و سوگواری در تنهایی برای خانواده‌های داغدار است. عوارض بلند مدت آن اما عمدتاً تأثیر رکود اقتصادی است که برای کشوری مانند ایران صدمات بیشتری در پی خواهد داشت.