اولتیماتوم ترامپ: دوست ندارم از روش خشونت‌آمیز استفاده کنم / روحانی: حمله مجدد اسرائیل به ایران بعید نیست!
آیا مذاکره با آمریکا می‌تواند مانع جنگ ایران و اسرائیل شود؟
حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق که در دوره‌های یازدهم و دوازهم ریاست‌جمهوری را بر عهده داشت، در اظهاراتی روشن درباره چشم‌انداز منطقه و خطر گسترش درگیری‌ها گفت: «اگر قدرت نظامی، اطلاعاتی، سیاسی و دیپلماسی را تقویت کنیم جنگ نخواهد شد. رهبری فرمود «نه جنگ، نه صلح» به نفع کشور نیست، «نه جنگ» را محقق کنیم و این کار شدنی است.»
روحانی افزود: «بعد از جنگ ۱۲ روزه نسیم خوبی می‌وزید اما یک دفعه این نسیم قطع شد. می‌توانیم هم نجنگیم هم تسلیم نشویم و راه دیگری را پیدا کنیم، یعنی راه تعامل. امکان‌پذیر است که با دنیا مذاکره و مسائل‌مان را حل کنیم البته کمی پیچیده و سخت است.»
روحانی: «نه جنگ، نه صلح»؛ آیا تنش‌ها به‌سمت جنگ ایران و اسرائیل برمی‌گردد؟
اظهارات روحانی در حالی مطرح می‌شود که سایه جنگ ایران و اسرائیل بار دیگر سنگین شده است؛ بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در حال بازچینی برای فصل جدیدی از رقابت هستند و موازنه‌های امنیتی می‌تواند در عرض چند روز تغییر کند. پرسش اصلی این است: آیا فضای دیپلماسی قادر خواهد بود از وقوع حمله مجدد اسرائیل به ایران جلوگیری کند یا منطقه به سمت رویارویی‌های گسترده‌تری حرکت خواهد کرد؟
روحانی در تحلیل نقش مردم در جنگ ۱۲ روزه گفت: «مردم ایران در این جنگ «فوق‌العاده» ظاهر شدند، اقدامات رهبر انقلاب و تلاش نیروهای مسلح سر جای خودش محفوظ، اما نقش ملت برجسته بود.» او با تأکید بر ظرفیت ملی افزود: «مردم ممکن است نسبت به حاکمان گله داشته باشند، ناراحت باشند، عصبانی باشند… اما در عین حال برای کشور، وطن و استقلال‌شان با تمام قدرت ایستادگی کردند.»
فشارها، تلاش برای مذاکره با آمریکا و بازی قدرت‌ها
در کنار صداهای داخلی، عرصه بین‌المللی هم فعال است. وزارت خارجه جمهوری اسلامی در واکنش به سخنان دونالد ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد ادعاهای ترامپ «کذب» و برنامه هسته‌ای تهران صلح‌آمیز است و «آمریکا صلاحیت اخلاقی برای اتهام‌زنی به دیگران ندارد.»
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نیز در پاسخ به وعده‌های ترامپ درباره «دست دوستی» نسبت به سابقه مداخله و بمباران‌ها هشدار داد و در توییتر نوشت: «چطور می‌شود انتظار داشت ملت ایران شاخه زیتون صلح از سوی کسی را باور کند که همین چهار ماه قبل در بمباران خانه‌ها و مناطق شهری سراسر ایران دست داشته است.» عراقچی افزود: «به‌سختی می‌توان کسی را رئیس‌جمهوری صلح نامید درحالی‌که به جنگ‌های بی‌پایان دامن می‌زند و در کنار جنایت‌کاران جنگی می‌ایستد. ترامپ یا می‌تواند رئیس‌جمهوری صلح باشد یا رئیس‌جمهوری جنگ.»
ترامپ در جریان سخنرانی‌اش در کنست گفته بود: «اگر توافق صلحی با ایران امضا کنیم خیلی خوب می‌شود، آن‌ها هم می‌خواهند» و «دست دوستی و همکاری» را بار دیگر اعلام کرد. او همچنین ادعا کرد درباره اقدامات هسته‌ای ایران «آخرین کاری که بخواهند انجام دهند این است که سوراخی در زیر کوه ایجاد کنند تا ما دوباره برویم آن را بزنیم.»
ترامپ در نشست خبری‌اش هنگام ورود به مصر نیز ادعا کرده بود «تحریم‌هایی بسیار سختی علیه ایران اعمال شده است. دوست دارم وقتی آماده گفت‌وگو باشند تحریم‌ها را بردارم. آن‌ها در نهایت خواهند گفت می‌خواهیم تحریم‌ها برداشته شود و ما به صلح خواهیم رسید.»
همین پارادوکس—فشار حداکثری همراه با پیشنهاد مذاکره—ترکیب پیچیده‌ای ایجاد کرده که هم می‌تواند راه را برای مذاکره با آمریکا باز کند و هم بهانه‌ای برای تشدید فشارها و استفاده از مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها فراهم آورد.
دونالد ترامپ در جریان دیدارش با رئیس‌جمهور آرژانتین در مورد توافق غزه و خلع سلاح حماس نیز مدعی شد: «حماس باید خلع سلاح شود؛ در غیر این صورت ما آن‌ها را خلع سلاح خواهیم کرد و این کار سریع و شاید به‌صورت خشونت‌آمیز انجام شود.»
ترامپ افزود گفت‌وگوها با حماس از طریق نمایندگان او در «بالاترین سطح» انجام شده است. اگر حماس به قول خود برای خلع سلاح عمل نکند آمریکا خود این کار را انجام خواهد داد.
آیا جنگ ایران و آمریکا و جنگ ایران و اسرائیل در راه است؟
آن‌چه امروز محافل امنیتی بررسی می‌کنند این است که تشدید فشار اقتصادی و سیاسی ممکن است بخشی از «پیش‌درآمد» چیدمان برای ممانعت یا توجیه عمل نظامی باشد. به‌عبارت دیگر، هم‌زمان با تهدیدهای لفظی و فشارهای دیپلماتیک، نشانه‌هایی از آماده‌سازی تاکتیکی نیز به چشم می‌خورد—نشانه‌هایی که بیم آن می‌رود به حمله مجدد اسرائیل به ایران یا حتی نوعی تقابل گسترده‌تر بین تهران و واشنگتن منجر شود. در این چارچوب برخی منتقدان هشدار می‌دهند که مسیر پیش رو می‌تواند جنگ ایران و آمریکا را نیز در برگرفته و دامنه درگیری‌ها را فراتر از منطقه گسترش دهد.
تهران نیز نشان داده که در برابر فشارها انعطاف‌ناپذیر است: عراقچی تأکید کرده جمهوری اسلامی از حق غنی‌سازی خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و شرط ورود به هر گفت‌وگوی واقعی، تضمین حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز و پایان رویه‌های یک‌جانبه است.
ایران زیر فشار مکانیسم ماشه؛ گزینه جنگ یا مذاکره؟
برخی تحلیلگران معتقدند که هنوز می‌توان از راه دیپلماسی و تقویت بنیه‌های سیاسی و اطلاعاتی از وقوع جنگ جلوگیری کرد؛ همان‌چیزی که روحانی از آن به‌عنوان «راه تعامل» یاد کرد. اما واقعیت میدانی و فشارهای بین‌المللی نشان می‌دهد خطر حمله مجدد اسرائیل به ایران و تکرار منازعات مشابه، به‌ویژه با فعال شدن مکانیسم ماشه و تشدید سیاست‌های تحریمی، دست‌کم به صورت بالقوه وجود دارد.
تا زمانی که سازوکارهای اعتمادسازی، تضمین‌های بین‌المللی و چارچوب‌های مشخص برای مذاکره با آمریکا شکل نگیرد، سایه جنگ ایران و اسرائیل و احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران همچنان بر سر منطقه سنگینی خواهد کرد. آیا بازی دیپلماسی می‌تواند این چرخه را متوقف کند یا آن‌که سیاست فشار و تهدید راه را به درگیری‌های جدید خواهد گشود؟ پاسخ این سوال در هفته‌ها و ماه‌های آینده روشن‌تر خواهد شد.
ارسال نظر