واکنش‌ها به مصاحبه مسعود پزشکیان با تاکر کارلسون/ تندروهای جهان متحد شدند!
مصاحبه پزشکیان به اختلافات جناحی داخلی دامن زده و چهره‌ای متفاوت از سیاست خارجی ایران به تصویر کشیده است. هواداران مذاکره در داخل ایران و برخی ناظران بین‌المللی آن را گامی مثبت برای کاهش تنش ارزیابی کردند، اما تندروها آن را «آشکار شدن ضعف» معرفی کردند.
بلومبرگ: پزشکیان آماده مذاکره با آمریکا است
امیرحسین مصلی
روزنامه‌نگار
انتشار گسترده مصاحبه اولین رییس‌جمهور میانه‌رو ایران با «تاکر کارلسون»، مجری محافظه‌کار آمریکایی، بازتاب‌های متنوعی در رسانه‌ها و فضای مجازی داشته است. در این گفت‌وگوی غیرحضوری، پزشکیان برخی مواضع دیپلماتیک کشور را با بیان صریحی تشریح کرد: او ضمن تأکید بر تمایل ایران به مذاکرات مجدد با آمریکا به شرط احیای اعتماد، گفت که در جنگ اخیر با اسرائیل «اسرائیل تلاش کرد مرا ترور کند ولی موفق نشد». پزشکیان همچنین خاطر نشان ساخت که منظور شعار «مرگ بر آمریکا» «مرگ بر جنایت و حمایت از کشتار» است و مایل است آمریکا بدون پیش‌شرط به گفت‌وگو بازگردد. او با انتقاد از رهبران اسرائیل گفت نتانیاهو در پی «جنگ‌های بی‌پایان» در خاورمیانه است و از دونالد ترامپ خواست که وارد بازی جنگ نشود. رئیس‌جمهور ایران افزون بر این اعلام کرد آماده شهادت در راه وطن است و اعلام داشت که تحریم‌ها مانع ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی به ایران است. این نکات کلیدی مصاحبه، سوژه تحلیل رسانه‌های غربی و آسیایی شد.
واکنش‌ها در آمریکا
در آمریکا، ارزیابی‌ها طبق گرایش‌های جناحی متفاوت بود. در رسانه‌های آمریکایی، ناظران روابط بین‌الملل و تحلیلگران سیاسی به دو دسته تقسیم شدند. فرید زکریا، مجری شبکه CNN، این گفت‌وگو را «فرصتی برای نمایش چهره‌ای میانه‌رو از ایران در رسانه‌ای محافظه‌کار» نامید و معتقد بود صدای پزشکیان می‌تواند جمعی را که خواهان کاهش تنش‌اند، ترغیب کند. توماس رایت از مؤسسه بروکینگز، در تحلیلی برای Politico نوشت که «پرسش‌های کارلسون بیشتر نمایشی بود تا چالشی»، و به این انتقاد اشاره کرد که بخش‌هایی از حقیقت سیاست خارجی ایران به‌طور گزینشی مطرح شد. در نیویورک‌تایمز، مایکل مک‌فال، سفیر پیشین آمریکا در روسیه، نوشت که ایران با این مصاحبه تلاش دارد بحران داخلی حزب جمهوری‌خواه را افزایش دهد و از تبدیل واشینگتن به میز مذاکرات نرم‌تر بهره‌برداری کند. دورنمای سیاسی در داخل حزب جمهوری‌خواه آمریکا، بیش از پیش متلاطم شد. مارگوری تیلور گرین و استیو بنن از جریان «America First»، گفتگو با رئیس‌جمهور ایران را عاملی برای کاهش ریسک جنگ توصیف کردند. گرین در توییتر نوشت: «گفت‌وگو بهتر از درگیری است»، و بنن در پادکست «War Room» این مصاحبه را نشانه‌ای از ناکارآمدی استراتژی فشار حداکثری ترامپ دانست. تحلیلگران محافظه‌کار و چهره‌های نزدیک به ترامپ عمدتاً از طرح دیدگاه ایران توسط کارلسون دفاع کردند و آن را فرصتی برای شنیدن «صدای دشمن» نامیدند. برای مثال، روزنامه الگماینر نوشت رویکرد کارلسون «سریعاً با انتقاد تحلیلگران و فعالان حقوق بشری روبرو شد که او را متهم کردند به دادن فرصت بی‌چالش به یک حکومت خودکامه». از سوی دیگر، سناتورهایی چون تد کروز و نمایندگان تندروی جمهوری‌خواه مانند دان کرشو و مارک لوین این مصاحبه را نکوهش کردند. کرشو در پیام توییتری خود هشدار داد: «هیچ چیز مثل ۴ ژوئیه با پخش کردن صدای رهبر یک دولت تروریستی که ما را “شیطان بزرگ” می‌نامد، جور نمی‌آید». این گروه‌ها معتقدند پلتفرم دادن به رقیب ایران خیانت به موقعیت آمریکا در جنگ با تهران است. اما منتقدان دیگر (از جمله برخی مورخان و فعالان رسانه‌ای) اشاره کردند که سنت مصاحبه با «شخصیت‌های دشمن» در تاریخ رسانه آمریکا بی‌سابقه نبوده و هدف کارلسون «افزودن به اطلاعات شهروندان آمریکاست تا خود تصمیم بگیرند».
در رسانه‌های خبری عمده آمریکا پوشش مختصری از این مصاحبه بود؛ خبرگزاری رویترز گزارش داد که پزشکیان «علاوه بر اتهام تلاش اسرائیل برای ترورش» گفته «ایران می‌تواند اختلافات خود را با آمریکا از طریق دیپلماسی حل کند اما مساله اصلی، فقدان اعتماد پس از حملات نظامی اخیر است». خبرگزاری‌های دیگر مانند بلومبرگ نیز تیتر زدند «پزشکیان آماده مذاکره با آمریکا است» و به نقل از او نوشتند که «آمریکا مجوز حمله اسرائیل به ایران را صادر کرده است». برخی منابع محافظه‌کار آمریکایی مثل نیوزویک نوار گفت‌وگو را «حمله‌ای تهاجمی» توصیف کردند که بخش «آماده شهادت در راه وطن هستم» را برجسته کرده است. کارشناسان روابط بین‌الملل، از جمله جان بولتون در The Wall Street Journal، نوشتند که این مصاحبه نشان داد جمهوری‌خواهان تنها متحدان فشار نظامی نیستند و دموکرات‌ها هم متحدان قاطع مذاکره نیستند؛ بنابراین سیاست خارجی آمریکا تقریباً در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارد . از نگاه سپ دهقان، مدرس سیاست‌های منطقه‌ای دانشگاه لندن، این گفتگو «برای معرفی وجه میانه‌رو ایران و ترکیب شدن آن با شکاف سیاستمداران آمریکایی» اهمیت داشت.
واکنش‌ها در اروپا و خاورمیانه
در اروپا و آسیا هم تحلیلگران و رسانه‌ها روی جنبه‌های کلیدی مصاحبه دست گذاشتند. رسانه‌هایی چون BBC و The Guardian این گفتگو را «نمایش تلاش ایران برای اصلاح چهره بین‌المللی‌اش» دانستند، در حالی که تحلیلگران Financial Times و Foreign Affairs هشدار دادند ممکن است این مصاحبه در نگاه مخاطب غربی بی‌معنی تفسیر شود. خبرگزاری فرانس‌پرس تاکید کرد که پزشکیان گفت «نتانیاهو به دنبال جنگ‌های بی‌پایان» است و از آمریکا خواست وارد این جنگ‌ها نشود. روزنامه گاردین با اشاره به اظهارات پزشکیان درباره توطئه‌های ترور مقامات ایران، نوشت که این مسأله نشان می‌دهد اسرائیل علاوه بر مقامات نظامی و دانشمندان هسته‌ای، رهبران سیاسی ایران را نیز در فهرست هدف قرار داده بوده است. گاردین همچنین تأکید کرد که گرچه پیشتر ترامپ خواستار تغییر رژیم در ایران بود، اما اکنون مواضعش تغییر کرده و خواهان توافق با تهران شده است. خبرگزاری آناتولی در ترکیه نیز گزارش داد ایران «بدون مشکل» آماده از سرگیری مذاکرات هسته‌ای است، مشروط به آنکه اعتماد دو طرف بازسازی شود و فقط حملات اسرائیل مانع این روند است. در مجموع، تحلیل‌های غربی این پیام‌ها را فرصتی برای فشار سیاسی یا مذاکره تلقی کردند. برای نمونه، فارن پالسی از زبان دیپلمات‌های غربی به نقل از کارشناسان نوشت که برداشت عمومی این است «پزشکیان می‌کوشد گفتمان ایران را مستقیماً در رسانه‌های آمریکایی عرضه کند» و این نشان‌دهنده «فشار ایران برای جلو بردن دیپلماسی» است. کارشناسان روابط بین‌الملل نیز در مقالات متعددی بررسی کردند که اظهارات پزشکیان می‌تواند هم بُعد بین‌المللی فشار را افزایش داده و هم جای پای حامیان راه‌حل نظامی را تضعیف کند. انتشار گسترده بخش‌هایی از این مصاحبه در رسانه‌های اسرائیلی نیز بازتاب داشت. شبکه یِدیعوت آحارونوت تأکید کرد که پزشکیان گفته تلاش اسرائیل برای ترورش «خداوند می‌خواست کاری اتفاق نیفتد» و افزود «ما از شهادت در راه میهن نمی‌ترسیم». این خبرگزاری همچنین بخش مهم دیگری از گفت‌وگو را که در آن وی قتل عام کودکان در غزه توسط اسرائیل را «نسل‌کشی» خواند برجسته کرد. سایت‌های خبری اسرائیلی گام دیگری برداشتند و حتی وزارت خارجه اسرائیل با طعنه در کانال تلگرامی خود از او پرسید آیا فکر کرده «همه مثل بسیجی‌های ساده‌لوح ایران هستند که گولش را بخورند؟». در مجموع، مقامات و رسانه‌های اسرائیلی این مصاحبه را تا حدی تبلیغ «جنگ‌طلبی آمریکا» و اثبات جعلی بودن ادعاهای ایران دانستند. آنها از یک سو اتهام ترور توسط اسرائیل را رد کردند و از سوی دیگر بر ضرورت ادامه فشار نظامی بر تهران تاکید کردند.
واکنش‌ها در ایران
در داخل ایران اما واکنش‌ها بسیار متفاوت بود. رسانه‌های اصولگرا و تندرو بلافاصله مصاحبه را محکوم کردند. کیهان، جوان و وطن‌امروز در سرمقاله‌ها نوشتند که رئیس‌جمهور در مصاحبه «ضعف شدیدی در بیان داشته و فرصت را برای روشنگری درباره سیاست‌های دشمن از دست داده است». کیهان به نقل از شریعتمداری با لحنی تند از تعبیرات پزشکیان انتقاد کرد و گفت او در پاسخ به مسائل امنیتی باید «کنش نظامی نمی‌شود را بی‌پرده رد می‌کرد». این روزنامه‌ها نگران واکنش‌پذیری جامعه به برخی اظهارات او بودند و اعتقاد داشتند تیم تبلیغاتی رییس‌جمهور «در مدیریت این گفتگو مرتکب اشتباهات بزرگی شده است». در مقابل، برخی چهره‌های میانه‌رو و اصلاح‌طلب از او دفاع کردند. برای مثال، عطاالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ دولت خاتمی، گفت مصاحبه «هوشمندانه» بود و رییس‌جمهور را به عنوان یک دیپلمات معرفی کرد که مواضع رسمی کشور را شفاف بیان کرده است. شمار زیادی از کاربران و فعالان اصلاح‌طلب در شبکه‌های اجتماعی نیز از تاکید او بر لزوم مذاکره و پایان جناح‌بندی با آمریکا استقبال کردند.
واکنش‌ها در فضای مجازی
واکنش شهروندان آمریکایی در فضای مجازی نیز متفاوت بود. گروهی خطاب به کارلسون، او را «صدای مستقل» خواندند که مخاطب را از کلیشه‌سازی رسانه‌ای دور می‌کند، اما مخالفانش معتقد بودند او پرسش‌های مهم و چالش‌برانگیز را نادیده گرفته، مانند مسائل حقوق بشر و سرکوب رسانه‌ای در ایران. کاربران اروپایی نیز بر شکاف آمریکا در سیاست خارجی تأکید کردند، و آن را بازتابی از دوگانگی عمیق میان جناح‌ها تلقی کردند.چنانکه در ایران هم هشتگ‌هایی مانند «#پشتیبانی_از_مذاکره» تا حدی داغ شد اما همزمان برخی منتقدان دولت پزشکیان می‌گویند نشر تصویر «غیرقابل اعتماد» بودن جنگ‌طلبان آمریکا و اسرائیل می‌تواند برای تهران امتیازآور باشد.
واکنش ترامپ چه خواهد بود؟
واکنش دونالد ترامپ به این گفت‌وگو در هاله‌ای از ابهام قرار دارد اما کلیت اظهاراتش در روزهای اخیر قابل توجه است. وی که روز انتشار مصاحبه در آستانه دیدار با نتانیاهو بود، بارها حملات انجام‌شده علیه تاسیسات هسته‌ای ایران را «موفقیتی بزرگ» دانست و وعده داده در صورت ازسرگیری غنی‌سازی، واشنگتن مجدداً آماده انجام عملیات نظامی علیه ایران است. در عین حال، ترامپ و تیم‌اش از لزوم حفظ راه‌حل دیپلماتیک سخن گفته‌اند؛ از جمله معاونش تایید کرد مذاکرات در حال سازماندهی است. سخنگوی کاخ سفید نیز به خبرنگاران گفت هنوز مشخص نیست آیا ترامپ مصاحبه را دیده، اما اضافه کرد او خود «رهبر مناسب» برای پیش بردن صلح در منطقه است. به طور کلی می‌توان گفت سخنان پزشکیان موضع رسمی دولت ایران را در تقابل با جنگ‌طلبی اسرائیل و با یادآوری ضعف عملکرد آمریکا در مذاکرات پیشین تبیین کرد؛ موضوعی که ترامپ حتماً در تصمیمات آتی خود در برابر ایران مد نظر خواهد داشت.
چه خواهد شد؟
جمع‌بندی واکنش‌ها حاکی از آن است که مصاحبه پزشکیان به اختلافات جناحی داخلی دامن زده و چهره‌ای متفاوت از سیاست خارجی ایران به تصویر کشیده است. هواداران مذاکره در داخل ایران و برخی ناظران بین‌المللی آن را گامی مثبت برای کاهش تنش ارزیابی کردند، اما تندروها آن را «آشکار شدن ضعف» معرفی کردند. در آمریکا، گفت‌وگو با یک طرف رسمی ایران، به مبارزه بر سر روایت جنگ یا صلح در انتخابات آینده نیز کشیده شده است؛ جناح «اولیدید» خواستار ادامه حملات و عدم اعتماد به ایران است و جریان «ایران‌ترس» مخالف معامله با تهران. با این حال، حضور پیامی از جانب بالاترین مقام ایران در صداوسیماهای آمریکایی، بخشی از رای‌دهندگان ترامپ را که مخالف تبدیل دون‌فرانس به متحد بی‌قیدوشرط اسرائیل‌اند، خشنود کرده و انتظار هرگونه توافق محتمل در آینده را تقویت نموده است. به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت تغییری اساسی در رویکرد آمریکا علیه ایران ایجاد نشود؛ اما مصاحبه حداقل به دولت ترامپ یادآوری کرد که گزینه مذاکره را نباید نادیده گرفت. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو، سپهر اطلاع‌رسانی به بررسی اثرات این گفت‌وگو بر سیاست‌گذاری ایران و آمریکا ادامه دهد. برخی معتقدند تاکید پزشکیان بر «عدم خواستار جنگ بودن» ممکن است در صورت کاهش تنش‌ها، زمینه‌ساز بازگشت مذاکره‌کنندگان هر دو سو باشد؛ اما در صورت حاد شدن اختلافات منطقه‌ای، این مواضع می‌توانند به «ابزاری» برای مشروعیت‌بخشی بیشتر فشارها علیه ایران تبدیل شوند. تحلیلگران بر این باورند که ایران با خلق این فضای رسانه‌ای در غرب، می‌تواند از آن به‌عنوان برگ برنده‌ای برای مذاکرات آینده استفاده کند؛ رویکردی که پیشتر در مورد کره‌شمالی و میانمار آزموده شده است و برخی کارشناسان آن را موفق ارزیابی کرده‌اند. اما روشن است که پرسش اصلی هنوز بی‌پاسخ مانده: آیا کاخ سفید جدید یا کنگره، در هر دو جناح، اراده بهره‌گیری از این گسل در سیاست داخلی آمریکا را خواهد داشت یا این مصاحبه راه به جایی جز مه‌آلود کردن افکار عمومی نخواهد برد. نتیجه این مسأله نامعلوم، اما قطعاً، مسیر تهران–واشینگتن را در آینده‌ای نزدیک تعیین خواهد کرد.
ارسال نظر