قمار بزرگ بر سر توافق هسته‎ای/ افزایش ذخایر اورانیوم؛ تاکتیکی برای مذاکره یا هشداری برای پاره‎کردن برجام؟

 سایت تحلیلی "ووکس" با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد دولت ترامپ از اعلام نظر ایران مبنی بر عدم پایبندی آن کشور به بخشی از تعهدات‌اش در برجام خوشحال نخواهد شد، می‌نویسد: "ایران به طور رسمی اعلام کرده که به بخشی از تعهدات خود نسبت به برجام پایبند نخواهد بود. این تصمیم پس از چندین ماه تهدید متقابل میان ایران و امریکا و افزایش تنش میان دو کشور اتخاذ شد. اکنون تهران قصد دارد اورانیوم غنی شده با غلظت پایین را به بیش از میزان 660 پوند تعیین شده در برجام برساند. ایران اولتیماتومی را به اروپایی‌ها برای تامین خواسته‌هایش داده بود و اکنون به دلیل برآورده نشدن انتظارات‌اش این اولتیماتوم را عملی می‌کند. اکنون تهران اورانیوم غنی شده 3.67 درصدی را در اختیار دارد که برای ساخت یک بمب اتمی کافی نیست اما تهران گفته که می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم را افزایش دهد آن هم در صورتی که اروپایی‌ها نتوانند ایران را از مزایای برجام بهره‌مند سازند. این چالش پس از خروج سال گذشته امریکا از برجام با فرمان ترامپ آغاز شد. اگر ایران این مسیر را دنبال کند که قدری نامحتمل به نظر می‌رسد مسیری خطرناک خواهد بود".

این سایت در ادامه می‌نویسد: "امریکا مدعی است که ایران پشت حملات اخیر به تانکرهای نفتی بوده است در حالی که ایران این موضوع را رد می‌کند. به نظر می‌رسد سیاست ایران تهاجمی‌تر شده است اما چرا؟ "افشون استوار" کارشناس مسائل ایران می‌گوید: "ایران نمی‌خواهد بر سر تحریم‌هایی که علیه آن کشور وضع و اعمال شده مصالحه‌ای کند. ایران نمی‌خواهد تنها خود باشد که رنج می‌کشد. این کشور می‌خواهد وضعیت کنونی را تغییر دهد. اقدامات اخیر ایران نیز یک تاکتیک است. از سال 2005 میلادی به این سو ایران نشان داده که مایل است علیه فشارهای بین المللی و یا فشار خارجی اقداماتی را انجام دهد. این تاکتیکی 15 ساله است که ایران آن را تکرار کرده است. ایران با اقدامات تهاحمی علیه امریکا می‌خواهد آن کشور را به عقب براند و این‌گونه نشان دهد که می‌تواند ریسک و هزینه منازعه را بالا ببرد. اینکه امریکا تحت رهبری افراد ضدایرانی‌ای چون "جان بولتون" مشاور امنیت ملی رییس‌جمهوری امریکا و "مایک پمپئو" وزیر خارجه دولت ترامپ عقب‌نشینی کند و با دیپلماسی موافقت کند قدری بعید به نظر می‌رسد. اگر دولت امریکا حاضر به عقب‌نشینی نشود، عوافب بعدی فاجعه‌بار خواهند بود".

گام بعدی چه خواهد بود؟

نشریه "آتلانتیک" نیز در گزارشی تحت عنوان "ترامپ توافق هسته‌ای را ترک کرد و اکنون ایران مبارزه می‌کند و پاسخ متقابل از خود نشان می‌دهد" می‌نویسد: "ایران اکنون تهدید خود مبنی بر نقض برجام را عملی می‌کند. گام بعدی چه خواهد بود و چه بر سر برجام خواهد آمد"؟ این نشریه امریکایی با اشاره به اینکه در نهایت "محمد جواد ظریف" وزیر خارجه ایران اعلام کرد که برای نخستین‌بار ایران تهدید خود را عملی می‌کند و به بخشی از تعهدات‌اش درباره میزان غنی‌سازی اورانیوم پایبند نخواهد بود، می‌نویسد: "ایران تنها یک گام کوچک به سوی اجرای تهدید بزرگتر خود برداشته است". "دیوید البرایت" رییس انستیتو علوم و امنیت بین الملل مدعی شد: "آنچه ایران پس از این گام انجام خواهد داد، نقض برجام است و بهانه‌ای به اتحادیه اروپا برای بازگرداندن تحریم علیه ایران می‌دهد".

این نشریه در ادامه می‌نویسد که تصمیم اخیر ایران ضربه‌ای به اروپایی‌ها است. دیپلمات‌های اروپایی هفته گذشته از آغاز سازوکار مالی ویژه یا اینستکس برای تسهیل معاملات با ایران گفتند. این در حالی است که اکنون ایران برای نخستین‌بار عدم تعهد خود به بخشی از برجام را به طور رسمی اعلام کرده است.

این نشریه می‌نویسد: "ایران در حال قمار بزرگی است. ایران می‌خواهد اروپایی‌ها امتیاز بیشتری ارائه دهند. "البرایت" که خود پیشتر بازرس امور تسلیحاتی سازمان ملل متحد بوده است، می‌گوید: "ایران با احتیاط و با دقت می‌خواهد وضعیت را تغییر دهد. با این حال، پیش‌بینی تصمیم بعدی اروپا دشوار است. اروپایی‌ها حتی‌الامکان نمی‌خواهند تحریم‌ها را علیه ایران بازگردانند. آنان از ایجاد وضعیتی ناشناخته هراس دارند".

"آتلانتیک" اشاره می‌کند که با این وجود ممکن است که صبر و تحمل اروپایی‌ها به سر رسد. این نشریه اشاره می‌کند که ایران تلاش کرده بین امریکا و اروپایی‌ها شکاف ایجاد کند به خصوص پس از خروج امریکا از برجام اما ممکن است با تحرکات تازه خود اروپایی‌ها را متقاعد به پیوستن به واشنگتن برای فشار بر ایران سازد و این یعنی قربانی شدن برجام".

استراتژی ناکارامد ترامپ در قبال ایران

روزنامه بریتانیایی "ایندیپندنت" نیز در مقاله‌ای تحلیلی اشاره می کند که تصمیم اخیر ایران برای عدم اجرای بخشی از تعهدات‌اش نسبت به برجام درباره محدودیت غنی‌سازی اورانیوم نشانه‌ای از استراتژی ناکارآمد ترامپ برای مهار تهران بوده است. این روزنامه می‌نویسد: "از زمان خروج امریکا از برجام، ایران به برنامه اتمی‌اش ادامه داده است. ایران توان موشکی‌اش را تقویت کرده و کماکان در منطقه حضور دارد و از نیروهای وفادار به خود حمایت می‌کند".

این روزنامه می‌نویسد: "تصمیم اخیر ایران از دو هفته پیش قابل انتظار بود چرا که ایران از نوع عملکرد اروپایی‌ها برای راه‌اندازی اینستکس و سود رساندن به آن کشور از نظر اقتصادی رضایت کافی نداشت. اکنون این پرسش مطرح است که آیا سیاست ترامپ موثر بوده است؟ ترامپ قصد داشت با فشار بر ایران، آن کشور را پای میز مذکره بکشاند این در حالی است که رهبری ایران مذاکره با امریکا را رد کردند. اکنون کانال‌های دیپلماتیک میانجی میان ایران و امریکا نیز کاهش یافته‌اند".

این روزنامه می‌نویسد: "علیرغم ادعای مقام‌های امریکایی واقعیت آن است که در عرصه منطقه‌ای نیز ایران علیرغم مشکلات اقتصادی و کمبود نقدینگی از نیروهای وفادار به خود در سوریه و عراق حمایت می‌کند و این بخشی جدایی‌ناپذیر از معماری امنیتی و سیاسی ایران است."

"کامران بخاری" دیپلمات سابق امریکا و بنیانگذار مرکز سیاستگذاری جهانی اندیشکده‌ای در واشنگتن می‌گوید ایران ممکن است با تقویت فعالیت‌های موشکی، هسته‌ای و حضور خود در منطقه بخواهد با دست قوی‌تری به مذاکرات بازگردد. او می‌گوید ایران نمی‌تواند بدون مذاکره به رویه و فعالیت‌های فعلی خود ادامه دهد.

نشریه "فارین پالسی" اما در گزارشی اشاره می‌کند که کارشناسان معتقدند که تهران توانایی ساخت یک بمب اتمی را ظرف مدت چندین سال آینده دارد اما احتمالا قصد این کار را ندارد.

این نشریه می‌نویسد: "اکثر کارشناسان معقتدند که تصمیم اخیر ایران برای عدم اجرای بخشی از تعهدات‌اش نسبت به برجام، گامی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست. تهران قصد و عزمی برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارد هر چند که توانایی و تخصص این کار را دارد. "کلسی داونپورت" رییس انجمن کنترل تسلیخات و سیاستگذاری خلع تسلیحات معتقد است که تصمیم اخیر گامی از سوی تهران برای دستیابی به بمب اتمی نیست. او می‌گوید: "این گامی محاسبه‌شده و اهرمی برای کسب امتیاز در مذاکرات است".

این نشریه می‌نویسد: "کارشناسان تخمین می‌زنند که حدود یک سال طول می‌کشد تا تهران اورانیوم غنی شده به اندازه کافی برای ساخت یک بمب هسته‌ای را داشته باشد. واقعیت آن است که عدم اجرای محدودیت 300 کیلوگرمی برای غنی‌سازی اورانیوم تغییر چندانی در زمان‌بندی پیش‌بینی شده درباره امکان دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای ایجاد نمی‌کند".

"فارین پالسی" اشاره می‌کند که گام بعدی که می‌تواند زمان دستیابی ایران به بمب اتمی را کوتاه‌تر سازد نصب سانتریفیوژهای اضافی است که یکی از بخش‌های کلیدی برجام محسوب می‌شوند. این نشریه می‌نویسد: "ایران پیش از برجام 19 هزار سانتریفیوژ داشت اما پس از برجام این تعداد به سه تا چهار سانتریفیوژ کاهش یافت. در صورت نصب سانتریفیوژهای اضافی و راه‌اندازی آن زمان ساخت بمب اتمی برای ایران به کمتر از چهار ماه کاهش خواهد یافت. ایران اکنون تمایلی از خود برای نصب سانتریفیوژهای بیشتر نشان نداده است".

"فارین پالسی" در نهایت به نقل از میلر می‌نویسد در صورت ادامه روند کنونی از سوی ایران اروپایی‌ها دیگر تمایلی برای حفظ برجام نخواهند داشت.

احتمال جنگ؟

شبکه خبری "بلومبرگ" نیز در گزارشی اشاره می‌کند که تصمیم اخیر ایران سبب می‌شود تا خطر دور شدن آن کشور از اروپایی‌ها و همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اروپا افزایش یابد. این شبکه خبری می‌نویسد: "تصمیم اخیر ایران خطر اقدام نظامی امریکا افزایش می‌دهد. عبور از برجام، خطر تنش در خلیج فارس را افزایش خواهد داد به خصوص پس از حادثه اخیر تانکرهای نفتی و ساقط کردن پهپاد آمریکایی. "صنم وکیل" پژوهشگر در اندیشکده "چتم هاوس" در بخش مسائل خاورمیانه و شمال افریقا اما می‌گوید اقدام اخیر از سوی مقام‌های ایرانی به شدت محاسبه شده است و به خودی خود خطرناک نیست. او می‌گوید باید این اقدام را در چارچوب کنش و واکنش ارزیابی کرد.

تاکتیکی برای مذاکره؟

روزنامه امریکایی "نیویورک‌تایمز" اما در گزارشی به این گمانه‌زنی می‌پردازد که شاید تصمیم اخیر هسته‌ای ایران تاکتیکی برای مذاکره باشد. این روزنامه می‌نویسد: "تهران می‌خواهد پس از یک سال تحت فشار تحریم بودن هزینه‌های واشنگتن برای تصمیم‌گیری را افزایش دهد. با این حال، این اقدام خطرناک است چرا که مشخص نیست واکنش اروپایی‌ها چه باشد. اروپا تا پیش از این تصمیم ایران، ترامپ را مقصر تضعیف برجام به دلیل خارج ساختن امریکا از برجام می‌دانست. اقدام اخیر ایران ممکن است ایران و امریکا را در مسیر جنگ نظامی قرار دهد. اگر اروپایی‌ها پس از تصمیم اخیر ایران آن کشور را تحریم کنند بحرانی جدی برای برجام ایجاد خواهد شد".

این روزنامه در پایان می‌نویسد:" اروپایی‌ها می‌ترسند این اقدامات باعث بروز جنگ بین ایران و امریکا شوند. مقام‌های سابق امریکا در دولت اوباما اما ترامپ را مسئول وضعیت ایجادشده می‌دانند. آنان معتقدند که دولت امریکا باید بداند هر حمله‌ای به تاسیسات هسته‌ای ایران چه در شکل نظامی چه سایبری پرریسک است".

پایان صبر ایران

بخش انگلیسی شبکه خبری "بی بی سی" نیز در گزارشی با ابراز نگرانی درباره پیامدهای تصمیم هسته ای اخیر ایران می نویسد:"به نظر می رسد صبر تهران دیگر به پایان رسیده است. تهران می‌گوید دیگر بس است. این صبر پس از خروج امریکا از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه تهران و وضع دوباره تحریم‌ها علیه آن کشور به سر رسیده است. ایران می‌خواهد به بخش‌هایی از برجام پاینبد باشد و به بخش‌هایی پایبندی نداشته باشد. طرفین دیگر برجام ممکن است به ایران بگویند یا باید تمام مفاد برجام را بپذیرید و یا همانند امریکا باید آن را ترک کنید. ایران می‌خواهد با تاکتیک تازه خود اروپایی‌ها را تحت فشار قرار دهد تا برای دورزدن تحریم‌های امریکا اقدام موثری انجام دهند. در این میان، اروپایی‌ها اینستکس را به عنوان سازوکار مالی ویژه‌ای برای معامله با ایران مطرح کرده‌اند. با این حال، این سازکار به رفع مشکلات صنعت نفت ایران کمکی نمی‌کند و بسیار کند است. اینستکس کافی نیست در پایان این شرکت‌ها هستند که باید به طور مستقل برای فعالیت یا عدم فعالیت و تجارت با ایران تصمیم‌گیری کنند. آنان به دلیل ترس از مجازات‌های تحریمی امریکا از تجارت با ایران خودداری می‎کنند".

این شبکه خبری در پایان می‌نویسد: "سایر تحولات از جمله حملات نظامی اخیر اسرائیل علیه مواضع ایران و سوریه در نزدیکی حمص و دمشق نیز می‌تواند باعث افزایش تنش شود و بر بحث‌های هسته‌ای مرتبط با ایران تاثیرگذار باشد. ایران می‌خواهد با افزایش فشار بر سایر طرفین هزینه فشار امریکا بر خود را کاهش دهد اما ممکن است اشباه کرده باشد. واقعیت آن است که ادامه روند کنونی به نفع ترامپ است چرا که ترامپ هر کاری می‌کند تا برجام خاتمه یابد. آنچه ایران در هفته‌های آینده انجام خواهد داد سرنوشت برجام را تعیین خواهد کرد".

افتاب