معرفی باغ شازده ماهان کرمان؛ بهشتی دیدنی در دل کویر

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: این باغ در مختصات جغرافیایی ۳۰ درجه و ۱ دقیقه عرض شمالی و ۵۷ درجه و ۱۷ دقیقه طول شرقی قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۲۰۲۰ متر است. باغ شازده ماهان در حدود 2 کیلومتری شهر ماهان و 35 کیلومتری مرکز کرمان قرار گرفته است.

تاریخچه باغ شازده ماهان کرمان

باغ شازده ماهان ابتدا  دستور محمدحسن خان سردار ایروانی حاکم وقت کرمان ساخته شد و بنای داخل نیز بعدها توسط عبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاکم کرمان طی یازده سال حکومتش از سال ۱۲۹۸ ه‍.ق تا ۱۳۰۹ ه‍.ق تکمیل شده است. با این همه، با مرگ وی ساخت بنای آن نیمه ساخته رها شد.

علت نامگذاری باغ شازده ماهان کرمان

نام این باغ به اسم شاهزاده ماهان اسم‌گذاری شده است. این شاهزاده همان عبدالحمید میزرا ناصرالدوله فرمانفرمایان، نوه دختری ناصرالدین شاه قاجار و حاکم وقت کرمان است که به طراحی و بنای این باغ اقدام نمود. داستان جالبی در مورد ناصرالدوله و این باغ وجود دارد و گفته می‌شود وقتی خبر مرگ او به گوش بنّای باغ رسید، از شدت خوشحالی ظرف گچی را که در دست داشت محکم به دیوار کوبید و کار را رها کرد. اگر در بازدیدتان به‌خوبی دقت کنید، متوجه می‌شوید برخی از بخش‌های آن فاقد تزیینات و ظریف‌‌کاری‌های است که نشان از نیمه‌کاره رها شدن ساخت آن‌ها است؛ مانند جای خالی کاشی‌ها که همچنان بر سر در ورودی بنا دیده می‌شود.

معماری باغ شازده ماهان کرمان

باغ شاهزاده ماهان از باغ‌های تمام عیار ایرانی و یکی از بهترین باغ‌های شیب‌دار یا باغ–تخت محسوب می‌شود. از ویژگی‌های این‌ دسته از باغ‌ها، روان شدن بی‌نظیر و تماشایی آب به‌صورت پلکانی و در سطح‌های افقی و عمودی است. وسعت این باغ مستطیل شکل حدود ۵/۵ هکتار برآورد شده که دارای ۴۰۷ متر طول و ۱۲۲ متر عرض و شامل سردر ورودی، حمام، عمارت، شبکه آب‌رسانی و حوض است که در میان حصاری بلند از درختان محصور شده‌اند و چون نگینی سرسبز در دل کویر خشک می‌درخشد و چشم بینندگان را نوازش می‌کند.

در ورود به باغ سردری زیبا و دو طبقه دیده می‌شود که از میان آن فضای درونی و سرسبز باغ دیده می‌شود. طبقه بالای این سردر اتاق‌هایی برای زندگی و پذیرایی تعبیه شده است. در امتداد طولی باغ نیز ورودی‌های فرعی قرار گرفته است. بعد از عبور از این قسمت می‌توان وارد فضای داخلی باغ شد.

باغ شاهزاده ماهان کرمان از بهترین باغ‌های شیب‌دار یا باغ–تخت‌های ایران محسوب می‌شود.

۱۲ سطح پله‌وار به‌همراه آبشارها، فواره‌ها و دو حوضچه پر آب که از دو سمت با درختان بلند قامت باغ محصور شده‌اند در برابر چشمان بازدیدگنندگانش ظاهر می‌شوند. رود آبی که در این مکان جریان دارد از بالای باغ وارد می‌شود.و منبع آن قنات تیگران است که از ارتفاعات جوپار سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری کرت‌ها و مزارع مسیر به‌صورت آبشارهایی در سطح پلکانی و سطح شیب‌دار جاری می‌شود و تا بیرون باغ ادامه می‌یابد و به‌سمت ماهان می‌رود.

در انتهای باغ و عمود بر محور اصلی بنا، کوشک با بالاخانه  دیه می‌شود که با سردر ۲۳۵ متر فاصله دارد. این عمارت ۴۸۷ متر مربع مساحت دارد و مکانی برای پذیرایی و زندگی صاحب باغ بوده است. این بخش در حال حاضر توسط بخش خصوصی به رستوران تبدیل شده است. در پشت این ساختمان باغی کوچک با درختان میوه وجود دارد که در واقع، باغچه‌ای اختصاصی برای اهالی باغ بوده است. نهر باغ ابتدا از آبراهه‌هایی این قسمت عبور می‌کند و سپس وارد مجراهای اصلی می‌شود.

بناهای خدماتی باغ ماهان نیز در کنار دیوار اصلی باغ و خارج از آن قرار دارند. در شرق کوشک، حمام و در قسمت بالایی حمام نیز ساختمان مسکونی نگهبان یا زعیم‌باشی جای گرفته است. بخشی از این ساختمان روبه فضای پشت بالا خانه است و به‌علت داشتن عمق زیاد، این بنا نسبت به سایر اتاق‌های اطراف باغ بیشترین بیرون زدگی را از دیوار مجموعه دارد. درضلع مقابل نیز اتاق‌هایی دیده می‌شود که نیمه‌کاره رها شده‌اند.

در ساخت بناهای باغ شاهزاده ماهان از آجر به‌همراه اندود کاهگل استفاده شده است. در برخی قسمت‌ها مانند سردر ورودی کاشی‌های زیبا و چشم‌نوازی دیده می‌شود. دیوار باغ نیز با اندود گل پوشیده شده و در جاهایی که به بالاخانه و سردر می‌رسد با اندود گچی مزین شده است.

برای کف‌سازی باغ ماهان قلوه‌سنگ و ملات به کار رفته که در بخش‌های پیرامون عمارت و سردر با نقش‌های هندسی تزیین شده‌اند. در پله‌ها و حاشیه باغچه‌ها آجر و در درز میان کرت‌ها و پیاد‌ه‌روها سنگ کار شده است.

ویژگی‌های باغ شازده ماهان

مساحت این باغ تقریبا  ۳/۵ هکتار و دارای دو مجموعه شرقی و غربی است. کوشک یا همان عمارت‌های آن بسیار زیباست و به صورت دو اشکوب ساخته شده‌است و سر در آن از معماری زیبایی برخوردار است که آن را از سایر باغ‌های ایرانی متمایز کرده است. در باغ فواره‌ها یا آبفشانهایی تعبیه شده است که در امتداد باغ قرار دارند و از زیباترین فواره‌های باغ‌های ایرانی محسوب می‌شوند. کارکرد فواره‌های باغ شاهزاده بر پایه نیروی اختلاف ارتفاع است. درازای باغ شاهزاده کرمان ۴۰۷ متر و پهنای آن ۱۲۲ متر است، و از این رو بزرگترین و زیباترین باغ تاریخی ایرانی محسوب می‌شود. این باغ در بیشتر سال و به ویژه در فصل تابستان و بهار بازدیدکنندگان فراوانی  دارد.

جای گرفتن در جاده گذری کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم از عواملی است که این محل را برای احداث یک باغ اشرافی مناسب ساخته‌است. باغ شاهزاده به گونه‌ای ساخته شده بیشینه دید را از چشم‌اندازهای درونی را بسان زیر فراهم می‌سازد: هنگام ورود، به ویژه در طبقه بالایی سردر خانه بجز نماها و چشم‌اندازهای بیرونی باغ، چشم‌انداز چهارباغ و در جهت وارون بر آن و چشم‌انداز کوه را ممکن می‌سازد. این چشم‌اندازهای دیدنی یعنی دیدن جوش و خروش آب، حوضچه‌ها و آبشارها هر کدام به نوبه خود تأکیدی بر محورهای عمود بر محور اصلی دارند و همراه با با آرایش گیاهی چشم‌اندازهای درونی بی‌مانندی را به دست می‌دهند.

در این باغ درختان میوه گوناگونی به چشم می‌خورند و در جلوی عمارت هم حوض‌ها و فواره‌ها آب‌نمای زیبایی را تشکیل داده‌اند.

ثبت جهانی باغ شازده ماهان

باغ  شازده ماهان یکی از ۹ باغ ایرانی است که در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید و اطلاعات این باغ از طرف یونسکو به ۳۵ زبان ترجمه و در نقشه گردشگری یونسکو قرار گرفته‌است.

با این وجود در زمستان ۱۳۹۲ خبری منتشر شد در این خصوص که با هشدار رسمی یونسکو به سازمان میراث فرهنگی، در صورت تملک بخشهایی از این باغ توسط بخش خصوصی و تبدیل عمارت‌هایی از آن به اقامتگاه‌های گردشگران و مسافران، یونسکو اقدام به خروج نام این باغ از فهرست جهانی خود می‌نماید. در بیانیه یونسکو اعلام شده‌است که هرگونه تغییر و بازسازی اماکن تاریخی ثبت جهانی شده باید زیر نظر این سازمان و با اجازه آن انجام شود که حضور بخش خصوصی در بخش‌هایی از این باغ، از جمله موارد نقض این قانون محسوب می‌شود.

بلیط و ساعت بازدید از باغ شازده ماهان کرمان

• ساعت بازدید: ۹ صبح تا ۱۹
• روزهای تعطیل: ایام سوگواری رسمی
• شماره تماس باغ شازده ماهان: ۲۱۰۳ ۳۳۷۷ - ۰۳۴