رحمت و آمرزش در ایران باستان
مستقل آنلاین، حسین روحانی صدر، پژوهشگر تاریخ/
لطف خدا بیشتر از جرم ماست
نکته سربسته ندانی خموش (حافظ)
نوروز باستانی سنت بجا مانده از مردمان خوشدل و صلح‌جوی ماوراء‌النهر تا بین‌النهرین قدیم هم اکنون مورد توجه جوامع عصر ما هستند. حکایت این مردمان مهرورزی و کینه‌ستیزی میان خود و اقوام مجاورشان بوده است. آنان با اتکا به سنت الهی عذر و عفو به دنبال آشتی میان خود و دیگران بودند. آیا این روزها نیز می‌توان از این ابزار برای ایجاد ثبات این پهنه جغرافیایی استفاده نمود؟ به ادعای جمعی از محققان ایران‌شناس و اسلام‌شناس در مجموعه مقالات در جست و جوی بخشایش، خاستگاه عذرپذیری می‌تواند راهبردی‌ترین مسیر برای اصلاح کنونی جامعه باشد. آنان هر کدام به فراخور تخصص‌شان یا به استناد سنت‌های ایران و باستان و یا به‌واسطه آموزه‌های معنوی مسیحایی و یا توسل به مفاهیم معنوی پیامبرانه رسول خوبی‌ها جامعه بشری را به مسیر گذشت از یکدیگر فرا می‌خوانند. آنان قضاوت صحیح را تنها درمان بیماری‌های اجتماعی معرفی کرده تا به‌واسطه آن جامعه به امنیت و آرامش برسد. به اعتقاد دکتر محمدجعفر امیر محلاتی استاد الهیات صلح دانشگاه اوبرلین آمریکا گردآورنده این مجموعه ۱۴ مقاله‌ای، در خاورمیانه و شمال آفریقا بیش از هشت جنگ فرساینده ساختارهای زیربنایی بسیاری از اقتصادها و جوامع مسلمان را تهدید نموده است. از جنگ گرم گذشته، در امن‌ترین کشور خاورمیانه یعنی در ایران آمار رسمی نشان می‌دهد که حدود ۲۲ میلیون پرونده قضایی فی‌مابین شهروندان وجود دارد که بیش از دو سوم جمعیت بالغ کشورمان را درگیر می‌سازد. بنابراین ایجاد نهادهای مردمی برای میانجی‌گری و عفوپیشگی هم درون مرزها و هم بیرون از آن‌ها ضرورت تام دارد. جمشید گرشاسب چوکسی، زاده بمبئی فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد و پروفسور ایران‌شناس در بخش مطالعات اوراسیای مرکزی، تاریخ، هندشناسی و دین شناس و هیئت علمی خاورمیانه و اسلام شناسی و مطالعات بین المللی در دانشگاه ایندیانا است. او رئیس بخش زبان‌ها و فرهنگ‌های خاور نزدیک و سرپرست برنامه‌های مطالعاتی خاورمیانه و یکی از سیزده مقاله‌نگار این مجموعه مطلبی ۸ صفحه‌ای زیر عنوان عذر و عفو؛با نگاهی تطبیقی تهیه نموده است. دکتر جمشید چوکسی در مقاله‌ای زیر عنوان بخشایش، نیکی کردن است؛ پس از شرح و جایگاه لغوی و معنوی آمرزش و بخشایش و مدارا در دوره‌های مختلف ایران باستان با استفاده از آرای هرودوت در خصوص افکار و اندیشه‌های ایرانی در فرازی پیرامون گذشت می‌نویسد: پادشاه اجازه نمی‌دهد کسی را تنها به خاطر یک اهانت بکشد و نه هیچ ایرانی دیگری را می‌گذارد تا تنها برای فقط یک توهین به مادون خود صدمه‌ای علاج‌ناپذیر وارد آورد. تا زمانی که نشان داده شود اعمال خطای متخلف بیشتر و بزرگ‌تر از خدماتش هستند، کسی حق ندارد خشم خود را بر متخلف برون ریزد. بنابر کتاب مقدس زردتشتیان و تفسیر آن، رشنو (فارسی میانه رشن) ایزد عدالت نیک کرداری‌ها و بدکرداری‌های هر روح را در دو کفه‌ی یک ترازو وزن می‌کند. اگر نیک کرداری‌های روح بر بدی‌هایش سنگینی کند، به بهشت رهنمون خواهد شد و اگر بدکرداری‌های او بیشتر بودند به جهنم سقوط خواهد کرد. آوگمدیچا، متن عزای اوستایی که در قرن دوازدهم میلادی تنظیم شد، همچنین به آمرزش در مفهوم بخشیدن خود یا گذشت از خود اشاره می‌کند. مولف نامعلوم آن‌ها، عبارت: " بی‌رحم آن است که بر خود بی‌رحم است." و همچنین در پازند آمده: " بی‌رحم کسی است که برای روح و روان خود هیچ رحمی قائل نیست." همانطور که اهورامزدا، خدای بصیر، به درستی تصمیم به کردار نیک گرفت و انگره مینو (فارسی میانه اهریمن) با بی‌درایتی تصمیم به بدترین کردارها گرفت از آدمیان نیز انتظار می‌رود که بین نیک و بد انتخاب کنند. سخنان فصیحانه روحانی زمان ساسانی و مجوس قرن چهارمی، آذرباد ما را سپند آن همچنین تاکید می‌کند که "هیچ‌کس نبایستی در مجازات دیگران افراط ورزد." "نباید طوری باشد که گویی از آمرزش بهره‌ای نبرده" و "به هیچ‌وجه نباید دیگران را از روی کینه خوار و ذلیل گرداند". زمانی که کلمات مکاشفه‌آمیز اهورامزدا با طلوع خورشید مقایسه می‌شوند: "از گناهانی که مرتکب شده‌ای توبه کن؛ باشد تا تو را مورد گذشت قرار دهم." وی همچنین به مثالی ارسطورگانی اشاره می‌کند که در آن جمشید به دنبال "بخشش از خدای خالق است" برای گمراه شدنش توسط بدی. ______________________________
انتشارات نگاه معاصر در سال‌های ۱۳۹۶_۹۷ جلد اول کتاب را با ۴۵۸ صفحه و 4 بخش و 18 فصل و جلد اخیر را با 459 صفحه و 18 مقاله منتشر کرده است.
ارسال نظر