فریادِ خاموش ِ کودکان کار

پشت چراغ قرمز مانده بودم که طبق معمول دور بر ماشین را کودکان کوچولوی فال به دست و گل به دست فرا گرفتند. معمولا سعی میکردم خودم را به ندیدن بزنم، گرچه میبینم و زجر میکشم اما از بس که تعدادشان زیاد است از دستم کاری ساخته نیست! آن روز اما نتوانستم. یکی از آن کودکان شباهت عجیبی به دخترم داشت! حالت چشمانش ، صورتش، لبخند شیرینش! چراغ قرمز را رد کردم اما کنار خیابان نگه داشتم خدا خدا میکردم که همان دور و بر باشد. رفتم از سوپری یک ساندویچ حاضری گرفتم با کلی خوراکی خوشمزه و به دو رفتم تا خودم را به او برسانم.کنار جدول نسشته بود، چشمان زیبای مشکی با مژه های بلند و تاب خورده، پوستی سبزه و آفتاب سوخته، لبخندش دندان­های افتاده اش را نشان می­داد، احتمالا 6 یا 7 ساله بود و به شدت ظریف و لاغر، رفتم کنارش نشستم و همه خوراکی ها را دادم دستش ، خیلی خوشحال نشد، گفت ازم گل بخر، هر چه پول نقد داشتم دادم و تمام گلهای آن روزش را خریدم، حس کردم دخترم تسنیم است و تنها کاری که از من در آن لحظه بر می آمد اجابت لحظه ای  همان خواسته اش بود. صورت قشنگ اما نحیفش را بوسیدم. صبر کردم تا ساندویچش را بخورد. بعد ترکش کردم!

می­دانم که کارم درست نبود و هیچ دردی از درد جانکاه دخترک کوچک کم نمی­کرد. سنگینی فقر بر شانه های او سنگینی می­کرد و من ناتوان تنها توانستم نظاره­گر این مسئله اجتماعی تلخ باشم.

معضل کودکان کار در ایران تبدیل به یک مسئله اجتماعی شده است. تا پشت چراغ قرمز گیر میکنی  یکی دو دختر و پسر فال فروش و گل فروش سر کله شان پیدا می­شود، یا یک سطل و پارچه ای کهنه به همراه دارند تا شیشه های ماشین را پاک کنند. دختر و پسران دیگری را هم میبینی که با کوله بارهایی سنگین تا کمر در سطل آشغال خم شده اند. حضور این کودکانِ کوچک در جای جای شهر مشهود است. فرقی هم نمی­کند کجا باشد. ممکن است در محله جردن و قیطریه باشی یا شوش ! خطرهای بسیار زیادی این کودکان را تهدید می­کنند. این کودکان اکثرا جثه های کوچکی دارند از سوء تغذیه رنج می­برند، شیار اشک معمولا بر گونه هایشان نشسته و مشخص است که مدتهاست رنگ حمام را به خود ندیده اند.

این کودکان را انواع و اقسام خشونت­ها تهدید می­کند. از خشونت کلامی تا خشونت فیزیکی، علاوه بر این اکثر این کودکان در معرض اعتیاد به مواد مخدر و خشونت های جنسی قرار دارند.

 خیلی از " ان جی او" ها  خودشان برای تغییر وضعیت موجود دست به یکسری اقدامات عملی زده اند. خانه های علم جمعیت امام علی را می­توان از همین نمونه دانست. دختران و پسرانِ جوان و مهربانی که این خشونت علیه کودکان را تاب نیاورده اند و دراین خصوص خودشان دست به ایجاد " ان جی او" و نهادهای خود جوشِ مردمی زده­اند. این مراکزِ خود جوشِ  مردمی این کودکان را در خانه علم گرد هم جمع می­کنند. کلاس های درسی نیز در این مراکز بر پا کرده­اندتا در مشکلات درسی به بچه­ها کمک کنند، البته کودکانی که به مدرسه می­روند. عده ای از این کودکان افغان هستند و شمار زیادی نیز به خانواده هایی تعلق دارند که از شهرستان آمده­اند و در محله های فقیر نشین تهران ساکن شده اند. تعداد زیادی از این کودکان شناسنامه ندارند که دلایل گوناگونی دارد، مسئوولان مردمی این مراکز در قدم های ابتدایی سعی می­کنند برای این کودکان شناسنامه تهیه کنند و در اقدام نخست به توجیه خانواده­ها برای تهیه شناسنامه برای فرزندشان می­پردازند. گروه­های شناسایی به سراغ خانواده­ها رفته و برای ترغیب آنها اقدام می­کنند.  در خانه های علم علاوه بر کلاس های درسی، کلاس های هنری نیز دایر است. دواطلبان کمک به این کودکان هر کدام هنری دارند، یکی موسیقی می­داند و دیگری تئاتر خوانده، هر کدام بر مبنای هنرش به یاری این کودکان می­شتابد. به کودکان کتاب داستان امانت داده داد می­شود و شعر خوانی هم سر کلاس برای بچه ها به راه است. با توجه به بودجه ای که هر خانه علمی دارد حدالمقدور سعی بر آن است که روزی یکبار به بچه ها غذای گرم داده شود. خیرین هم هر چند وقت یکبار برای بچه­ها هدیه می­آورند. کودکان در آنجا به کار دوختن کیسه­های پارچه ای نیز اشتغال دارند، این ساک­های کوچک پارچه ای فروخته می­شود و به هر بچه ماهانه پولی تو جیبی بر مبنای کارش داده می­شود. هر چند وقت یکبار هم این جمعیت بر اساس مناسبت­های مذهبی خانواده­های فقیر نشین را که معمولا به اعتیاد دچار هستند دور هم جمع می­کند و سعی می­کند کمکشان کند تا خودشان را از بلایی که خود و خانواده را مبتلا کرده است نجات دهند.

اما با همه مطالب گفته شده، جمعیت امام علی با تمام تلاش هایش نمی­تواند سایه شوم فقر را که بر چهره ی این کودکان سایه انداخته نجات دهد. این امر نیاز به دخالت مستقیم دولتی قدرتمند دارد.