مذاکرات با آینده مبهم

آزاده کیان

روزنامه‌نگار

مذاکرات درباره مسائل هسته‌ای ایران روز دوشنبه در وین مجددا آغاز شد. این در حالی است که نزدیک به شش ماه از مذاکرات قبلی می‌گذرد. 

از زمان برجام تا کنون حملات مختلف به پایگاه‌های هسته‌ای ایران شده که اسرائیل متهم به این حملات است. ترور دانشمند هسته‌ای ایران که در سال گذشته رخ داد، یکی دیگر از حملات اسرائیل به برنامه‌های هسته‌ای ایران بود.

برجام که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد، فشارهای تحریم بر ایران را برداشت؛ در عوض ایران هم برنامه‌های هسته‌ای خود را کاهش داد. دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهور وقت آمریکا، در سال ۲۰۱۸ بطور یکطرفه از برجام خارج شد و در نتیجه تحریم‌ها بر ایران مجددا برقرار شدند. ایران هم در پاسخ غنی سازی اورانیوم خود را افزایش داد. پس از انتخاب "جو بایدن" به عنوان رئیس جمهور آمریکا، او اعلام کرد که مایل به بازگشت به برجام است. 

در مدتی که بایدن سر کار بوده، ایران و آمریکا هر دو عنوان کرده‌اند که مایل به احیای برجام هستند؛ ولی هرکدام منتظر است که دیگری گام اول را بردارد. 

تیم ترامپ اعتقاد داشت که قرارداد برجام کوتاه مدت است و در سال ۲۰۲۵ به پایان می‌رسد. از آن گذشته ادعا داشتند که قرارداد باید شامل تغییرات اساسی در سیاست ایران نیز باشد. ترامپ پس از خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها که سبب قطع فروش قسمت اعظم نفت ایران شد؛ کشورهای دیگر را تهدید کرد که در صورت معامله با ایران، امکان مبادلات تجاری خود با آمریکا را از دست خواهند داد. 

ایران هم در پاسخ محدودیت‌های قرارداد را شکست و غنی سازی اورانیوم خود را افزایش داد. ایران همچنین بازرسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای خود را محدود کرد. 

وقتی آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود، متخصصان معتقد بودند که ایران برنامه هسته‌ای خود را در حالی کاهش داده که یکسال تا تامین اورانیوم مورد نیاز برای ساخت بمب اتم فاصله داشته است. در حال حاضر متخصصان این زمان را یکماه قلمداد می‌کنند. 

علی باقری کنی که مسئول تیم مذاکره کننده ایران است، معتقد است که مذاکرات درباره مسائل هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ انجام شده و حالا باید درباره رفع تحریم‌ها مذاکره شود. ایران می‌گوید که آمریکا باید گام اول احیای برجام را با لغو کردن تحریم‌ها بردارد. ایران همچنین خواهان ضمانت از طرف آمریکاست که در دوره رئیس جمهور بعدی امکان لغو قرارداد نباشد.

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، هفته گذشته در گفتگو با شبکه "ان پی آر" اعلام کرد که اگر ایران برای بازگشت به میز مذاکره تعلل به خرج دهد و آهسته اقدام کند، نشانه این است که تمایلی به احیای برجام ندارد. مالی درخواست ملاقات مستقیم با مقامات ایرانی را داشت که این درخواست مورد قبول ایران قرار نگرفت. مالی افزود که اگر ایران به قرارداد بازنگردد، آمریکا اقدامات دیگری انجام خواهد داد تا برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کند. آمریکا همچنین مواردی را برای اضافه کردن به برجام پیشنهاد کرده است. این موارد شامل افزایش طول مدت قرارداد و محدودیت برنامه‌های موشکی ایران بوده. ایران این پیشنهادات را به عنوان جلوگیری کننده از مثبت بودن مذاکرات قلمداد کرده است. 

مخالفان غربی بازگشت به برجام معتقدند که احیای قرارداد ایران را به ساخت بمب اتمی نزدیکتر می‌کند. این مخالفان و اسرائیل معتقدند که برداشتن تحریم‌ها سبب افزایش فروش نفت ایران می‌شود که نتیجه آن بازتر شدن دست ایران و ناپایداری بیشتر اوضاع خاورمیانه خواهد بود. نفتالی بنت نخست وزیر رژیم صهیونیستی روز دوشنبه گفت که ایران به دنبال لغو تحریم‌هاست و در ازای آن نمی‌خواهد کاری انجام دهد. بنت افزود که کشورش‌ هر اقدامی را برای بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح اتمی انجام می‌دهد. ایران همواره بر صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای خود تاکید کرده است. از سوی دیگر موافقان بازگشت به برجام معتقدند که مسائلی چون تهدید ایران برای اسرائیل، حمایت از حماس و گروه‌های شبه نظامی دیگر، تهدید ایران علیه عربستان سعودی و غیره باید بطور جداگانه از برجام مورد بحث قرار گیرند. 

دولت بایدن تمایل دارد که ایران به برجام بازگردد. ایران هم مایل به مبادلات با جهان است، اما کماکان مسئله احیای برجام بصورت حل نشده باقی مانده و نتیجه آن تحریم‌های شدید بر مردم و دشوارتر شدن زندگی آن‌هاست. حال باید صبر کرد و دید مذاکرات وین به کجا می‌رسد. اما آنچه مسلم است اینست که لزوم رفع تحریم‌ها و گشایش وضع اقتصادی به شدت احساس نیاز می‌شود.