جوکر؛ روایت فراموش شدگان

امیررضا نظری_روزنامه‌نگار

فیلم جوکر به کارگردانی تاد فیلیپس تابستان امسال در اروپا و آمریکا اکران شد. این فیلم که با محوریت شخصیت شرور جوکر با بازی بی‌نقص واکین فینیکس همراه بوده است درباره کمدین افسرده و آسیب دیده‌ای به نام آرتور فلک است که به دلیل مشکلات شدید اقتصادی و شخصیتی، آسیب پذیر شده است. در همین حال شهر گاتهام (شهر خیالی محل سکونت وی) به دلیل انفعال شهرداری در جمع آوری زباله ناشی از بحران اقتصادی با معضل عدم جمع آوری مواجه شده است.

آرتور که از کودکی با مادرش زندگی می‌کند، از همان سنین به نوعی بیماری دچار است که در حین فشار عصبی به طرز محزون و عصبانی و هیستری می‌خندد. آرتور با مشکلات عجیب اقتصادی مواجه شده زیرا در کار خود که شاد کردن مردم است موفق نیست و همواره توسط همه اطرافیان تحقیر و حقوقش تضییع می‌شود. در این بین یکی از دوستانش که خبر کتک خوردن او را شنیده با توجه به بحران فزآینده شهر اسلحه‌ای برای حفاظت به او می‌دهد. سرانجام بر اثر درگیری در مترو او درحالی که لباس کار خود (شمایل دلقک) را بر تن داشت ۳ جوان مست اما متعلق به اقلیت ثروتمند شهر را می‌کشد. این اتفاق واکنش تند ثروتمندترین مرد شهر (توماس وین) در تلویزیون را به همراه دارد. 

این واکنش موجب همراهی مردم و جوانان می‌شود و در پی این اتفاق مردم که از هویت قاتل بی‌اطلاعند اما با او همدردی می‌کنند ماسک دلقک به چهره خود زده و اقدام به تخریب اموال عمومی و انجام شورش های کور می‌کنند.

فیلمنامه تا حد بسیاری از جنبش وال استریت و جنبش جلیقه زردهای فرانسه متاثر است و در پی بیان بُعد دیگری از زندگی غرب یعنی فقر و تنهایی افراد آسیب پذیر است، بعدی که تاکنون در فیلم‌های هالیوودی بی‌سابقه بوده. گرچه این فیلم در پی انتقاد به سیاست‌های اقتصادی کشورهای صنعتی است اما با مشاهده فیلم، بیننده حوادث اعتراضی در خاورمیانه و حتی ایران را به خاطر می‌آورد. معترضین نمی‌دانند که چه می‌خواهند اما به خوبی آگاهند که چه چیزی را نمی‌خواهند و آن سیستم اقتصادی گاتهام است.

مردم فقیر به دلیل شکاف طبقاتی سرسام‌آور علیه ثروتمندان شورش کرده و قتل و خونریزی قُبح خود را از دست داده و حتی پلیس نیز ابهتش را از دست رفته می‌بیند.

گرچه مقایسه سیستم اقتصادی ایران و آنچه که تاد فیلیپس آن‌را هدف گرفته یعنی نظام سرمایه‌داری قیاسی مع‌‌الفارق است. اما به قول احمد توکلی “تبدیل شدن مارمولک فساد به اژدها” و نیز ترویج سبک زندگی «لاکچری» طیف تازه به دوران رسیده در اقتصاد ایران و مشاهده آن توسط قشر فقیر و به ویژه جوانان از دلایل بروز بحران ۹۶ و ۹۸ بود. 

آنچه باید متذکر شد این است که جامعه ایران میلیون‌ها آرتور فلک دارد که گذشته دردناک، وضعیت فعلی اسفناک و آینده تیره دارند.

هرگاه جوانان خود را در این وضعیت ببینند و بپندارند که دیگر هیچ چیز برای از دست دادن ندارند و هیچ ملجا و مأمنی برای طرح شکایات و بیان دردهای خود‌ ندارند، ماسک‌ها را بر چهره زده و خود اقدام به انتقام گرفتن می‌کنند.

با توجه ویژه به موقعیت خاص کشورمان، به وزارت کشور پیشنهاد می‌کنم از بودجه خود نسخه اصلی این فیلم را تهیه و آن را دوبله کرده و در هنگام ثبت نام به داوطلبان شرکت در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی دهد تا داوطلبان بدانند انتهای بی‌توجهی به مردم و تحقیر طبقات ضعیف جامعه، مبتلا شدن به سرنوشت گاتهام است. فراموش نکردیم در جریان وقایع سال ۹۶ برخی از اعضای جبهه اصلاحات (که چندین سال متوالی صاحب بیشترین رای مثبت از جانب مردم بود) چه واکنشی به اتفاقات نشان دادند. بیانیه‌ پراتهام و مبرا از همراهی با مردم، همچون نطق تلویزیونی توماس وین بنزینی بر آتش التهاب و اغتشاشات بود.

تماشای این فیلم را به سیاستمداران آینده و داوطلبان مجلس یازدهم پیشنهاد می‌کنم، به این امید که پیش از ظهور دلقک قاتل و ظهور یک لیدر ناشناس، به صدای فراموش شدگان جامعه گوش دهیم.