عدالت آموزشی در ایران! (به بهانه‌ی نتایج کنکور)

 ابوالقاسم عابدین پور

این مسئله تنها به موفقیت در یک آزمون محدود نمیشود، بلکه بازتابی از عمیق تر شدن شکافهای اجتماعی و اقتصادی در جامعه است. در ادامه به بررسی ابعاد مختلف این موضوع میپردازیم:

1. توزیع ناعادلانه امکانات آموزشی

· تمرکز مدارس خاص و غیرانتفاعی در شهرهای بزرگ: مدارس سمپاد و غیرانتفاعی، که عموماً در شهرهای بزرگی مانند تهران، مشهد، اصفهان و تبریز متمرکز هستند، امکانات آموزشی بهتری دارند. این در حالی است که ۴۲ درصد از رتبه های برتر کنکور تنها از دو شهر تهران و مشهد هستند .

· محرومیت مدارس دولتی: مدارس دولتی که بیشترین جمعیت دانش آموزی را پوشش میدهند، با کمبود امکانات اولیه مانند آزمایشگاه، کتابخانه، وسایل سرمایشی و گرمایشی مواجه هستند. همچنین، تراکم بالای کلاسهای درس (حدود ۴۰ دانش آموز در هر کلاس) کیفیت آموزش را کاهش داده است .

2. تأثیر وضعیت اقتصادی خانواده ها

· هزینه های آموزشی: خانواده های با وضعیت اقتصادی بهتر میتوانند برای فرزندان خود کلاسهای تقویتی، کتابهای کمک آموزشی و مدارس غیرانتفاعی تأمین کنند. این در حالی است که دانشآموزان مدارس دولتی عمدتاً از دهکهای پایین درآمدی جامعه هستند و به این امکانات دسترسی ندارند .

· افزایش شکاف آموزشی: سیاستهای اخیر مانند «مولدسازی» مدارس دولتی، باعث کاهش تعداد این مدارس و افزایش فشار بر خانواده ها برای ثبت نام فرزندان در مدارس غیرانتفاعی شده است. این موضوع به تشدید نابرابری آموزشی دامن زده است .

3. کاهش کیفیت آموزش در مدارس دولتی

· افت تحصیلی دانش آموزان: میانگین معدل دانش آموزان در مدارس دولتی به طور قابل توجهی پایین است. به عنوان مثال، در رشته علوم تجربی میانگین معدل ۱۲، در ریاضی ۱۱.۸۲ و در علوم انسانی ۹.۱۳ گزارش شده است .

· قطع ارتباط با دنیای واقعی: مدارس دولتی از امکانات عملی مانند آزمایشگاه، کارگاههای آموزشی و ارتباط با طبیعت محروم هستند. این موضوع باعث شده است که آموزش در این مدارس بیشتر به صورت تئوری و بدون کاربرد عملی ارائه شود .

 4. تأثیر معدل و امتحانات نهایی

· افزایش استرس دانش آموزان: تصمیم گیری برای تأثیر ۵۰ تا ۶۰ درصدی معدل در کنکور و عدم ثبات در اعلام نمره در دروس مؤثر.گاهی اعلام می شود سه سال پایانی مؤثر است ،گاهی دو سال و..

بعضی دروس هم که در کنکور محسوب نمی شوند ،عملأ هم تدریس و ارزشیابی شان غیر جدی است و هم تأثیرشان در ذهن دانش آموزان منفی و ناکارآمد است.

· مشکلات اجرایی امتحانات نهایی: عدم برنامه ریزی دقیق برای برگزاری امتحانات نهایی، مشکلاتی مانند تأخیر در توزیع کارت ورود به جلسه، تکثیر سؤالات و اعلام نتایج را به همراه داشته است. این مشکلات به ویژه در مناطق محروم بیشتر مشهود است . 

 5. عدالت آموزشی از نگاه مسئولان

· دیدگاه مثبت مسئولان: برخی از مسئولان آموزشی معتقدند که تأثیر معدل در کنکور و برگزاری امتحانات نهایی میتواند به عدالت آموزشی کمک کند. به گفته آنها، این تغییرات باعث میشود دانشآموزان مناطق محروم با تمرکز بر کتابهای درسی، شانس بیشتری برای قبولی در دانشگاههای برتر داشته باشند .

· انتقادات کارشناسان: در مقابل، کارشناسان آموزشی معتقدند که این تغییرات نه تنها به عدالت آموزشی کمک نکرده، بلکه باعث تشدید استرس و نابرابری شده است. آنها خواستار شفافیت در انتشار آمار نتایج کنکور و بررسی دقیقتر تأثیر این تغییرات هستند .

عدالت آموزشی در ایران با چالشهای عمیقی روبرو است که تنها با تغییرات سطحی در سیستم کنکور قابل حل نیست. برای دستیابی به عدالت واقعی، نیاز به «سرمایه گذاری جدی در مدارس دولتی»، «تأمین امکانات آموزشی در مناطق محروم» و« بازنگری در سیاستهای آموزشی» است. بدون این تغییرات، کنکور به عنوان ابزاری برای تداوم نابرابریهای آموزشی عمل خواهد کرد.