وعده‌ها زیر سایه‌ی فیلتر
یک سال از آغاز به کار دولت چهاردهم گذشته و بسیاری از شهروندان منتظر تحقق وعده‌هایی هستند که پیش از انتخابات داده شد: شفافیت در سیاست‌گذاری، کاهش محدودیت‌های فضای مجازی، و احیای اعتماد عمومی به اینترنت آزاد.
ابوالقاسم عابدین‌پور
در میان این وعده‌ها، شاید هیچ‌یک به اندازه‌ی موضوع رفع فیلترینگ برای نسل جوان، فعالان اقتصادی و جامعه دانشگاهی مهم نبوده باشد. با این حال، امروز که تقویم دولتی‌ها یک ساله شده، باید پرسید: آیا گامی مؤثر برای تحقق این وعده‌ها برداشته شده یا صرفاً با تغییر دولت، زبان وعده‌ها تغییر کرده و نه ماهیت عمل؟
رفع فیلتر واتساپ؛ یک گام رو به جلو یا حرکتی نمایشی؟
در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۳، دسترسی به واتساپ و گوگل‌پلی بدون نیاز به فیلترشکن ممکن شد. این اقدام، به‌درستی گامی مثبت تلقی شد، اما پرسش اساسی این است که آیا این اقدام آغاز روندی مستمر برای بازگشت به اینترنت آزاد است یا تنها پاسخی حداقلی برای کاهش فشارهای اجتماعی؟
اگر هدف، بازگشت به «حاکمیت عقلانیت دیجیتال» است، چرا هنوز اینستاگرام، تلگرام، توییتر، یوتیوب و ده‌ها پلتفرم دیگر در فهرست فیلترینگ باقی مانده‌اند؟ چرا هنوز بسیاری از کاربران در نقاط مختلف کشور، حتی برای دسترسی به واتساپ به VPN نیاز دارند؟ چرا برنامه‌ای شفاف، مستند و زمان‌دار درباره آینده سیاست فیلترینگ ارائه نمی‌شود؟
شکاف بین گفتار و عملکرد
دولت پزشکیان، برخلاف دولت پیشین، با گفتمانی واقع‌گرا به میدان آمد. تأکید بر گفت‌وگو، پرهیز از تقابل و تلاش برای بازسازی روابط با نخبگان، از نکات قابل تحسین در نگاه این دولت است. با این حال، هنوز در عمل شاهد تغییری بنیادین در سیاست‌های فضای مجازی نیستیم.
پرسش اساسی این است: آیا دولت توان و اراده عبور از نگاه امنیت‌محور به اینترنت را دارد؟ یا همچون دولت‌های پیشین، به مرور به انفعال در برابر ساختارهای قدرت عادت خواهد کرد؟ تجربه‌ی یک ساله اخیر، متأسفانه نشانه‌ای از شجاعت در این حوزه به ما نمی‌دهد.
پیامدهای تداوم فیلترینگ: از فرار سرمایه تا ناامیدی اجتماعی
وقتی دسترسی آزاد به اینترنت محدود می‌شود، نخستین قربانیان آن کسب‌وکارهای دیجیتال، نخبگان مهاجر، و آینده‌ی سرمایه انسانی کشور هستند. پلتفرم‌هایی که محل اشتغال میلیون‌ها ایرانی بودند، حالا یا از دسترس خارج شده‌اند یا به فضایی ناامن برای سرمایه‌گذاری بدل شده‌اند.
از سوی دیگر، استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها، نه‌تنها دسترسی شهروندان را پرهزینه و ناپایدار کرده، بلکه اعتماد عمومی به نظام حکمرانی دیجیتال را نیز تضعیف کرده است. وقتی مردم برای ارتباط روزمره مجبور به عبور از دیوار فیلتر باشند، چگونه می‌توان انتظار داشت که به شفافیت حاکمیت باور داشته باشند؟
فرصت را از دست ندهید
دولت چهاردهم هنوز فرصت دارد تا مسیر خود را از دولت‌های پیشین جدا کند. اما این مسیر با گفتاردرمانی، وعده‌های بی‌زمان، یا رفع فیلتر نمادین یک یا دو پلتفرم محقق نخواهد شد. جامعه منتظر تغییرات واقعی، برنامه‌ریزی شده و شفاف است.
اگر دولت پزشکیان قصد دارد خود را به‌عنوان دولت پاسخ‌گو، عقل‌گرا و حامی توسعه معرفی کند، هیچ نشانه‌ای روشن‌تر از بازنگری جدی در سیاست‌های فیلترینگ وجود ندارد. وقت آن است که دیوار بی‌اعتمادی را با گام‌هایی واقعی فرو ریخت.
ارسال نظر