عبور از تحریم‌های نفتی

قدیر گلکاریان- استاد دانشگاه

با آغاز ماه مه و اجرایی شدن سخت‌ترین تهدیدات و تحریم‌های اقتصادی آمریکا که در واقع به نوعی میدان‌داری جدی و جنگ اقتصادی رسمی با ایران است، بسیاری بر این اندیشه‌اند که آینده اقتصادی و توسعه اجتماعی ایران حداقل در مدت زمان کوتاه چه خواهد شد؟

این سوالی است که ذهن بسیاری از هموطنان را به خود مشغول داشته است. در عین حال نباید غافل شد که رسانه‌های مختلف خارجی و برخی از شبکه‌های فضای مجازی با اندکی بالا رفتن قیمت ارزهای خارجی و یا پیام‌های بیان شده از سوی مسئولان سیاسی آمریکا، سگینال‌های مخرب و تشویش برانگیزی را می‌فرستند که بر میزان استرس و نگرانی جامعه می‌افزاید. ولی اگر از نظر علمی و با تکیه بر پارامترهای موجود در کشور مسایل مربوط به تحریم‌ها برای جامعه بیان و تشریح شده باشد، قدر یقین جامعه به نسبتی به آرامش خواهد رسید. فراموش نشود که تلاش آمریکا بر این است که با ایجاد فضای پرالتهاب و ناامیدی، جامعه ایرانی را به سمتی هدایت کند که به نهایت در برابر هر نوع کنش داخلی و خارجی حالت استیصال داشته و به نهایت با درک مرگ به تب و لرز به سهولت راضی باشد!

آنچه لازم است بیان شود اینکه، در طول سال‌های گذشته اهمال‌های جدی در شکل‌گیری توانمندی‌های اقتصادی در کشور صورت گرفته و اکنون همین نقاط ضعف منجر به آن شده که دشمن از طریق تحریم نفتی فشار مضاعف را بر جامعه ایرانی وارد سازد. دوم اینکه هنوز پتانسیل‌هایی همانند گردشگری، تجارت الکترونیکی، تجارت مناطق آزاد، ایجاد فضای رقابتی در اجازه استفاده از برجستگی‌های ژئوپلتیکی ایران برای رقبای آمریکا و از همه مهمتر ایفای نقش تهاجمی در شکل دهی شبکه مواصلاتی تجاری در دست است که می‌توان با مدیریت کارآمد از آن‌ها استفاده کرده و به سهولت از کمند تحریم‌های گزنده رهایی یافت.

یکی از این توانمندی‌ها مربوط به بخش گردشگری است. هر چند هنوز در گیرودار برخی از تصورات و باورهایی هستیم که در پیچ و خم پندارهای عقیدتی حرکت لاک پشتی خود را دنبال می‌کند ولی در صورت تجدید نظر در نگاه و ایجاد تسهیل در ورود گردشگران خارجی، بالاخص در شرایطی که نرخ برابری ارزهای خارجی در برابر ریال ایران بالا رفته است، خواهد توانست انگیزه‌هایی را برای گردشگران کشورهای مختلف فراهم ساخته و مسیر ورود ارزهای خارجی را به کشور ممکن سازد. باید به این باور برسیم که گردشگران خارجی علاوه از اینکه سرمایه‌های سیال و تدریجی برای تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شوند، خود به نوعی سفرای رایگانی هستند که هر گردشگر با ورود به کشور و احساس رضایت از آن و در زمان بازگشت به کشورش، بلندگوی قوی در رفع سیاه نمایی‌ها علیه کشورمان خواهند بود. اگر مزیت‌های حاصل از چنین روندی را که به توسعه فضای اشتغال موقتی برای رده‌های متفاوت خواهد انجامید، مد نظر قرار دهیم، اهمیت دو چندان آن بیشتر حس خواهد شد. در کنار این، حضور گردشگران خارجی بسترساز اطمینان برای سرمایه‌گذاران واحدهای کوچک و حتی تجار خرده پا خواهد شد که می‌تواند راهکاری برای رفع تحریم‌ها باشد. از سوی دیگر اهمیت دادن به حضور دانشگاهیان، گروه‌های دانشجویی و در کل فراهم‌سازی بستر توریسم فرهنگی خواهد توانست ضمن تأمین نیازهای اقتصادی ولو غیر قابل توجه، در زمینه تبلیغ کشورمان و اثبات حقانیتمان موثر واقع شود. البته یقین داریم که در شرایط بحران امنیتی هستیم و مکانیزم‌های آن نیز از سوی کارشناسان مد نظر قرار خواهند گرفت. شرایط به گونه‌ای شده است که ترس و در لاک خود رفتن چیزی عاید کشور نخواهد کرد بلکه باید جسارت و جرأت حضور مقابله به مثل را داشته باشیم.

دومین موضوع این است که با اجرای صادرات نفتی در برابر کالا و یا نیازهای اساسی کشور می‌توان از تأثیرات مخرب تحریم‌های نفتی رهایی یافت. زیرا در این شرایط بدون اینکه مسیر بانکی مورد توجه قرار گیرد، زمینه برای تجارت خرد و کلان فراهم خواهد شد. البته ناگفته پیداست که گرید نفت ایران از نظر آنالیز و همچنین کافی نبودن میزان صادرات نفت عراق که تقریباً شبیه ایران است، باعث خواهد شد که به صفر رساندن تحریم‌های نفتی غیر ممکن گردد. از سوی دیگر روسیه از عدم افزایش صادرات سخن گفته و هنوز نخستین روزهای تحریم آغاز شده است که صدای مشتریان و رایزنان اقتصادی آنان از روند سیاسی مخرب آمریکا علیه ایران بلند شده است.

از دیگر مواردی که می‌توان به سهولت از پس تحریم‌ها بر آمد، استفاده از سیستم تجارت الکترونیکی و همچنین فعال سازی شرکت‌های دو ملیتی در کشورهای همسایه است. خرید و فروش محصولات از طریق تجارت الکترونیکی و استفاده از واسطه‌های لازم و قابل اعتماد در کشورهای همسایه خواهد توانست کشورمان را در تهیه نیازمندی‌های اصلی یاری دهد. البته در این میان به قول وزیر محترم نفت نباید از ظهور و رویش زنجانی‌های جدید غافل بود.

در هر صورت آنچه که موجب شده است فشار بر ایران بیشتر شود، نشان از حقانیت کشورمان دارد. زیرا اهمیت ژئوپلتیکی کشورمان و اهدافی که در این راستا ترسیم کرده است، آمریکا و متحدان آن را به سختی نگران می‌کند و ایران به عنوان تهدید کننده هژمونی آمریکا دیده می‌شود. به موازات تلاش‌های دولت چین در توسعه شبکه مواصلاتی تجاری، کشورمان نیز نیازمند رسیدن به قلب اروپاست. این کار جز ایجاد راه مواصلاتی از عراق و سوریه و همچنین ایفای نقش در مختصات ترانس قفقاز و جاده تاریخی ابریشم ممکن نخواهد بود. از این رو برای اینکه تحمل بار گران تحریم‌ها را تقلیل داد باید سیاست‌ورزی در راستای اهداف رقابتی چین و یا روسیه نیز دور اندیشانه بکار بست. امیدوار باشیم که پایان شب سیه، سپید است!