در نمایش خانگی خبری نیست!

مهران مدیری در خلال برنامه‌ شب یلدای خود حرف‌های جالبی در ارتباط با شبکه نمایش خانگی و تصورات اشتباهی که در ارتباط با آن وجود دارد، بیان کرد؛ حرف‌هایی که شاید به اندازه کنایه‌های او در ارتباط با ماجرای بنزین در فضای مجازی نچرخید اما در دل خود نکته مهمی را داشت که شاید برای هر اهل فن یک نوع هشدار به حساب آید. مدیری در بخش‌های مختلفی از صحبت‌های خود در این برنامه بر این تاکید کرد که چرا هیچ‌ جا برای هنرمندان تلویزیون نمی‌شود. او از این گفت که می‌خواسته برنامه‌ای مثل دورهمی را برای پخش از طریق اینترنت آماده کند و تصور می‌کرده همه چیز آنجا آزادتر است اما وقتی به این نتیجه رسید ساخت برنامه برای پخش در اینترنت نتیجه‌ای ندارد، سراغ نمایش خانگی رفت اما در نهایت تصمیم گرفت به تلویزیون بازگردد. نکته‌ای ساده که نشان می‌دهد با وجود رونق گرفتن تولید محصولات مختلف نمایشی برای عرضه در شبکه نمایش خانگی، همچنان تلویزیون از منظر گستردگی تعداد مخاطبان به هیچ وجه قابل مقایسه با سایر رقیبانش نیست.

تلویزیون این روزها در زمینه تولید محصولات نمایشی عملکرد قابل قبولی داشته است. بنا بر آنچه روز گذشته از سوی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما درباره سریال‌های آذرماه 98 تلویزیون منتشر شده، حدود 50 درصد مردم بیننده حداقل یکی از سریال‌های جدید سیما بوده‌اند و در میان آنها «فوق‌لیسانسه‌ها» و 8 قسمت ابتدایی «وارش» از شبکه 3 و «حکایت‌های کمال» از شبکه 2 بیشترین مخاطب را پای خود نشانده‌اند. بر این اساس، سریال فوق‌لیسانسه‌های شبکه 3 سیما با 9‌/40 درصد بیننده در صدر سریال‌های سیما قرار گرفته است. 7‌/59 درصد بینندگان این سریال در حد زیاد و 6‌/30 درصد در حد کم از این سریال رضایت داشته‌اند و 7‌/9 درصد اصلا از آن رضایت نداشته‌اند. آخرین فصلی که از این مجموعه تلویزیونی پخش شده بود، توانسته بود 6‌/34 درصد بیننده پای خود بنشاند. در میان جنبه‌های مختلف سریال فوق‌لیسانسه‌ها 9‌/75 درصد بینندگان آن را از نظر بازی هنرپیشه‌ها و 1/69 درصد هم از نظر تیتراژ در حد زیاد موفق دانسته‌اند. 8 قسمت ابتدایی سریال «وارش» هم که همچنان از شبکه 3 سیما در حال پخش است، 6‌/32 درصد از مردم را با خود همراه کرده است که 3‌/89 درصد از آنها در حد زیاد از این سریال رضایت داشته‌اند. در میان جنبه‌های مختلف سریال وارش 8/89 درصد از بینندگان آن را از نظر بازی هنرپیشه‌ها، 1/85 درصد از نظر تیتراژ، 2/84 درصد از نظر جذابیت داستان، 7/83 درصد از نظر باورپذیر بودن شخصیت‌ها و 5/79 درصد هم از نظر آموزنده بودن در حد زیاد موفق ارزیابی کرده‌اند. «حکایت‌های کمال» شبکه 2 سیما هم توانست در حدود 6 ‌هفته‌ای که میهمان خانه‌های مردم بود، 1/25 درصد از هموطنان را پای خود بنشاند که 4/85 درصد از آنها در حد زیاد از این سریال رضایت داشته‌اند. 1/84 درصد از بینندگان، این سریال را از نظر بازی هنرپیشه‌ها، 8‌/80 درصد از نظر آموزنده بودن، 5‌/79 درصد از نظر تیتراژ، 5‌/79 درصد از نظر باورپذیر بودن شخصیت‌ها و 1‌/78 درصد از نظر جذابیت داستان در حد زیاد موفق دانسته‌اند. همچنین «به رنگ خاک» شبکه یک سیما هم 4‌/22 درصد بیننده پای خود نشانده است که 4‌/68 درصد در حد زیاد و 4‌/29 درصد در حد کم از آن رضایت داشته‌اند و 2‌/2 درصد هم اصلا از آن راضی نبوده‌اند.

یکی از بخش‌های جالب توجه اغلب نظرسنجی‌های اعلامی از سوی صداوسیما، آمار مربوط به تماشای سریال‌های تکراری توسط مخاطبان است؛ اتفاقی که شاید در بعد ظاهری چندان منطقی به نظر نرسد ولی واقعیت این است که برخی محصولات نمایشی یا به واسطه خاطره‌انگیز بودن‌شان برای مخاطبان یا به واسطه اینکه در زمان پخش توسط برخی مخاطبان به شکل کامل دیده نشدند، در بازپخش خود از سوی مخاطبان تلویزیون مورد توجه قرار می‌گیرند. در میان سریال‌های تکراری که از شبکه‌های مختلف سیما پخش می‌شود، «دلدادگان» با 13 درصد و «بانوی عمارت» با حدود 10 درصد بیننده در صدر سریال‌های تکراری قرار گرفته‌اند. این دو سریال در یک ماه گذشته از شبکه ‌آی‌فیلم برون‌مرزی پخش ‌شده‌اند. 6/28 درصد از مردم با پخش سریال‌های تکراری در حد زیاد موافقند و در مقابل 9/25 درصد از آنها هم در حد کم نسبت به پخش سریال‌های تکراری از شبکه‌های مختلف سیما نظر مثبت دارند و 5/45 درصد از مردم هم اصلا با پخش سریال‌های تکراری موافق نیستند. رضایت حدود یک سوم مخاطبان از پخش سریال‌های تکراری البته حاوی پیام دیگری نیز هست، اینکه الگوهای سریال‌سازی در آثار مذکور چگونه بوده و اینکه این آثار با ملاک قرار دادن چه شاخص‌هایی تولید شده‌اند؛ نکاتی که قطعا در تولید آثار نمایشی جدید نیز می‌تواند مثمر ثمر باشد.

اما مهم‌ترین بخش این نظرسنجی را باید میزان ارتباط مخاطبان با محصولات شبکه نمایش خانگی دانست. بر اساس آنچه در این نظرسنجی آمده، تنها 6/34 درصد از مردم سریال‌های شبکه نمایش خانگی را دنبال می‌کنند و در مقابل 4‌/65 درصد آنها اصلا این مجموعه‌های نمایشی از شبکه نمایش خانگی را تماشا نمی‌کنند؛ موضوعی که نشان می‌دهد با وجود تلاش مکرری که در سال‌های اخیر برای سرمایه‌گذاری در زمینه تولید محصولات شبکه نمایش خانگی شده و دست باز سازندگان آثار نمایشی تهیه شده برای این شبکه در زمینه عبور از خط قرمزهای مرسوم، باز هم این محصولات تلویزیونی هستند که توانسته‌اند بخش بیشتری از مخاطبان را به خود اختصاص دهند. این البته در شرایطی است که محصولات شبکه نمایش خانگی علاوه بر قالب‌های مرسوم عرضه از جمله فروش نسخه فیزیکی و مجازی و همچنین عرضه در سامانه‌های «وی‌او‌دی»، حتی از طریق برخی شبکه‌های ماهواره‌ای نیز بازپخش می‌شوند اما با همه این تدابیر نتوانسته‌اند در زمینه جذب مخاطب به پای تلویزیون برسند. البته نمی‌توان منکر این شد که تولید محصولاتی خارج از حوزه فعالیت‌های تلویزیون می‌تواند سبد مصرف فرهنگی خانواده‌های ایرانی را متنوع‌تر ‌کند اما هنوز هم با وجود همه سرمایه‌های صرف شده برای نمایش خانگی و پرداخت‌های مالی سنگینی که به برخی بازیگران محصولات این شبکه اختصاص داده می‌شود، تلویزیون انتخاب اول عموم مخاطبانی است که طالب تماشای یک اثر نمایشی ایرانی هستند.