این هفته‌ها فشارهای بی‌سابقه‌ داخلی و بین‌المللی داشتیم

امیرحسین جعفری

با شروع اعتراضات اخیر در ایران فاصله میان ایران و غرب به ویژه در موضوعات مورد مذاکره به شدت افزایش یافت و دیگر خبری از آن سوی مرزها در راستای رفع تحریم شنیده نمی‌شود، بلکه اخبار عمدتا در حوزه تحریم‌های جدید، از سوی اروپا و برای محدودتر کردن ایران با توجیهات حقوق بشری است. در این بین با نگاهی به گذشته سوالی که ذهن‌ها را مشغول می‌کند اینجاست که به واقع ایران چه خطری می‌تواند برای غرب ایجاد کند که غربی‌ها تا این حد دچار حساسیت نسبت به ایران هستند؟ و در آن روی سکه، غربی‌ها چه خطری برای ایران به همراه دارند که دو طرف دست از مذاکرات نمی‌کشند و شکست آن را نیز با وجود تمامی تضادهای موجود اعلام نمی‌کنند.

حسن هانی زاده کارشناس روابط بین الملل در آغاز درباره وضعیت فعلی ایران در مواجهه با غرب و احتمال بهبود روابط به مستقل گفت:

در واقع سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان به عنوان اعضای اروپایی مذاکرات بازی غیراخلاقی و غیرمنصفانه‌ای را با ایران آغاز کردند. با توجه به اینکه ایران در طول ماه‌های گذشته بارها تلاش کرده از مذاکرات وین عبور کند و راه حل میانه‌ای برای برجام پیدا کند، اما در طول مذاکرات هم آمریکا و هم سه کشور اروپایی یک سری مسائل حاشیه‌ای را وارد مذاکرات کردند. از جمله مسئله‌ی نفوذ ایران در منطقه، موشک‌های بالستیک، همکاری‌های ایران و روسیه و ... در نتیجه مذاکرات به بن بست رسید. ایران طبیعتا یک مسیر دیگری انتخاب کرد و آن افزایش سقف غنی‌سازی تا ۶۰ درصد بود و بنظر می‌رسد در شرایط فعلی و با توجه به حوادث اخیر ایران و موضع‌گیری تند کشورهای اروپایی علیه ایران، در شرایط فعلی هیچ افق روشنی در روند مذاکرات آینده و مناسبات ایران و غرب دیده نمی‌شود و در شرایط فعلی امکان از سر گیری مذاکرات وجود ندارد مگر اینکه اروپایی‌ها در نتیجه بحران سوخت و با سرد شدن هوا شاید یک سری سیگنال‌های مثبت برای از سر گیری مذاکرات به تهران ارسال کنند. در این مورد هم باید در ابتدا تغییر رفتار اروپا را شاهد باشیم اما در شرایط فعلی هیچ امیدی برای حل مشکلات بین ایران و آمریکا دیده نمی ‌شود مگر اتفاقات جدید که در پرتو آن ایران سیاست جدیدی را در رابطه با اروپا تعریف خواهد کرد. 

موضع‌گیری‌های تند اروپا راه هر گونه مذاکره را برای ایران بسته است.

وی در ادامه نسبت به خطرهای ایران برای غرب افزود: ایران چون کشور مستقلی است و نفوذ زیادی در منطقه دارد به همین دلیل مسئله‌ی هسته‌ای ایران یک بهانه است که علیه ایران جریان‌سازی کنند. ایران چیز زیادی ندارد که غرب‌ را بترساند اما نفوذ ایران در منطقه و اینکه آمریکا به اهداف خود در منطقه به این دلیل نرسید و توان مقاومت در برخی نقاط از سوی ایران افزایش داده شد، از دید کشورهای غربی نتیجه یک تقابل با هژمونی آمریکاست. لذا آمریکایی‌ها سعی می‌کنند که ایران را به یک کشور بی‌تحرک تبدیل کنند و حوادث اخیر داخل ایران نیز به همین دلیل مورد توجهشان است.

او سپس به خطرات غرب برای ایران اشاره کرد:

به هر حال کشورهای غربی به دلیل قدرت اقتصادی، سیاسی و نظامی تاثیرگذارند و شکی نیست که غربی‌ها می‌توانند اقدامات تندی علیه ایران اتخاذ کنند. محدودیت برای سفر مقامات ایرانی در اروپا، تصویب قطعنامه علیه ایران ذیل بند ۷ سازمان ملل، جریان‌سازی‌های حقوق بشری علیه ایران، مسئله‌ی قطعنامه شورای حکام آژانس. همه در چارچوب کشورهای غربی است و طبیعیست که ابزارهای محکمی برای فشار بر ایران دارند و ابزارهای مالی و سیاسی در اختیار کشورهای اروپاییست که در ایران کمتر وجود دارد.

هانی زاده در پایان گفت: به هر حال ایران مرحله‌ی بسیار دشواری را طی هفته‌های گذشته پشت سر گذاشت. بیش از چهل کشور در حوادث اخیر موضع‌گیری علیه ایران کردند، اما ایران توانست در شرایط فعلی از این بحران خارج شود. کشورهای اروپایی و آمریکا همچنان در تلاش برای اجرای سناریوهای دیگری علیه ایران هستند و مقامات ایرانی باید همه تحرکات علیه ایران را به دقت رصد کنند و مانع ایجاد حرکت‌های تخریبی در ایران شوند.

در ادامه با علی بیگدلی، کارشناس سیاست خارجی درباره مخاطرات متقابل ایران و غرب گفتگو کردیم.

علی بیگدلی در آغاز درباره احتمال بهبود روابط با غرب و یا تیرگی آن به مستقل گفت: 

هیچگاه در چهل سال گذشته ایران تا این حد دچار فشار داخلی و بین‌المللی نبوده است و شرایط خارجی و فشاری که بر روی ایران است یک امر بی‌سابقه است. یعنی دومین شبکه تحریم اتحادیه اروپا در حال تکمیل است یک مسئله جدیدی است، و تحریم‌های گسترده نشان می‌دهد امیدی برای بهبود روابط بین ایران و غرب وجود ندارد. سنای آمریکا نیز تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرده است و از دور رقابت عقب افتاده‌ایم، غربی‌ها خیلی جلوتر از ما حرکت می‌کنند.

نتیجتا رسیدن به کانال دپیلماسی با اروپا در تنگنا قرار گرفته است. گرچه از طریق دیپلماسی سعی کردیم کاری کنیم اما نتیجه نداشته است. وزیرامور خارجه از طریق عمان پیام‌هایی داده اما به آن توجهی نشده و اروپا اظهار ناامیدی کرده است، سازمان ملل نیز ایران را تحت فشار قرار داده، نتیجتا همه راه‌هایی که می‌تواند برای ادامه مذاکرات مطلوب باشد از دست رفته است. درگیر سه حوزه حقوق بشر، انرژی اتمی و برجام شده‌ایم و بنظر نمی ‌رسد امیدی برای ادامه مذاکرات وجود داشته باشد.

وی در ادامه درباره تهدیدات ایران برای غرب افزود:

ما هیچ وسیله‌ای نداریم؛ نه قدرت تحریم، نه نظامی و نه توانمندی‌های فنی که بتوانیم غرب را به خطر بیندازیم، منتهی اختلافاتمان شدید است و مجموعه خواسته‌های غربی‌ها زیاد است. مسئله کنترل حضور ایران در منطقه نیز خواسته شیخ‌نشین‌ها و اسراییل و غرب است. سفر اخیر نخست وزیر عراق نشان از همین مسئله داشت و نشان داد عراق وارد فاز جدیدی از ساپورت نظامی شده و اجازه فعالیت بیشتر به ایران در عراق نخواهد داد. بشار اسد نیز به زودی در اتحادیه عرب در تونس شرکت خواهد کرد و رئیس جمهور تونس در ملاقات هفته قبل با بن سلمان از او اجازه خواست که بشار اسد را دعوت کند، نتیجتا صندلی خالی بشار اسد در اتحادیه عرب پر شد و نشان می‌دهد بشار اسد در حال بازگشت به جهان عرب است. اگر سوریه از دست ما خارج شود رابطه ما با حزب الله هم متوقف خواهد شد. در لبنان نیز دیدید که چه اتفاقی افتاد و در آستانه مذاکرات مستقیم با اسراییل است و مدت‌هاست خبری از حزب الله نداریم و مقداری روابط ما با حزب الله به تیرگی کشیده شده است.

با توجه به حجم عظیم سرمایه‌گذاری ‌های مالی و انسانی که در منطقه از دست داده‌ایم همگی نشان می‌دهد ادامه وضعیت برای ما در منطقه مطلوب نیست و دولت باید اعلام کند از این منافع دست برداشته و می‌تواند مقداری مشکلات اقتصادی را نیز کاهش دهد تا نگاه مردم در داخل را تغییر دهد.

مجموعه این موضوعات دیوار سختی بین ایران و غرب به وجود آورده است.

او در ادامه نسبت به چالش‌های ایران در راستای بستن تنگه هرمز و یا تهدید غرب با استفاده از مهاجرین افغانستانی در راستای باز کردن مرزها اشاره کرد:

تنگه هرمز یک آبراه بین‌المللی است و ایران حق ندارد آن را ببندد و اگر این کار را بکند درگیر جنگ خواهد شد و به نفع ایران نیست که علیه جهان اعلام جنگ کند. مخصوصا مقابل آمریکایی‌ها که در تامین امنیت شیخ‌نشین‌های خلیج فارس تعهد دارند.

بنابراین مسائل دیگر نیز خیلی اهمیت آنچنانی برای اروپا ندارد، مثلا نیروهای عراقی یا افغانستانی و تهدید اروپا با مهاجرین خیلی مطلوب نیست. من از کودکی در کار سیاست بوده‌ام اما هرچقدر فکر می‌کنم نمی‌فهمم چرا این کارها را می‌کنند.

بیگدلی در پایان نسبت به افزایش فاصله میان ایران و اروپا گفت: 

من بارها گفته‌ام ایران نباید اتحادیه اروپا را از دست بدهد چون اتحادیه دیوار قوی بین ایران و آمریکا بود اما آنرا از دست دادیم و اتحادیه به سمت آمریکا رفت و ما ناچار شدیم به سمت شرق برویم که اعتمادی هم به شرق نیست و میلی به توسعه‌یافتگی ایران ندارند.

یک کشور در جهان نداریم که با روسیه همراه بوده باشد و پیشرفت کرده باشد از جمله کوبا و کره شمالی و ... داستان پهبادهای ایران در اوکراین نیز یک جنجال جدی به وجود آورده سازمان ملل هم وارد این دعوا شده است و می‌خواهند مکانیسم ماشه را به حرکت در بیاورند.

آقای امیرعبداللهیان نیز گفته است پیش از جنگ اوکراین به روسیه پهباد فروخته‌اند نتیجتا یک سری پیچیدگی‌ها علیه ما در حال شکل‌گیری است که خیلی مطلوب نیست.

در کل شرایط جالبی نداریم و در طول چهل سال اخیر جمهوری اسلامی تا این حد تحت فشار نبوده است.