سرنوشت تلخ یک انقلاب

سرویس ترجمه: مستقل آنلاین/امیرحسین نظری: پانزدهم سپتامبر، انتخابات ریاست جمهوری تونس برگزار می‌شود. انتخاباتی که برای دومین بار پس از انقلاب سال ۲۰۱۱ برگزار می‌شود. اگرچه بعید به نظر می‌رسد که انتخابات پیش رو، ناامیدی رو به رشد مردم تونس را طی پروسه‌ای دموکراتیک درمان کند.

طی هشت سالی که از سرنگونی رژیم زین‌العابدین بن علی می‌گذرد، تونس نقاط عطف دموکراتیک متعددی را پشت سر گذاشته است که برگزاری انتخابات مجلس موسسان، تدوین قانون اساسی جدید و سازمان‌دهی انتخابات متعدد محلی و عمومی از آن جمله‌اند. اما قطبی‌سازی ایدئولوژیک، تروریسم و بحران شدید اقتصادی روی همه این دستاوردها سایه افکنده‌اند.

علی‌رغم تلاش‌های دولت، مبلغ بدهی‌های تونس به هفتاد درصد نرخ تولید ناخالص ملی و تورم به ۶.۷ درصد رسیده. نرخ رسمی بی‌کاری در ۱۵.۵ درصد باقی مانده است.

درهمین حال، حملات متعدد تروریستی به مقاصد توریستی، گردشگری کشور را فلج کرده و باعث زوال بیشتر اقتصاد بحرانی تونس شده است.

برنامه‌های ریاضت شدید، هنوز مورد قبول بانک مرکزی و سایر نهادهای اقتصادی دولتی قرار نگرفته، در نتیجه فشار اقتصادی بر مردم معمولی افزایش یافته و خشم نخبگان سیاسی را بیشتر کرده است.

نزدیک به یک دهه پیش، مردم تونس با تظاهرات گسترده علیه بی‌کاری و فقر، بهار عربی را آغاز کردند و به انقلابی‌گری و حرکات دموکراتیک در منطقه الهام بخشیدند. به مرور، توهم آن‌ها درخصوص دموکراسی از بین رفت و متوجه شدند توانایی واقعی دموکراسی درخصوص بحران‌های اقتصادی-اجتماعی چقدر محدود است. نظرسنجی بنیاد آفروبارومتر در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد تنها ۴۶ درصد اهالی تونس دموکراسی را بر سایر سیستم‌ها ترجیح می‌دهند. در سال ۲۰۱۳، این عدد نزدیک به ۷۰ درصد بود. همچنین نرخ مشارکت در انتخاب شهردارها در سال ۲۰۱۸، بسیار کم بود. تنها ۳۶ درصد از اهالی تونس در آن انتخابات شرکت کردند. در اولین انتخابات پارلمانی تونس، ۶۹ درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند.

بنابر همه نشانه‌ها، انتخابات روز یکشنبه، تنها قرار است بیزاری مردم تونس از سازوکار دموکراسی را افزایش دهد. ۲۶ کاندیدا، شامل چند چهره برجسته برای انتخابات کاندیدا شده‌اند. یوسف چاهد- نخست وزیر- عبدالکریم زبیدی -وزیر دفاع- نبیل کروری -چهره شاخص مطبوعاتی که در زندان به‌سر می‌برد- و عبدالفتاح مورو –کاندیدای حزب النهضه- از گزینه‌های مشهور این انتخاباتند.

به هرحال، هیچکدام این چهره‌ها، به اندازه کافی معتمد، مجرب و شایسته نیستند که آتش کم‌فروغ دموکراسی را مجددا در تونس شعله‌ور سازند و اصلاحات موعود اقتصادی و اجتماعی را اجرا کنند و مشکلات متعدد کشور را حل کنند.

بسیاری از آن‌ها به‌جای برنامه‌های اقتصادی و سیاسی در کمپین‌های خود، برای تبلیغات روی شخصیت خود تمرکز کرده‌اند.

طی مناظرات انتخاباتی که توسط تلویزیون ملی پخش شدند و بیش از سه میلیون تونسی آن را تماشا کردند، بیشتر کاندیداها به جای برنامه‌هایشان، درخصوص خود صحبت کردند و حتی به سوالات پیش پا افتاده امنیت ملی، سیاست خارجی و اصلاحات سیاسی نیز نتوانستند به سادگی پاسخ دهند. اجرای بد اکثر کاندیداها باعث شد نتوانند مخاطبان را قانع کنند که برای ریاست جمهوری آماده‌اند. بسیاری از تونسی‌ها، با استفاده از طنز، ناامیدیشان از مناظره‌ها را در شبکه‌های اجتماعی ابراز کردند.

هم‌اکنون تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند مردم کمی در انتخابات یکشنبه شرکت کنند. نبیل کارویی، امپراتور رسانه‌ای ۵۶ ساله، می‌تواند اقلیت مشارکت‌کننده را در دست خود بگیرد. او با برنامه پوپولیستی و راست‌گرایانه در انتخابات شرکت می‌کند. کارویی خود را فردی ضد تشکیلات حاضر معرفی کرده است که می‌تواند زندگی مردم تونس را بهبود دهد. او با لغو مجازات اعدام و برابری ارث زن و مرد مخالف است و خواهان اصلاح قانون اساسی است، به نوعی که رئیس جمهور منتخب قدرت بیشتری در دست بگیرد.

کارویی که صاحب شبکه نسمة است، سه هفته پیش به اتهام فرار مالیاتی و پولشویی بازداشت شد. حزب او، قلب تونس، ادعا می‌کند بازداشت او دلایل سیاسی داشته است.

اگرچه او هیچ‌گونه تجربه سیاسی ندارد و مجبور بود کمپینش را از پشت میله‌های زندان هدایت کند، در نظرسنجی‌ها پیشتاز است. با توجه به طرد عمومی اردوگاه اسلامگرایی و سکولاریسم، به نظر می‌رسد کارویی شانسی برای پیروزی در انتخابات داشته باشد.

کارویی برنامه‌ای اقتصادی برای نجات کشور از بحران فعلی ندارد، بنابراین علت محبوبیتش این نیست. علت محبوبیت او این است که مردم او را بیزینس‌منی موفق و خیّری بخشنده می‌دانند که بخش زیادی از وقتش را به بنیاد خلیل تونس اختصاص می‌دهد و در شبکه تلویزیونی‌اش، تلوییزیون و یخچال بذرل و بخشش می‌کند.

او هنوز در هیچ مناظره‌ای شرکت نکرده و مشخص نیست که در روز انتخابات هم از زندان آزاد شود. کارویی هم‌اکنون از زندان دست به اعتصاب غذا زده تا در انتخابات یکشنبه، به او اجازه رای دادن دهند. روز جمعه، درخواست دادرسی او رد شد و اجازه خروج از زندان به او داده نشد.

مردم تونس از احزاب اصلی که به جای رسیدگی به مشکلات اقتصادی و امنیتی، به مسائل ایدئولوژیک می‌پردازند خسته شده‌اند و همین دلیل محبوبیت کارویی است. برای بسیاری از تونسی‌ها، صداقت سیاستمداران دیگر اهمیتی ندارد. برای آن‌ها، «همه سیاستمداران شیادند».

این دلسردی مردم در مواجهه با سیاست، هم باعث رشد پوپولیسم شده و هم دموکراسی تونس را رو به نابودی برده است. اهالی تونس از این واقعیت که وضعیت آن‌ها از بسیاری از کشورهای بهار عربی بهتر است، خوشحالند اما همزمان نگرانند که دموکراسی فعلی آن‌ها کار نمی‌کند. تعداد فزاینده‌ای از مردم تونس، فکر می‌کنند یک دولت مقتدرتر که ثبات را به آزادی‌های شخصی ترجیح می‌دهد، موفق‌تر خواهد بود.

این کلبی‌مسلکی و بدبینی، باعث می‌شود مردم در انتخابات شرکت نکنند و دموکراسی را طرد کنند.

نخبگان سیاسی تونس نمی‌توانند نیاز مردم را برطرف کنند و به لحاظ سیاسی، به آن‌ها انسجام دهند. بنابراین به نظر، راه حلی برای ناامیدی تونسی‌ها پیدا نمی‌شود. حاکمیت خوب، معتبر و شفافیت، اصول یک دموکراسی سالم هستند. اکنون به نظر می‌رسد که دیگر، بازسازی ایمان مردم به این اصول، غیرممکن باشد.