از ایرباس ایرانی تا پهپاد آمریکایی/ ورود به جنگ به نفع ترامپ در انتخابات نیست

در این میان گفته‌ها و مواضع ضد و نقیض بسیاری از سوی مقام‌های آمریکایی تاکنون مطرح شده است. نخستین ارزیابی ارتش آمریکا به‌گفته سخنگوی ستاد مرکزی ارتش این کشور در منطقه (سنتکام) آن بود که این هواپیما بر فراز آب‌های بین‌المللی مورد هدف قرار گرفته است. اظهارنظری که بلافاصله از سوی قرارگاه پدافند هوایی ایران تکذیب و اعلام شد که هواپیمای آمریکایی بر فراز آب‌های سرزمینی ایران سرنگون شده است.

عصر همان روز «دانلد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا در توئیت‌هایی به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت: «ایران اشتباه بزرگی مرتکب شده است». او سپس در دیدار با «جاستین ترودو» نخست وزیر کانادا در پاسخ به خبرنگاری گفت: «گمان نمی‌کنم این حمله، عمدی بوده باشد». او در پاسخ به پرسشی دیگر که واکنش آمریکا چه خواهد بود، افزود: «به زودی می‌فهمید!».

نشست فوق‌العاده رئیس جمهور آمریکا، مشاوران و نزدیکانش به همراه روسای مجالس کنگره و سنا هرچند محرمانه ماند اما مشخص شد که ژنرال‌های آمریکایی رئیس جمهور را از دست زدن به اقدام و حمله متقابل برحذر داشتند. ساعاتی بعد اما ترامپ دوباره گفت، دستور حمله به سه نقطه در ایران به ارتش آمریکا را داده اما یک ساعت قبل از اجرای عملیات از ژنرال‌ها پرسیده که تلفات جانی این حمله چقدر خواهد بود؟ و آنان در جواب گفتند: 150 تن کشته خواهند شد و ترامپ به همین دلیل دستور حمله را لغو کرده است.

همه این واکنش‌ها خبر از بحران و تشنج در منطقه خلیج فارس و دریای عمان دارد و جامعه جهانی از دبیرکل سازمان ملل گرفته تا مقامات و اتحادیه اروپا، دو طرف را به خویشتن‌داری دعوت کرده‌اند.

پیامی به ایران نداده‌ایم

سخنگوی وزارت خارجه آمریکاگفته هیچ پیغامی از سوی عمان برای ایران نفرستاده و این خبر نادرست است. ابتدا خبرگزاری رویترز به نقل از مقام‌های ایران نوشت که آمریکا از طریق عمان برای تهران نامه‌ای فرستاده اما ساعتی بعد این ادعا از سوی مقام‌های ایران تکذیب شد. «کیوان خسروی»، سخنگوی شورای امنیت ملی هم روز جمعه به شبکه خبر  گفته بود: «این موضوع تحت هیچ عنوان صحت ندارد».

با این حال دو طرف همدیگر را مقصر می‌دانند، در حالی که ایران مدعی است این پهپاد وارد حریم هوایی این کشور شده بود، آمریکا می‌گوید هواپیمای این کشور بر فراز آب‌های بین‌المللی هدف قرار گرفته است. این واقعه باعث شد که عصر پنجشنبه، همه در واشنگتن دی‌سی، منتظر واکنش فوری و سخت آمریکا باشند.

پس از آن تمام رسانه‌های آمریکایی توجه خود را به چگونگی این رویداد متمرکز کردند. چهره‌های ارشد حزب دموکرات چون «نانسی پلوسی»، رئیس مجلس نمایندگان هم کلیت قضیه را زیر سوال بردند و به علت بی‌اطلاع ماندن از نقشه چنین حمله‌ای اظهار نگرانی کردند.

هدف قرار دادن پهپاد آمریکایی سخت اما غیرممکن نبود

«اولریک فرانک»، متخصص هواپیماهای بدون سرنشین،‌ با اشاره به ارزش اقتصادی و تکنولوژی به کار گرفته شده در پهپاد آمریکایی، ساقط شدن آن را یک «مساله بزرگ» خوانده است.

به‌گفته او، «این پهپاد بزرگترین سیستم هواپیمای بدون سرنشین در جهان است. «فرانک» این پهپاد را یک «دستگاه مکنده اطلاعات» خوانده که به تکنولوژی سطح بالا مجهز‌ و بسیار گران‌قیمت است. قطعا از دست دادن یک پهپاد قابل مقایسه با از دست دادن یک خلبان نیست و این پهپادی نبوده که آمریکا نسبت به از دست رفتن آن‌ بی‌تفاوت باشد و سکوت کند».

این محقق حوزه پهپادها، همچنین با اشاره به ساقط شدن ایم پهپاد گفت که، «سقوط آن در مقایسه با سایر تکنولوژی‌ها بسیار سخت، اما غیر ممکن نبوده است».

پیشتر،‌ رسانه‌ها از قابلیت‌های ویژه و قیمت بالای این پهپاد گزارش‌هایی منتشر کرده بودند. «گلوبال هاوک» دور بردترین پهپاد عملیاتی جهان است و بعضی از ناظران قیمت آن را بیش از ۱۲۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند.

سردار حاجی‌زاده: اگر می‌خواستیم، می‌زدیم!

روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز نیز نوشت «یک هواپیمای نظامی دیگر هم در زمان هدف قرار گرفتن پهپاد این کشور از سوی ایران در آسمان تنگه هرمز بوده است».

سرتیپ «امیرعلی حاجی‌زاده»، فرمانده نیروی هوافضای سپاه از امکان سرنگونی یک هواپیمای دیگر متعلق به نیروهای نظامی آمریکا با نام پی-۸ خبر داد و گفت «می‌توانستیم آن را سرنگون کنیم، اما این کار را نکردیم».

«حاجی‌زاده» تعداد سرنشینان این هواپیما را ۳۵ نفر اعلام و گفت: «در هفته قبل هم خود آمریکایی‌ها اعلام کردند که ایران به سمت ما شلیک کرده است و می‌خواست ما را سرنگون کند، در واقع آن تیر اخطار بود و آنها باز بی‌توجهی کردند. اگر قرار بود هواپیمای‌شان را آن روز که ۹-MQ بود سرنگون کنیم، همان موقع می‌زدیم».

آنچه بیش از هرچیز مهم است این که در شرایط تشنج و بحران، ضریب خطا و اشتباه افزایش می‌یابد و چنین خطایی ممکن است منجر به فجایعی از جمله مورد هدف قرار هواپیمای «ایرباس» جمهوری اسلامی ایران با 270 مسافر شود. این هواپیما در اوج تنش بین ایران و آمریکا و در تیرماه سال 1367 وقتی از بندرعباس به‌سوی دوبی پرواز کرده بود تنها دقایقی بعد توسط موشکی رها شده از ناو آمریکایی «وینسنت» مورد هدف قرار گرفت و تمامی مسافران و خدمه آن را به شهادت رساند.

مستقل آنلاین در همین‌باره نظر «قاسم محبعلی» دیپلمات پیشین و کارشناس موضوعات بین‌المللی را جویا شده که در ادامه می‌خوانید:

  در رابطه با سرنگونی پهپاد آمریکا، اکنون اوضاع به سمتی است که گویا بحث‌های امنیتی و نظامی به بحث‌های کارشناسی بدل شده است. به این معنا که از تنش‌های یکی دو روزه گذشته میان ایران و آمریکا قدری کاسته شده و دو طرف در حال ارائه شواهدی برای ادعای خود هستند. طرف آمریکایی می‌گوید که پهپاد در آب‌های بین‌اللملی بوده و طرف ایرانی هم از این می‌گوید که پهپاد آمریکا به آسمانش تجاوز کرده است. این فروکاست بحث‌های امنیتی و نظامی به بحث‌های حقوقی را چگونه می‌شود توضیح داد؟

 «موافق نیستم که سطح دعوا پایین آمده است. این بحث‌های حقوقی برای این است که دو طرف می‌خواهند مسئولیت را گردن طرف مقابل بیندازند. هر کدام از دو طرف در این نبرد حقوقی پیروز شود، موضعش در حوزه نظامی و امنیتی نزد جامعه جهانی تقویت می‌شود».

 با توجه به گزارش‌هایی که پیرامون طرح حمله نظامی آمریکا به سه نقطه ایران منتشر شده است، چرا چنین حمله‌ای صورت نگرفت؟

 «برنامه آمریکا در مورد ایران، همچنان که خودشان هم بارها گفته‌اند سیاست "فشار حداکثری" است که شامل فشارهای اقتصادی و فشارهای بین‌المللی می‌شود. از همین رو احتمال اول این است که شاید چنین سیاستی قطعات دیگری دارد که هنوز تکمیل نشده و حمله نظامی می‌توانست آن برنامه‌ها را خراب کند».

محبعلی ادامه داد: «احتمال دوم اینکه با توجه به شرایط بین‌المللی و منطقه‌ای، آمریکا نمی‌خواست خودش به صورت یکجانبه دست به اقدام بزند و علاقه دارد که واکنشش ذیل یک ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی تعریف شود. احتمال سوم این است که آمریکایی‌ها بیش از اینکه از جنگ سود ببرند، از بحران سود می‌برند. اینکه می‌توانند سلاح‌های خود را به کشورهای عربی منطقه بفروشند».

دیپلمات پیشین وزارت‌خارجه افزود: «احتمال چهارم این است که کل بحث طرح حمله، یک عملیات روانی علیه ایران باشد. خاصیت چنین عملیات روانی‌ای این است که نیروهای طرف مقابل را در یک آمادگی غیرضروری قرار می‌دهد تا وقتی که این نیروها حس کردند که شرایط جنگ، احتمالی از دست رفته است و آمادگی‌های جنگی خود را از دست دادند، حمله خود را شروع کنند. مطابق این احتمال، هنوز خطر حمله آمریکا به برخی تاسیسات نظامی ایران رفع نشده است».

محبعلی در پایان گفت: «احتمال پنجم هم این است که به‌واسطه انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا، شاید ترامپ به این نتیجه رسیده که ورود به جنگ نمی‌تواند به نفعش تمام شود و او به همین دلیل در انتخابات شکست بخورد».