ایران نیازمند مدیریت یکپارچه، در نسل سوم صنعت گردشگری

سید محسن امیرکلالی-فرماندار سابق شاندیز و معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی گردشگری خراسان رضوی

کارشناسان، «گردشگری خلاق» را نسل جدید گردشگری بعد از نسل اول یعنی "گردشگری ساحل" (سفر اوقات فراغت و برای استراحت) و نسل دوم یعنی گردشگری فرهنگی (متمایل به فرهنگ و موزه‌ها) قلمداد می‌کنند. "گردشگری خلاق" با شعار "موزه‌های کمتر، میدان‌های بیشتر" بر انجام فعالیت‌های تجربی و تعامل عمیق‌تر با زندگی واقعی فرهنگی در شهرها متمرکز است.

در «گردشگری خلاق»، گردشگر به تعامل بیشتر آموزشی، احساسی، اجتماعی و همچنین مشارکت با مکان، فرهنگ زندگی و مردم تشویق می‌شود. همچنین در این نوع از گردشگری، نقش مدیران در شناخت انواع خلاقیت موجود در شهر به عنوان یک منبع و فرصت برای جذب گردشگران مهم تلقی می‌شود. (منبع: مقاله‌ی منتشر شده از طرف سازمان یونسکو "به سوی استراتژی پایدار برای گردشگری خلاق، یونسکو، ۱/۱۱/۲۰۰۶) در واقع در نسل سوم گردشگری، گردشگر شبیه یک شهروند رفتار می‌کند.

 به طور کلی گردشگری خلاق مبتنی بر تجربه و تعامل با سبک زندگی جامعه مقصد است. در این میان تعریف میراث ناملموس شامل سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، آیین‌ها و رویدادها، دانش و تجربه‌های مرتبط با طبیعت و جهان و صنایع ‌سنتی است که با مضمون‌های گردشگری خلاق همبستگی فراوانی دارد. درواقع با توجه به میراث ناملموس یک جامعه است که می‌توان یک گردشگر را به مثابه یک شهروند قلمداد و واژه گردشگر- شهروند را تعریف کرد.

یونسکو نیز شبکه شهرهای خلاق را ایجاد کرده که این شهرها باید در ۷ حوزه ادبیات، فیلم، موسیقی، صنایع‌ دستی، هنرهای مردمی و خوراک فعالیت کنند. در نسل سوم گردشگری یعنی همان گردشگری خلاق، مسافران به تجربه و مشارکت در فعالیت‌های مختلف خلاقانه می‌پردازند.

می‌توان گفت در این حوزه از گردشگری، گردشگر به مسافر تبدیل می‌شود و برداشتی سطحی از سفر و مقصد سفر دارد اما او در طی سفر با جامعه مقصد کنش خلاقانه دارد.

چنانکه در گزارش‌های مربوط به سال ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۹۰) سازمان جهانی گردشگری مطرح شده، در پژوهش‌های آینده گردشگری، گردشگران فرهیخته‌تر خواهند شد و به میزان بیشتری جویای آگاهی‌های جدید و سرمایه‌های فرهنگی خواهند بود. آن‌ها همچنین جویای معنای بیشتری از زندگی خویش بوده و در تجربه‌های شخصی خواهان اصالت بیشتری هستند.

با توجه به برخی موضوع‌های مطرح شده در «شبکه شهرهای خلاق» می‌توان اذعان کرد که شهرهای ایران از ظرفیت قابل ‌توجهی برای حضور در این شبکه برخوردار هستند.

از طرف دیگر، می‌دانیم که بخشی از موسیقی، صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه ایران در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده که بر ارزش این ظرفیت می‌افزاید. شهرهایی همچون کاشان به خاطر طراحی و صنایع ‌دستی و همچنین برخی دیگر از شهرهای ایران به دلایل دیگری که در «شبکه شهرهای خلاق» مطرح است، توانایی حضور در این فهرست را دارند. تنها موضوعی که می‌ماند توجه مسئولان شهری به این مقوله است. از طرفی یکی از شگفت‌انگیزترین موضوع‌هایی که گردشگران خارجی را در هنگام بازدید از کشورمان متحیر می‌کند، سبک زندگی ما ایرانیان است که این قابلیت را دارد تا با موضوع‌های مورد توجه در نسل سوم گردشگری هماهنگ باشد.

«گردشگری خلاق» هم‌اکنون بسیار مورد توجه قرار گرفته تا جایی‌که این روزها همایش‌هایی در این زمینه در برخی از شهرهای دنیا برگزار می‌شود و سایت‌های اینترنتی متنوعی نیز در دنیای مجازی به این موضوع اختصاص داده شده است. بنابراین به‌نظر می‌رسد برای اینکه کشور ما نیز از این فرصت جدید بهره‌مند شود باید کارشناسان گردشگری و مدیران شهری، خیلی زود با این مقوله آشنا شوند و برای آن برنامه‌ریزی کنند.

از سوی دیگر سجاد محمد یارزاده، دبیرکل مجمع جهانی شهرهای اسلامی، نیز معتقد است در نسل سوم صنعت گردشگری در جهان، گردشگر تعامل آموزشی، احساسی، اجتماعی و مشارکتی با مکان و مردمی که در آن سکونت دارند خواهد داشت و از همین رو گردشگر خود را ھمچون شهروند حس می‌کند.

به گفته  یارزاده تفاوت عمده گردشگری خلاق با نسل‌ھای پیش از آن در این است که جنبه‌ھای گسترده‌تری را در برمی‌گیرد. بنابراین در نسل سوم گردشگری نیاز است تا مدیران به شناسایی جنبه‌ھای خلاقانه شهرشان به عنوان یک منبع مبادرت ورزند و فرصت‌ھای جدیدی را برای توسعه گردشگری خلاق ایجاد کنند. بر این اساس گردشگری خلاق باید در ارتباط با فرھنگ و بخصوص سیمای فرھنگی ھر مکان باشد.

ادامه دارد...