همه چیز درباره زندگی و کارنامه سینمایی بهمن فرمان آرا + فیلم‌شناسی و تصاویر

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: بهمن فرمان آرا متولد ۳ بهمن ۱۳۲۰ در تهران است. او دوران ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند.  در سال ۱۳۳۷ جهت ادامه تحصیل به لندن رفت و وارد هنرکده هنرهای دراماتیک شد. کمی بعد به دلیل علاقه شدیدش به فیلم‌سازی به آمریکا رفت و در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی از معتبرترین دانشگاه‌های سینمایی دنیاست مشغول به تحصیل شد.

فرمان آرا در مورد آن دوره از زندگی‌اش در مصاحبه‌ای چنین گفته: «یکی از بزرگ‌ترین اتفاق‌های زندگی من دنیایی بود که با انجام آن سفر پیش رویم قرار گرفت، اولین بار که سوار هواپیما شدم در همان سفر بود. پیش از آن هرگز به خارج از کشور نرفته بودم و سفر به لندن برای من یک تجربه سحرآمیز بود. چون موقع که من به لندن سفر کردم یعنی سال ۱۹۵۸، هنوز مدرسه سینمایی در لندن افتتاح نشده بود، من ابتدا به مدرسه هنرپیشگی رفتم. مدرسه هنرپیشگی هم تکلیف و مشق در خانه نداشت، ساعات بعد از مدرسه، از این سینما به آن سینما می‌رفتم و غرق در اعجاز سینما بودم. یادم هست که سال اول حدود دویست و هفتاد فیلم دیدم و این‌یک جور کیف محشری در زندگی من بود. فیلم‌های برگمان را برای اولین بار در لندن دیدم. فیلم‌های آندره وایدا را آنجا کشف کردم. درعین‌حال من در همان سن شانزده‌سالگی خبرنگار ستاره سینما در لندن بودم بنابراین افتتاحیه فیلم‌ها را می‌رفتم و تجاربم محشر بود. مسئولیتی روی دوشم نبود و عیش مدام بود، در کنارش درس و مدرسه هم بود که آن‌هم سراسر خوشی و لذت بود.»

او با پایان یافتن تحصیلش در سال ۱۳۴۵ به ایران برگشت. در دوران گذراندن خدمت سربازی به نوشتن نقد فیلم در مجله انگلیسی‌زبان تهران ژورنال پرداخت. او در سال ۱۳۴۷ در تلویزیون ملی ایران استخدام شد و به‌عنوان منتقد و کارشناس عنوان در برنامه‌های سینمایی آن زمان تلویزیون مانند «فانوس خیال» و «جهان سینما» حضور یافت.

والدین بهمن فرمان آرا

بهمن فرمان آرا فرزند دوم خانواده است. پدرش مصطفی فرمان آرا صاحب یک کارخانه نساجی و مادرش قدس السادات بشارت نام داشت.

آغاز تجربه فیلم‌سازی بهمن فرمان آرا

بهمن فرمان آرا فیلم‌سازی را مانند خیلی فیلم‌سازان دیگر با ساخت فیلم کوتاه آغاز کرد. او دو فیلم کوتاه به نام‌های «نوروز و خاویار» و «تهران کهنه و نو» ساخت و با تکیه بر تجربیات این دو فیلم در سال ۱۳۵۱ اولین فیلم سینمایی خود را به نام خانه قمر خانم جلوی دوربین برد. این فیلم بر اساس سریالی به همین نام ساخته شد که در سال ۱۳۴۷ تولید شد و طی سال‌های ۱۳۴۸ الی ۱۳۵۰ از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد؛ و نویسندگان و کارگردان‌های متعددی داشت.

فرمان آرا سال ۱۳۵۳ فیلم بعدی خود به نام شازده احتجاب را بر اساس داستان مشهور هوشنگ گلشیری ساخت که با استقبال بسیار خوب منتقدین مواجه شد و توانست جایزه بهترین فیلم جشنواره جهانی فیلم تهران را به دست آورد.

نقش بهمن فرمان آرا در تولیدات سینمای موج نو ایران

فرمان آرا همان سال با حکم مهدی بوشهری (همسر اشرف پهلوی خواهر محمدرضا شاه پهلوی) به ریاست تولید «شرکت گسترش صنایع سینمای ایران» گمارده شد و تا سال ۱۳۵۷ و پیروزی انقلاب در مدیریت این شرکت از اصلی‌ترین حامیان و مروجان موج نوی سینمای ایران بود و بسیاری از فیلم‌های مشهور این جریان را تهیه و حمایت کرد. فیلم‌های مشهوری چون دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی در سال 1357، کلاغ ساخته بهرام بیضایی در سال ۱۳۵۶، گزارش ساخته عباس کیارستمی در سال ۱۳۵۶، ملکوت ساخته خسرو هریتاش در سال 1۳۵۵ و شطرنج باد به کارگردانی محمدرضا اصلانی در سال 1۳۵۵ از جمله این آثار هستند.

بهمن فرمان آرا و فیلم سایه‌های بلند باد

در سال ۱۳۵۶ فرمان آرا سومین فیلم بلند خود با نام سایه‌های بلند باد ساخت که اقتباسی بود از داستان «معصوم اول» نوشته هوشنگ گلشیری که هم در زمان شاه توقیف شد و با پیروزی انقلاب نیز هرگز به نمایش درنیامد.

مهاجرت بهمن فرمان آرا از ایران

بهمن فرمان آرا در سال ۱۳۵۹ ایران را ترک کرد و مقیم کشور کانادا شد. او در کانادا مدیریت کمپانی سینمایی سیرکل ونکوور را پذیرفت و پس از پخش فیلم‌های مهمی در کانادا به لس‌آنجلس رفت و به مشارکت در تولید فیلم‌های آمریکایی پرداخت. او در پروژه‌های مهمی با سینماگران بزرگی همکاری کرد و از جمله: باغ‌وحش شیشه‌ای (پل نیومن)، مادام سوزاتسکا (جان شلزینجر)، رادیو حرف (الیور استون)، سقوط امپراتوری آمریکا (دنیس آرکند)، آخرین وسوسه مسیح (مارتین اسکورسیزی)، خانم و آقای بریج (جیمز آیوری)، تردستان (استیون فریرز)، لیولو (ژان کلودلوزان). او همچنین در دوران تهیه‌کنندگی خود از سوی فیلم‌سازان مشهوری چون ارسن ولز در آخرین ساخته‌اش یعنی «آن‌سوی وزش باد» و استیون اسپیلبرگ در فیلم برخورد نزدیک از نوع سوم پیشنهاد سرمایه‌گذاری دریافت کرده است.

بازگشت دوباره بهمن فرمان آرا به ایران

فرمان آرا دوباره در اواخر دهه 60 به ایران بازگشت و شروع به نوشتن فیلم‌نامه‌های متعددی کرد که هیچ‌کدام به مرحله تولید نرسیدند. (از جمله: فیلم‌نامه از عباس کیارستمی متنفرم).

سه‌گانه بهمن فرمان آرا درباره مرگ

طلسم فیلم نساختن او سرانجام در سال 1378 شکست و فیلم‌ بوی کافور عطر یاس را جلوی دوربین برد و توانست سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از هجدهمین دوره جشنواره فجر را به دست آورد. فیلم بعدی او خانه‌ای روی آب در سال 1380 ساخته شد و نامزد چند رشته در جشنواره فجر شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم بیستمین دوره جشنواره فجر را از آن خود کرد.

فیلم یک بوس کوچولو در سال 1384 ساخته شد. این سه فیلم سه‌گانه فرمان آرا درباره مرگ را تشکیل می‌دهند. سه‌گانه‌ای موفق که فرمان آرا را دوباره به سطح اول سینمای ایران بازگرداند.

در سال 1386 فیلم خاک آشنا را کارگردانی کرد که دو سال مهر توقیف خورد تا اینکه در سال 1388 رنگ پرده به خود دید.

او در طی دولت دوم احمدی‌نژاد هیچ درخواستی مبنی بر اخذ پروانه ساخت فیلم، به معاونت سینمایی وقت ارائه نکرد و با آغاز ریاست جمهوری حسن روحانی، در دی‌ماه سال ۱۳۹۲ توانست پروانه ساخت فیلم «دلم می‌خواد» به تهیه‌کنندگی علی تقی‌پور را اخذ کند.

فیلم در سال 1392 ساخته شد اما در سال 1397 به اکران درآمد اما نتوانست موفقیت فیلم‌های پیشین او را تکرار کند و نظر منتقدان و تماشاگران را جلب نماید.

بهمن فرمان آرا در تئاتر

فرمان آرا در آبان ماه 93 نمایش «مردی برای تمام فصول» را به مدت 90 شب در تالار وحدت روی صحنه برد. این تئاتر که اجرای آن آرزوی دیرینه فرمان آرا بود با استقبال خوبی از سوی تماشاگران روبرو شد. خود فرمان آرا دراین‌باره چنین گفته: «تا مردی برای تمام فصول را به روی صحنه نیاورم قصد مردن ندارم.»

آخرین فیلم بهمن فرمان آرا

آخرین فیلمی که بهمن فرمان آرا ساخته حکایت دریا نام دارد. کارگردانی و نویسندگی را خود فرمان آرا و در سال 1395 ساخته شد. فیلم در جشنواره جهانی فجر حضور داشت؛ اما اکران نشد. فیلم در زمان ساخت دل دیوانه نام داشت و بعد از ساخته‌شدن به حکایت دریا تغییر نام داد و در خرداد سال 1399 در شبکه نمایش خانگی به معرض تماشا گذاشته شد. فیلم قصه‌ی آدم‌هایی را روایت می‌کند که پس از مدتی دور بودن، دوباره به هم نزدیک می‌شوند؛ اما آیا این نزدیکی می‌تواند دوری گذشته را جبران کند؟ در فیلم حکایت دریا خود بهمن فرمان آرا به‌عنوان بازیگر نیز حضور دارد. او در مورد تجربه بازیگری خود چنین گفته: عباس کیارستمی تنها کسی بود که همیشه به من می‌گفت دیالوگ‌هایی که می‌نویسی را باید خودت بگویی و باید خودت در فیلم‌هایت بازی کنی. بازی در فیلم حکایت دریا به‌نوعی عمل به وصیت دوستم عباس کیارستمی بود. از دیگر بازیگران فیلم می‌توان علی نصیریان، فاطمه معتمدآریا، لیلا حاتمی، علی مصفا، رؤیا نونهالی، صابر ابر، مریم بوبانی و پانته‌آ پناهی‌ها را نام برد.

زندگی شخصی و خانوادگی بهمن فرمان آرا

همسر بهمن فرمان آرا فلورا لبافی نژاد است. آن دو در سال ۱۳۴۶ باهم ازدواج کردند و ثمره ازدواجشان سه فرزند، دو پسر و یک دختر است.

کارنامه بهمن فرمان آرا به‌عنوان کارگردان

• ۱۳۹۵- حکایت دریا
• ۱۳۹۲ - دلم می‌خواد
• ۱۳۸۶ - خاک آشنا
• ۱۳۸۴ - یک بوس کوچولو
• ۱۳۸۰- خانه‌ای روی آب
• ۱۳۷۸ - بوی کافور، عطر یاس
• ۱۳۵۷ - سایه‌های بلند باد
• ۱۳۵۳ - شازده احتجاب
• ۱۳۵۱- خانه قمر خانم

کارنامه بهمن فرمان آرا به‌عنوان تهیه‌کننده

• ۱۳۹۵ - حکایت دریا
• ۱۳۸۶ - خاک آشنا
• ۱۳۸۰ - خانه‌ای روی آب
• ۱۳۵۷ - سایه‌های بلند باد
• ۱۳۵۷ - دایره مینا
• ۱۳۵۶ - کلاغ
• ۱۳۵۶ - گزارش
• ۱۳۵۶ - در امتداد شب
• ۱۳۵۵ - ملکوت
• ۱۳۵۵ - شطرنج باد

کارنامه بهمن فرمان آرا به‌عنوان بازیگر

• ۱۳۹۷ - مجبوریم
• ۱۳۹۵ - حکایت دریا
• ۱۳۷۸ -بوی کافور، عطر یاس

جوایز و افتخارات بهمن فرمان آرا

• برنده سیمرغ بلورین فیلم منتخب تماشاگران - خانه‌ای روی آب - دوره ۲۰ جشنواره فیلم فجر - مسابقه سینمای ایران- سال ۱۳۸۰
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم - خانه‌ای روی آب - دوره ۲۰ جشنواره فیلم فجر - مسابقه سینمای ایران - سال ۱۳۸۰
• برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی - بوی کافور عطر یاس - دوره ۱۸ جشنواره فیلم فجر - مسابقه سینمای ایران - سال ۱۳۷۸
• برنده بز بال‌دار بهترین فیلم - شازده احتجاب - دوره ۳ جشنواره جهانی فیلم تهران - مسابقه - سال ۱۳۵۳
• سومین فیلم سال - بوی کافور عطر یاس - دوره ۱۵ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال- سال ۱۳۷۹
• سومین کارگردان سال - بوی کافور عطر یاس - دوره ۱۵ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال - سال ۱۳۷۹
• چهارمین فیلم‌نامه سال - بوی کافور عطر یاس - دوره ۱۵ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال - سال ۱۳۷۹
• چهارمین بازیگر نقش اول مرد سال - بوی کافور عطر یاس - دوره ۱۵ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال - سال ۱۳۷۹
• دومین فیلم سال - خانه‌ای روی آب - دوره ۱۸ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال - سال ۱۳۸۲
• دومین کارگردان سال - خانه‌ای روی آب - دوره ۱۸ منتخب نویسندگان و منتقدان - بهترین‌های سال - سال ۱۳۸۲
• کاندید بهترین بازیگر مرد - حکایت دریا - جشنواره آسیا پاسیفیک - سال ۲۰۱۸