آیا ایران به رنسانس نیاز دارد؟
تاریخ ملت‌ها نشان می‌دهد که دوران‌های رکود و بحران، زمینه‌ساز خیزش‌های فکری و فرهنگی تازه‌اند. همان‌گونه که اروپا در قرون وسطی گرفتار انسداد فکری بود و با رنسانس به سمت عقلانیت و علم نو رفت، بسیاری بر این باورند که ایران امروز نیز در وضعیتی مشابه قرار دارد.
پرسش این است: آیا ایران به یک رنسانس نیاز دارد؟
بحران‌های کنونی ایران
ایران معاصر با مشکلاتی چون انسداد سیاسی، تورم ساختاری، مهاجرت نخبگان، شکاف سنت و مدرنیته و محدودیت در تعامل بین‌المللی روبه‌روست. این شرایط یادآور بن‌بست‌های فکری اروپا پیش از رنسانس است؛ جایی که امکان شکوفایی استعدادهای انسانی محدود شده بود.
رنسانس به چه معناست؟
رنسانس به معنای نوزایی است: بازگشت به عقلانیت و خرد انتقادی، شکوفایی هنر و علم، و عبور از اندیشه‌های جزم‌گرایانه. در ایران امروز چنین نوزایی می‌تواند با بازخوانی میراث ایرانی-اسلامی و ترکیب آن با دستاوردهای مدرن شکل بگیرد.
چرا ایران به رنسانس نیاز دارد؟
۱. نجات از فرسایش نهادی
ساختارهای سیاسی و اقتصادی با بحران کارآمدی روبه‌رو هستند. مجلس و نهادهای تصمیم‌گیر بیشتر درگیر ملاحظات جناحی‌اند تا پاسخگویی به نیاز عمومی. رنسانس فکری می‌تواند این چرخه را بشکند.
۲. پاسخ به نیاز نسل جوان
میلیون‌ها فارغ‌التحصیل وارد بازار کاری می‌شوند که فرصت‌های کافی ندارد. نتیجه مهاجرت یا اشتغال غیرمرتبط است. یک رنسانس باید فضای علمی و اقتصادی جذاب ایجاد کند تا این نیروها بمانند.
۳. رقابت جهانی
کشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری در پژوهش و گردشگری جایگاه خود را ارتقا داده‌اند، در حالی که ایران با وجود میراث فرهنگی عظیم سهم اندکی دارد. رنسانس می‌تواند این ظرفیت‌ها را بالفعل سازد.
۴. بازآفرینی هویت ملی
شکاف میان سنت و مدرنیته بسیاری از جوانان را سرگردان کرده است. رنسانس ایرانی می‌تواند با بازخوانی خلاق میراث فلسفی و ادبی و پیوند آن با ارزش‌های مدرن مانند آزادی و عدالت، هویتی تازه بیافریند.
۵. بحران اعتماد عمومی
وقتی سیاست‌ها پاسخگوی نیازهای واقعی نیستند، سرمایه اجتماعی فرومی‌ریزد. مشارکت پایین در انتخابات نمونه‌ای از این بحران است. رنسانس باید اعتماد ازدست‌رفته را با شفافیت و گفت‌وگو بازسازی کند.
ویژگی‌های یک رنسانس ایرانی
عقلانیت و خرد جمعی به جای ایدئولوژی‌های مطلق‌گرا.
احیای علم و دانشگاه از رهگذر پژوهش آزاد و حمایت از نوآوری.
گشودگی سیاسی و اجتماعی با تضمین حقوق شهروندی.
شکوفایی فرهنگ و هنر در فضایی آزاد.
تعامل فعال با جهان برای بهره‌برداری از فرصت‌های علمی و اقتصادی.
ایران امروز در آستانه یک انتخاب تاریخی است: یا در چرخه بحران‌های تکراری گرفتار بماند، یا با شجاعت به سمت رنسانسی ملی حرکت کند. این رنسانس نه تقلید صرف از غرب خواهد بود و نه بازگشت منفعلانه به گذشته، بلکه حرکتی است برای بازآفرینی تمدن ایرانی در جهان معاصر و گشودن افق‌های تازه برای نسل آینده.
ارسال نظر