از فکس نیوز تا پیونگ یانگ

اسفندیار عبداللهی- روزنامه نگار

محمد جواد ظریف وزیر محترم امور خارجه یکی از دیپلمات‌های قوی، مسلط و توانمند ایران است که در چهل سال گذشته شاید در میان همکارانش از حیث قدرت انتقال استراتژی جمهوری اسلامی با زبانی بین‌المللی و استفاده حداکثری از دیپلماسی عمومی منحصر به فرد است. در دانشکده علوم سیاسی بارها و بارها اساتید روش‌های هوشمندانه و موفق «شارل موریس دو تالیران پریگور» را گوشزد می‌کردند، او وزیر امور خارجه ناپلئون بود و پس از سقوط ناپلئون هم سال‌ها در پست‌های رده بالای دولت کار می‌کرده است. سیاست‌های تالیران بود که باعث برتری فرانسه در اروپا تا سال ۱۸۰۷ میلادی شد. نقش مهم و موثر تالیران در حل و فصل اختلافات طولانی مدت بین بریتانیا و فرانسه نیز غیرقابل انکار است؛ مذاکراتی که به تشکیل کشور بلژیک انجامید.

در طول مذاکرات هسته‌ای که به توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) منتهی شد هر وقت آقای ظریف را در قاب تلویزیون می‌دیدم ناخودآگاه موریس تالیران برایم تداعی می‌شد.

این وزیر خارجه در این دوره از تاریخ سیاسی ایران می‌توانست منشأ بسیاری از توفیقات بین المللی باشد، ولی وی با وجود آشنایی کامل با دنیای بین الملل و تسلط بر راه برون رفت از گره‌های بین المللی ایران، گرفتار تعدد مراجع سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیران متعدد الاهداف شده و عملاً کارآیی او پایینتر از توانمندی‌اش شده است.

ظریف به نیویورک سفر کرد که شاید بتواند از ظرافت‌های دیپلماتیک و قدرت ذاتی خود برای پیشبرد دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی استفاده کند، ولی به دلیل همان محدودیت‌هایی که ذکر شد در مواضعش سکته ایجاد شد. روز اول از اختیار کامل در مورد تبادل زندانیان سیاسی بین ایران و آمریکا پرده برداشت و روز دیگر به گونه‌ای دیگر اظهار نظر کرد!

انتخاب شبکه فاکس نیوز برای گفت‌وگو از جمله مواردی است که نشان داد محمد جواد ظریف هر وقت بخواهد می‌تواند به هدف بزند، او مخاطبان این شبکه تلویزیونی که عمدتا طرفداران دونالد ترامپ هستند را هدف قرار داده و برای اولین بار به دوربینی نگاه کرد که در کاخ سفید بیننده‌های مهمی داشت. اینکه این انتخاب و استراتژی چه مقدار در افکار عمومی بین‌المللی تاثیر گذاشته و اصولا در مقطع کنونی دیپلماسی عمومی درمانی، به کار ما می‌آید یا نه، مبحثی قابل تامل است که در این مقال و مقول نمی‌گنجد و چیزی از توانایی و تسلط وزیر محترم خارجه کم نمی‌کند.

یقینا و به اعتراف عمده کارشناسان شرایط حال حاضر کشور از نظر اقتصادی و بین‌المللی تعریفی ندارد و از نظر داخلی هم با مصائب طبیعی و تردید اجتماعی مواجه هستیم با این وجود همه ایرانیان داخل کشور در این قول متفق‌اند که مذاکره با آمریکا در این مقطع، تعبیر به کرنش و تسلیم شدن می‌شود. بر این اساس خوب یا بد و تحت فشار یا رفاه! سیاست رسمی ما عدم مذاکره با آمریکاست و سیاست درستی هم هست. زیرا ایران و ایرانی زیر بار تهدید، شرط و شروط یک طرفه و دستورات موهوم دونالد ترامپ نمی‌رود، هر چند اگر بولتون در آمریکا و تندروها در ایران نبودند شاید کار ما به ‌اینجا نمی‌کشید.

اکنون این آش را بخوریم یا رد کنیم، موضوع ایران است و ایرانی و پای عزت و حیثیت ملت و کشوری تاریخی در میان است. بنابراین فارغ از تمام انتقاداتی که نسبت به دیپلماسی، رویکرد و تصمیمات مراکز تصمیم‌گیری کشور وجود دارد، آمریکا باید متوجه شود که نمی‌توانند به ایران فرمان دهد.

اما نکته‌‌ای که در ارتباط با جهت‌گیری و تصمیمات دیپلماتیک ایران و شخص وزیر خارجه حائز اهمیت است، اعلام خبر سفرش به پیونگ یانگ در روزهای آینده است. این خبر هم مهم است و هم تامل برانگیز!

رهبر کره شمالی با قطار ضد گلوله‌اش هفته قبل به روسیه سفر کرد و بدون اعلام دستاورد ملموسی به حصارش در پیونگ یانگ بازگشت. همه متوجه شدند که کیم جونگ اون با این کارها به نوعی به ترامپ اعلام می‌کند که اگر چنان نشد چنین می‌شود. اما نتیجه‌ای که از این موضوع در پیوند زدن خبر اعلام سفر آقای ظریف به کره شمالی می‌توان گرفت این است که؛ علیرغم اینکه این سفر پس از نیویورک و فکس نیوز همان تلقی را ایجاد می‌کند که در مورد سفر رهبر کره شمالی به روسیه، اما در پس این خبر می‌توان انتظار داشت مذاکرات پیونگ یانگ با آمریکا دچار وقفه شده و موکول به «شروطی» گردد. ترامپ روی مذاکرات کره شمالی حساب ویژه‌ای باز کرده و ماموریت ویژه خود را بازیگری در این صحنه می‌بیند اما محتمل است پس از سفر ظریف، وی از این نقش ویژه عقب‌نشینی کرده یا انعطاف بیشتری نشان دهد.