جهان در آزمون مدنیت و بدویت

مستقل آنلاین، محمد داوری فعال مدنی/

وقتی از جامعه مدنی سخن به میان می‌آید ناخودآگاه جامعه بدوی در ذهن تداعی می‌شود و وجه تمایزهای این دو نوع جامعه ما را متوجه ویژگی‌هایی می‌نماید که یک شهروند جامعه مدنی را از یک عضو جامعه بدوی متمایز می‌سازد. بی‌تردید آنچه این دو را از هم متمایز می‌سازد عناصر و یا متغیرهای مربوط به زمان، جغرافیا، نژاد، دین و مذهب و مدرک و تحصیلات و مواردی از این دست نیست، چرا که بسیاری از افراد هستند که خود را با انتساب به برخی از این ویژگی‌ها متمدن و مدنی می‌دانند در حالیکه گفتار و رفتار و به‌طور کلی عملکرد یا به عبارتی سبک زندگی فردی و اجتماعی آنان به گونه‌ای است که نمی‌توان آنان را مدنی دانست بلکه انسان‌هایی هستند با لباس مدنیت اما عملکرد بدوی که ممکن است یک فرد عادی باشند و یا یک مقام مسئول بلندپایه. در موقعیت‌های مختلف مرزهای مدنی و بدوی خود را بیشتر نشان می‌دهد و یکی از این موقعیت‌ها شرایط تهدید عمومی مثل شرایط فعلی متاثر از تهدید ویروس کرونا است.

افراد بدوی بر اساس غریزه و با خودمحوری و حداکثر با مسئولیت خانوادگی و قبیله‌ای عمل می‌کنند و با تبعات اجتماعی و مسئولیت جمعی و اخلاقی میانه‌ای ندارند و در رقابت برای بقا، جان خود و اطرافیانشان اولویت دارد و در این راستا حتی جان دیگران را سپر می‌کنند برای حفظ جان خود. این روزها شاهد رفتارهای مدنی و بدوی فراوانی در ایران و جهان هستیم و به‌خوبی تفاوت عملکرد مدنی و تاثیر آن در مقابله با تهدید کرونا را می‌توان در شهرها و کشورهای متفاوت مشاهده نمود و به‌عبارتی جهان در آزمون مدنیت و بدویت قرار گرفته و در شرایطی که دهکده جهانی به خانه مشترکی تبدیل شده که امکان زیست جمعی در گرو عملکرد درست جمعی است، احساس نیاز به نقش‌آفرینی جامعه مدنی و کنشگران این عرصه بیش از گذشته است. در ایران نیز به نظر می‌رسد کم‌کاری فراوانی وجود دارد و کنشگران جامعه مدنی در میانه دولت و ملت غیبت غیرموجهی دارند و به‌دلیل این غیبت هر روز شاهد رفتارهای غیرمدنی بیشتری از سوی مسئولان و مردم هستیم که شرایط را برای مقابله با این تهدید مشترک بدتر می‌کند.  

جامعه مدنی ایران که متاسفانه تضعیف شده در این شرایط وظایف جدی و مضاعفی دارد که با نقش آفرینی‌های نظری و عملی باید مردم  ما را از نظر رفتاری ارتقا بخشد و حداقل در رفتارهای اجتماعی دولت و ملت را به مدنیت فرا بخواند و اگر در زمینه رفتارهای سیاسی موانع جدی وجود داشته و دارد اما در زمینه اجتماعی، کنشگران می‌توانند موثر باشند و از فرصت این بحران برای تقویت رفتارهای مدنی و جامعه مدنی استفاده کنند. غیبت یا ضعف جامعه مدنی در شرایط کرونایی ایران ما را بدوی‌تر می‌کند و زندگی را برای پس از دوران کرونا سخت‌تر می‌نماید لذا کنشگری فردی و جمعی می‌تواند جامعه را امیدوار سازد و سرمایه مدنی ما را افزایش دهد در حالی که سکوت و انزوا و ناامیدی چشم‌اندازتیره و تاری می‌سازد که سال‌ها زمان نیاز است تا پس از غلبه بر کرونا بتوانیم سایر سرمایه‌ها در ابعاد دیگر را جبران نمائیم.   نقش‌آفرینی‌های برخی از اساتید و هنرمندان و ورزشکاران و سایر چهره‌ها به صورت فردی و نقش‌آفرینی برخی از احزاب و نهادها و گروه‌های مدنی به صورت جمعی مصادیق خوبی هستند بر این ادعا که می‌شود با حضور موثر و مدنی به عبور با هزینه ها و تبعات منفی کمتری از بحران کرونا امیدواربود.