عروس های عروسک به دست

گفتنی است بنا به اظهارنظر کارشناسان کودک‌همسری می‌تواند باعث تباهی آینده کودک شود به‌گونه‌ای که طبق بررسی‌های به عمل آمده بسیاری از کودکانی که در سنین پایین به اجبار خانواده تن به ازدواج می‌دهند با مشکلاتی مانند بازماندن از تحصیل و عدم تربیت صحیح فرزندان در آینده و مسائلی از این دست مواجه می‌شوند که این خود می‌تواند به‌یقین پیامدهای منفی بسیاری را هم برای کودک و هم برای جامعه به دنبال داشته باشد تا جایی که بنا به گفته دکتر قرایی‌مقدم ازدواج کودکان می‌تواند زمینه‌ساز افزایش آسیب‌های اجتماعی شود.

کودک‌همسری در کشورهای دیگر

آنچه مسلم است امروزه شاهد رواج پدیده کودک‌همسری در کشورهای پیشرفته هستیم که این خود می‌تواند نشان از ریشه‌داشتن این مساله در فرهنگ و باورهای افراد داشته باشد، چراکه در حال حاضر متاسفانه برخی افراد کودک‌همسری را امری صحیح و پسندیده می‌دانند، این در حالی است که باید به این نکته نیز توجه داشت که کودک‌همسری با توجه به پیشرفت جامعه دیگر جایگاهی ندارد بلکه می‌تواند به مرور زمان باعث چالش‌های جدی در جامعه نیز شود. جالب است بدانیم طبق تحقیقات به عمل آمده کودک‌همسری در مناطقی در آفریقای جنوبی، آمریکای لاتین و جنوب آسیا بسیار مشاهده می‌شود.

فقر عامل رواج کودک‌همسری

پرواضح است که فقر را می‌توان یکی از اصلی‌ترین دلایل رواج کودک‌همسری عنوان کرد، چراکه با نگاهی گذرا به وضعیت کودک‌همسری در برخی از شهرها به‌راحتی می‌توان دریافت که امروزه بسیاری از کودکانی که به اجبار تن به ازدواج می‌دهند تنها به دلیل فقر خانواده است. به عبارت ساده‌تر در برخی از اوقات خانواده به خاطر بدهی‌ای که دارد مجبور به فروش کودک خود تحت‌عنوان ازدواج می‌شود؛ ازدواجی که برای خانواده نیز بسیار دردناک است. از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که کودک‌همسری می‌تواند عامل رواج خشونت در جامعه باشد، چراکه در بسیاری از موارد کودکانی که در سنین پایین مجبور به ازدواج می‌شوند بعضا در مواردی مورد خشونت همسر خود نیز قرار می‌گیرند که این خود می‌تواند عاملی برای افزایش خشونت علیه زنان شود. هرچند در این فرصت باید متذکر شد که خشونت درباره زنانی که در سنین پایین مجبور به ازدواج هستند به مراتب پیامدهای منفی بیشتری را نیز به دنبال خواهد داشت.

کودک‌همسری یا ازدواج اجباری

پرواضح است که کودک‌همسری را می‌توان یک نوع ازدواج اجباری نامید، چراکه بنا به گفته دکتر مجید ابهری دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند بیشتر به اجبار خانواده، اطرافیان یا فرهنگ‌ها و باورهای حاکم بر جامعه می‌باشد و کودک علاقه به ازدواج ندارد، چراکه هیچ شناختی نسبت به این مساله در ذهن کودک شکل نگرفته است. بنابراین ازدواجی که به اجبار و بدون شناخت صورت بگیرد می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد.

عوامل کاهش کودک‌همسری

یک فعال حوزه کودکان درباره علت اصلی شکل‌گیری پدیده کودک‌همسری می‌گوید: فقر فرهنگی و اقتصادی و همچنین حاشیه‌نشینی را می‌توان از عمده‌ترین دلایل ازدواج کودکان در سنین پایین دانست. به‌طور کلی فقر به خانواده فشار می‌آورد و خانواده را مجبور به انجام این کار می‌کند. بنابراین به‌راحتی می‌توان این ادعا را داشت کودک‌همسری در خانواده‌های فقیر بیشتر مشاهده می‌شود. یزدانی افزود: سایه انداختن آداب و رسوم نیز خود می‌تواند نقش دیگری در کودک‌همسری داشته باشد، چراکه به‌عنوان مثال امروزه در مناطقی دختران به اجبار خانواده به ازدواج یک‌طرفه تن می‌دهند که این مهم می‌تواند به علت رسم و رسومات اتفاق بیفتد. وی در ادامه بیان کرد: با حمایت خانواده‌هایی که در آنها کودک‌همسری رواج دارد تا حد زیادی می‌توان مانع از ازدواج کودکان در سنین پایین شد. همچنین آموزش و حمایت اقتصادی و اجتماعی از این افراد نیز تا حد زیادی مانع از ازدواج زودهنگام کودکان خواهد شد. این فعال حوزه کودکان نقش آگاهی‌رسانی و مطلع‌کردن افراد از پیامدهای کودک‌همسری را مثبت ارزیابی نموده و بیان کرد: اگر بتوان افراد را با آثار منفی پدیده کودک‌همسری آشنا کرد و آنها را متوجه عمق فاجعه نمود شاید بتوان انتظار داشت تا حدی شاهد کاهش آمار کودک‌همسری در کشور باشیم. هرچند این مهم بدون حمایت‌های مالی و اجتماعی از افراد میسر نخواهد بود. به‌طور کلی اطلاع‌رسانی در این خصوص می‌تواند باعث کاهش آمار ازدواج در سنین پایین شود.

بررسی قوانین موجود

طبق ماده 1041 قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است. با استناد به این ماده قانون می‌توان گفت که سن ازدواج رسمی در ایران برای دختران 13سال و پسران 15سال است؛ حال این سوال مطرح می‌شود که آیا یک دختر 13ساله توانایی انجام وظایف زندگی و مسائل زناشویی را دارد؟ آیا ازدواج در این سن ضایع‌کردن و یا ندیده‌گرفتن حقوق کودک نیست؟ در پایان باید خاطرنشان کرد که افزایش آمار پدیده کودک‌همسری در کشور می‌تواند چالش‌هایی را در حوزه خانواده و جامعه به دنبال داشته باشد. لذا انتظار می‌رود مسئولان امر با فرهنگ‌سازی، آموزش و یا مطلع‌کردن افراد از پیامدهای این‌گونه ازدواج‌ها مانع از انجام آن شوند.