معلم، ستون توسعه
بر اساس آمارهای موجود، میانگین حقوق ماهانه معلمان در ایران بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان (معادل ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار با نرخ ارز فعلی) است.
ابوالقاسم عابدین‌پور
مقایسه بین‌المللی حقوق معلمان
این در حالی است که این رقم در کشورهای شاخص به‌مراتب بیشتر است:
کشور میانگین حقوق ماهانه (دلار)
ایران ۱۵۰–۳۰۰
آلمان ۳,۵۰۰–۵,۰۰۰
آمریکا ۳,۰۰۰–۵,۵۰۰
ژاپن حدود ۴,۰۰۰
ترکیه ۸۰۰–۱,۲۰۰
فنلاند حدود ۳,۵۰۰
حتی در ترکیه به‌عنوان یک کشور همسایه، حقوق معلمان بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار در ماه است که به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از ایران است.
عوامل مؤثر بر پایین‌بودن حقوق معلمان در ایران
۱. سهم ناکافی آموزش و پرورش از بودجه کل کشور
بودجه اختصاص‌یافته به آموزش و پرورش در ایران نسبت به تعداد معلمان و دانش‌آموزان بسیار محدود است. این امر باعث شده تا افزایش حقوق معلمان به یک چالش بزرگ برای دولت تبدیل شود.
۲. تورم و کاهش ارزش پول ملی
کاهش ارزش ریال در سال‌های اخیر تأثیر مستقیمی بر قدرت خرید معلمان گذاشته است. در حالی که حقوق معلمان ثابت مانده، تورم و افزایش هزینه‌های زندگی فشار زیادی بر آن‌ها وارد کرده است.
۳. نظام ناکارآمد رتبه‌بندی و افزایش حقوق
افزایش حقوق معلمان معمولاً به‌صورت مقطعی و بدون برنامه‌ریزی بلندمدت صورت می‌گیرد. نظام رتبه‌بندی معلمان اگرچه اقدام مثبتی است، اما به گفته بسیاری از کارشناسان، به اندازه کافی انگیزه‌بخش نیست و اجرای آن با مشکلاتی همراه است.
· اختلاف حقوقی بین رتبه‌های مختلف: به‌عنوان مثال، اختلاف حقوق بین یک معلم در رتبه ۱ (آموزشیار معلم) و رتبه ۳ (استادیار معلم) در سال ۱۴۰۴ حدود ۳ تا ۵ میلیون تومان در ماه است.
· پایین‌بودن پایه افزایش: پایین‌ترین افزایش حقوق در نظام رتبه‌بندی ۲۴۰ هزار تومان (به‌عنوان مشوق مالی) و برای رتبه ۵ حدود ۸۰۰ هزار تومان پیش‌بینی شده که در برابر تورم موجود ناچیز است.
۴. اولویت پایین آموزش در سیاست‌گذاری‌های کلان
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، آموزش و پرورش در اولویت اول دولت‌ها قرار دارد. در ایران، با وجود اهمیت آموزش، سرمایه‌گذاری کافی برای ارتقای وضعیت معلمان و سیستم آموزشی صورت نگرفته است.
پیامدهای پایین‌بودن حقوق معلمان
۱. کاهش انگیزه معلمان
معلمانی که دغدغه معیشتی دارند، کمتر می‌توانند به ارتقای مهارت‌های آموزشی خود بپردازند.
۲. روی‌آوردن به مشاغل دوم
بسیاری از معلمان برای تأمین هزینه‌های زندگی مجبور به انجام مشاغل دیگر می‌شوند، که این امر از کیفیت تدریس آن‌ها می‌کاهد.
۳. کاهش جذب نیروهای متخصص
پایین‌بودن حقوق، از جذابیت حرفه معلمی برای نیروهای جوان و مستعد می‌کاهد. ایران با کمبود بیش از ۱۷۶ هزار معلم مواجه است که این مسئله به شدت بر کیفیت آموزش تأثیر منفی گذاشته است.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت معلمان
۱. افزایش سهم آموزش و پرورش از بودجه کشور
دولت باید اولویت بیشتری به آموزش و پرورش بدهد و بودجه این بخش را افزایش دهد.
۲. ایجاد طرح‌های پایدار برای افزایش حقوق
افزایش حقوق معلمان باید بر اساس برنامه‌های بلندمدت و با توجه به نرخ تورم صورت گیرد.
۳. بهبود نظام رتبه‌بندی معلمان
نظام رتبه‌بندی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که انگیزه کافی برای معلمان ایجاد کند و به‌طور عادلانه اجرا شود.
۴. ارائه تسهیلات رفاهی
علاوه بر حقوق، ارائه تسهیلات رفاهی نظیر بیمه‌های تکمیلی، وام‌های کم‌بهره و مسکن حمایتی می‌تواند وضعیت معیشتی معلمان را بهبود بخشد.
۵. خارج شدن از قانون مدیریت خدمات کشوری
برخی کارشناسان معتقدند که آموزش و پرورش باید از قانون مدیریت خدمات کشوری خارج شود تا بتواند نظام حقوق و مزایای مستقل و مناسبی برای معلمان طراحی کند.
اساسأ این ساختار وزارتخانه ای فعلی برای رفع مشکلات آموزش و پرورش پاسخگو نیست.
در نهایت
وضعیت حقوق معلمان در ایران نتیجه ترکیبی از عوامل اقتصادی، ساختاری و سیاست‌گذاری است. بهبود این وضعیت نیازمند عزم جدی دولت و مجلس برای افزایش سهم آموزش و پرورش از بودجه کشور، اجرای طرح‌های پایدار برای افزایش حقوق، و بهبود نظام رتبه‌بندی معلمان است.
سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش و بهبود وضعیت معیشتی معلمان، نه‌تنها یک ضرورت اجتماعی است، بلکه یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای پیشرفت و توسعه کشور محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان، بدون حل مشکلات ساختاری آموزش و پرورش، مشکل معلمان حل نخواهد شد.
اگر به دنبال توسعه هستیم،آموزش و پرورش را دریابیم
با چالاکی و با تغییر ذهنیت!