در تمام پروژه‌های عمرانی، قالب‌بندی مرحله‌ای است که بر کیفیت و دوام کل سازه تاثیر می‌گذارد. در این مرحله، بتن تازه، قبل از سفت‌شدن هنوز سیال است و فشار جانبی بسیار بالایی به دیواره قالب وارد می‌کند. کنترل این فشار فقط زمانی ممکن است که قالب‌بندی به شکل مهندسی طراحی و اجرا شده باشد؛ یعنی انتخاب صحیح تجهیزات، روش نصب درست، بازکردن اصولی پس از سفت‌شدن کامل بتن و به طور کلی، رعایت نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی.

یک اشتباه کوچک مانند استفاده از ورق ضعیف توسط سازنده یا انتخاب اتصالات نامناسب می‌تواند باعث بادکردگی دیوار، لب‌پریدگی و سطح ناصاف بتن یا حتی شکست کامل قالب شود. همچنین خطا در فرایند اجرا هم می‌تواند باعث بروز مشکلاتی برای سازه نهایی شود. به همین دلیل، در این مطلب نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی را بررسی می‌کنیم.

۱. نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی برای انتخاب تجهیزات مناسب

اگر از دیدگاه مهندسی نگاه کنیم، تجهیزات قالب‌بندی بتن به سه بخش اصلی تقسیم می‌شوند: اجزای اصلی  یا همان قالب بتن، اتصالات و متعلقات و تجهیزات جانبی نصب مثل جک فلزی، سولجر و... .

پایه و اساس سیستم قالب‌بندی، قالب فلزی بتن است. این قالب‌ها از ورق فولادی ST37 با ضخامت رایج ۳ میلی‌متر ساخته می‌شوند. نوع ورق مورد استفاده در هزینه نهایی خرید اثر می‌گذارد. به گزارش ایمنا، قیمت ورق ST37 بر قیمت قالب بتن اثر می‌گذارد.

سطح آن باید کاملا صاف و بدون موج باشد تا سطح بتن بدون خطوط و پله و کاملا یکدست به‌دست آید. در پشت قالب بتن، تقویت‌کننده نصب می‌شود تا مقاومت خمشی ابزار افزایش یابد. جوشکاری این پشت‌بندها باید با روش CO₂ انجام شود تا هم نفوذ کاملی داشته باشد و هم منطقه متاثر از حرارت به نقطه ضعف قالب در آینده تبدیل نشود.

به‌جز قالب بتن، سیستم قالب‌بندی برای اتصال مطمئن بین صفحات به تجهیزات مخصوصی نیاز دارد. پین و گوه رابط اصلی دو پنل مجاور هستند. این قطعات کوچک از فولاد ساختمانی ساخته می‌شوند تا تحمل نیروهای برشی در هر نقطه را داشته باشند. ضمنا دقت محل سوراخ‌ها در لبه‌های قالب اهمیت بالایی دارد؛ اگر محور سوراخ‌ها حتی نیم‌میلی‌متر از هم فاصله داشته باشد، قالب هنگام بتن‌ریزی تاب برمی‌دارد یا با قالب‌های کناری خوب چفت نمی‌شود.

در بخش متعلقات نصب، لوله داربست، جک فلزی و سرجک‌ها و پایه‌های قابل تنظیم، ابزار مهمی برای تحمل بار واردشده بر سیستم و انتقال آن به تکیه‌گاه هستند. کوچک‌ترین خطا در مهارکردن داربست یا تنظیم ارتفاع می‌تواند انحراف مشخصی در تراز و قائم‌بودن دیوار ایجاد کند.

یکی از نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی این است که تمام تجهیزات مورداستفاده در سیستم قالب‌بندی طبق استاندارد، با دقت بالا و با بهترین مواد اولیه طراحی و ساخته شده باشند. اگر خریدار قبل از تهیه محصول آن‌ها را به دقت بررسی کند و از فروشنده معتبر مشاوره بگیرد، می‌تواند محصولی بخرد که در پروژه‌های مختلف به خوبی کار می‌کند. در غیر این صورت، احتمال آسیب به تجهیزات بی‌کیفیت و غیراستاندارد بعد از اعمال فشار بتن بسیار بالاست.

برای مثال، جنس فولاد مصرفی در تولید تجهیزات، ماشین‌آلات به‌کاررفته در فرایند تولید، کیفیت و دقت جوشکاری‌ها، برشکاری‌ها و خمکاری، کیفیت و نوع پوشش محافظ سطح محصول و... همگی بر کیفیت نهایی تجهیزات قالب‌بندی و در نهایت سازه بتنی موثر هستند.

۲. نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی در زمان اجرا

پیش از نصب قالب‌ها، سطح ابزار باید تمیز، خشک و عاری از آلودگی باشد. وجود ذرات سیمان قدیمی یا زنگ‌زدگی روی قالب باعث چسبیدن بتن به سطح و پوسته‌شدن لایه بیرونی می‌شود. استفاده از روغن قالب استاندارد الزامی است. نوع توصیه‌شده برای رنگ اپوکسی، روغن امولسیونی رقیق با پایه صنعتی است که به‌صورت پاششی با فشار پایین اعمال می‌شود. مصرف بیش از حد روغن باعث تغییر رنگ بتن می‌شود و سطح نهایی سازه را لکه‌دار می‌کند.

نکته بعدی، مهار دقیق درز بین قالب‌هاست. در جاهایی که فشار بتن بالا می‌رود، لب‌به‌لب‌بودن صفحات باید تحت کنترل باشد. در صورت وجود شکاف، بتن از لبه‌ها نشت می‌کند و سطح بتن ناصاف می‌شود. برای رفع این مسئله، حتما باید از قالب‌هایی با پانچ و سوراخکاری دقیق و استاندارد در کنار اتصالات مناسب استفاده کرد تا قالب‌ها به‌خوبی در کنار هم سفت شوند.

در هنگام بتن‌ریزی، ویبره‌کردن باید با فاصله زمانی و شدت مناسب انجام گیرد. اگر این کار بیش‌ازحد یا متمرکز باشد، فشار موضعی بالا می‌رود و ممکن است در محل‌های ضعیف قالب، شکستگی به‌وجود آید. ضمنا ویبره‌کردن بیش از حد یا کمتر از مقدار لازم هم می‌تواند بافت بتن واردشده به قالب‌ها را تغییر دهد.

۳. نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی برای بازکردن قالب

زمان بازکردن قالب، به دو عامل وابسته است؛ دمای محیط و نوع سیمان. در شرایط معتدل، حداقل زمان برای جداسازی قالب حدود ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از بتن‌ریزی است. در دمای پایین‌تر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد، این زمان باید افزایش یابد تا بتن زمان کافی برای سفت‌شدن را داشته باشد.

برای جلوگیری از لب‌پری یا خردشدن لبه‌های سازه بتنی، قالب نباید ناگهانی جدا شود. ابتدا باید گوه‌ها را به‌آرامی آزاد کرد تا فشار به‌تدریج کم شود. قالبی که با عجله باز شود یا در زمان زودتر از سفت‌شدن کامل بتن جدا گردد، موجب افت کیفیت سطحی سازه بتنی خواهد شد.

۴. نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی جهت نگهداری و سرویس قالب‌ها

هر قالب و تجهیزاتی که با بتن تماس داشته‌اند، بعد از جدا شدن باید بلافاصله شسته شوند تا ذرات بتن قبل از سخت شدن جدا شوند. قالب‌های تمیزشده باید در انبار سرپوشیده روی پالت‌های خشک نگهداری شوند. اگر مستقیما روی زمین مرطوب قرار گیرند، خوردگی از لبه‌های قالب شروع می‌شود.

ضمنا اگر آسیبی به سطح قالب وارد شده، طوری که لایه محافظ خراش برداشته است، یا محل جوشکاری ترک یا آسیب دیده است، باید سریعا کار ترمیم قالب‌ها و تجهیزات شروع شود تا این مشکلات پیشروی نکنند و در همان ابتدای کار برطرف شوند.

رایج‌ترین اشتباهات پیمانکاران در قالب بندی سازه‌های بتنی چیست؟

یکی از اشتباهات پرتکرار، استفاده از قالب‌های بی‌کیفیت یا غیراستاندارد نو و دست‌دوم است. این محصولات بعد از چند دوره کاری و به دلیل فشار بتن و بازکردن تاب برمی‌دارند. اگر پنل‌ها قبل از نصب کنترل نشوند، درز می‌افتد و ساختار سازه از ترازبودن خارج می‌شود.

اشتباه رایج دوم، نصب ناهماهنگ یا نادرست داربست‌ها یا جک‌های فلزی است. پیمانکاران گاهی فاصله پایه‌ها را زیاد می‌گیرند تا در هزینه صرفه‌جویی کنند. اما نتیجه این کار، اعمال بار بیش‌ازحد به چند نقطه خاص است که ممکن است در قالب‌های کف یا تیر شکست ایجاد کند. به طور کلی، صرفه‌جویی بی‌مورد و خرید تجهیزات ارزان ولی بی‌کیفیت از مهم‌ترین اشتباهاتی است که می‌تواند کل جریان کار را با مشکل و حتی خطر مواجه کند.

به طور کلی، توجه به جنس فولاد، نوع رنگ، دقت جوش، زاویه گوشه‌ها، کیفیت اتصالات و روش نصب، از نکات مهم در قالب بندی سازه بتنی هستند. اگر شما از کیفیت بتن مطمئن هستید، حتما پیشنهاد می‌کنیم با رعایت نکات ذکرشده در این مطلب، خیال خود را از ساخت یک سازه بتنی بادوام و استاندارد راحت کنید.

در نهایت، اگر برای خرید قالب بتن یا سایر تجهیزات قالب‌بندی به مشاوره و راهنمایی دقیق‌تری نیاز دارید، می‌توانید از طریق تماس با مجموعه‌های معتبر مثل سیویل‌سان، صنعت یدک آذربایجان یا مدرن‌سازان اطلاعات لازم را کسب کنید و محصول باکیفیت را با خیال راحت خریداری کنید.