نفت، فشار اقتصادی و جنگ فرسایشی علیه روسیه

بازار انرژی اکنون به یک میدان نبرد واقعی تبدیل شده است

علی‌اکبر رضایی/ کارشناس ارشد روابط بین الملل

نفت امروز دیگر فقط یک کالا نیست تبدیل به سلاحی شده که توان جنگی روسیه را هدف گرفته است. تحولات اخیر نشان می‌دهد فشار بر کرملین دیگر تنها محدود به جبههٔ اوکراین نیست. حملات اوکراین به پالایشگاه‌ها و زیرساخت‌های انرژی روسیه، که تقریبا نیمی از پالایشگاه‌های کلیدی کشور را هدف قرار داده‌اند، ظرفیت پالایشی و صادرات فرآورده‌های نفتی مسکو را کاهش داده و فشار اقتصادی شدیدی ایجاد کرده است.

کاهش تولید و صادرات فرآورده‌ها، همراه با تخفیف‌های سنگین فروش نفت و تحریم‌های بین‌المللی، روسیه را ناچار کرده برای تامین بودجه و هزینه‌های جنگ، گزینه‌های محدودی در اختیار داشته باشد. برآورد می‌شود که این حملات مستقیم، حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد ظرفیت فرآورده‌های نفتی روسیه را کاهش داده و باعث کاهش ده‌ها میلیارد دلار درآمد سالانه این کشور شده است.

یکی از بخش‌های کلیدی این فشار اقتصادی، تمرکز مستقیم آمریکا بر ونزوئلا است. عملیات موسوم به «نیزه جنوبی» با هدف استفاده از منابع نفتی ونزوئلا طراحی شده است. هدف این اقدام، افزایش تولید نفت این کشور و عرضه بیشتر به بازار جهانی است تا قیمت نفت کاهش یافته و درآمدهای نفتی روسیه به طور چشمگیری کاهش پیدا کند. ونزوئلا در این سناریو به یک اهرم راهبردی تبدیل شده که بدون مواجهه نظامی مستقیم، فشار اقتصادی بر کرملین را تشدید می‌کند.

بازگشت نفت ونزوئلا به بازار می‌تواند فشار شدیدی بر درآمدهای نفتی روسیه وارد کند. حتی کاهش ۱۰ تا ۲۰ دلاری قیمت نفت می‌تواند سالانه ده‌ها میلیارد دلار از درآمد روسیه کم کند. در سناریوی افراطی‌تر سقوط قیمت به حدود ۳۰ دلار می‌تواند بیش از ۸۰ میلیارد دلار درآمد سالانه روسیه را کاهش دهد. چنین عددی برای بودجهٔ جنگ و برنامه‌های اقتصادی پوتین ضربه‌ای شدید محسوب می‌شود. حملات پهپادی به پالایشگاه‌ها، تحریم‌های گسترده و عملیات نیزه جنوبی همگی نشان می‌دهند که آمریکا در حال استفاده از ابزارهای مستقیم و غیرمستقیم برای کاهش توان مالی روسیه است. این فشارها، بدون لزوم ورود به رویارویی نظامی مستقیم بخش مهمی از استراتژی جنگ فرسایشی غرب را شکل می‌دهند.

بازار انرژی اکنون به یک میدان نبرد واقعی تبدیل شده است جایی که نفت و فرآورده‌های نفتی به ابزارهای راهبردی بدل شده‌اند. هر کاهش یا افزایش تولید می‌تواند معادل یک مانور نظامی یا حمله سایبری ارزش استراتژیک داشته باشد و اثرات آن به سرعت در بودجه و برنامه‌های جنگی روسیه منعکس می‌شود.

در نهایت تصویر کلان نشان می‌دهد که روسیه با یک جنگ فرسایشی چندلایه روبه‌رو است حملات مستقیم به زیرساخت‌ها، تحریم‌های گسترده اقتصادی و فشار از طریق منابع نفتی ونزوئلا همگی بخشی از یک استراتژی واحد هستند. هدف نهایی این فشارها کاهش توان مالی روسیه و فرسایش قدرت اقتصادی پوتین است روندی که نشان می‌دهد آیندهٔ درگیری میان روسیه و غرب بیش از هر زمان دیگری در بازارهای انرژی رقم خواهد خورد.