چرا ایران برای روسیه و چین مهم است؟

سرویس ترجمه: مستقل آنلاین/امیرحسین نظری: موقعیت متقابل ایران و روسیه در شطرنج ژئوپلیتیک، آن‌قدر پیچیده است که زبان از توصیف آن قاصر است. در برهه کنونی، همانطور که قبلا اشاره کرده‌ام، تنها این مشخص است که آن‌ها متحدند، اگرچه برخلاف روسیه و چین، متحد استراتژیک نیستند. ایران، روسیه و چین، مثلثی حیاتی در روند اتحاد چندلایه و بلندمدت اوراسیا خواهند داشت.

چند روز پس از گزارش آسیاتایمز، مطلبی منتشر شد که ادعا می‌کرد به «منابع ارشد نزدیک به حکومت ایران» استناد می‌کند. این مقاله سرشار از وحشت‌افکنی، تهمت‌های بی‌اساس فساد و بی‌توجهی آشکار به مسائل کلیدیِ نظامی بود و ادعا می‌کرد روسیه قصد دارد بندر عباس و چابهار را به پایگاه‌های نظامی تبدیل کند که شامل زیردریایی، نیروهای ویژه اسپتسناز و جت‌های جنگی سوخو خواهد بود. در نتیجه، در خلیج فارس، نفوذی زیادی برای خود ایجاد می‌کند.

اولا، «منابع ارشد نزدیک به حکومت ایران» هرگز چنین اطلاعات امنیتی حساسی را فاش نمی‌کنند، مخصوصا برای رسانه‌های انگلیسی-آمریکایی. بنابر تجربه شخصی خودم، با وجود اینکه طی زمانی که برای آسیاتایمز در مورد ایران گزارش تهیه می‌کردم، مرتبا به ایران سفر می‌کردم و علی‌رغم اینکه مقامات مختلف ایرانی ملیت من را می‌دانند، هنوز فرماندهان سپاه پاسداران به 16 سوالی که یک ماه پیش برایشان فرستادم پاسخی نداده‌اند. بنابر اطلاعاتی که هم‌کلامان  من داده‌اند، آن سوال‌ها بسیار حساس پنداشته می‌شوند و بله، این مسائل مربوط به امنیت ملی است. قابل پیش‌بینی است که آن مقاله  پُر اتهام کاملاً دروغ بود. به هرحال، هنگامی که از یکی از منابع معتبر ایرانی‌ام درخصوص صحت آن مطالب پرسیدم، گفت «قطعا درست نیست». گذشته از همه، قانون اساسی ایران شدیدا استقرار نیروهای خارجی در خاک سرزمین را منع می‌کند. مجلس ایران نیز اگر شرایط ویژه‌ای پیش نیاید، هرگز چنین طرحی را تصویب نمی‌کند.

درخصوص همکاری نظامی ایران و روسیه، این اولین بار است که در شمال اقیانوس هند، از جمله تنگه هرمز، عملیات‌ نظامی مشترک میان این دو کشور اتفاق می‌افتد که آن‌هم تنها به وسیله یک توافق ویژه امکان‌پذیر است.

گندی نچایف، در تحلیلی واقع‌بینانه‌تر می‌گوید، این احتمال وجود دارد که روسیه، پایگاهی دائمی برای ناوگان خود در خلیج فارس بنا کند و در نزدیکی آن نیز پایگاهی هوایی تدارک ببیند. اما هنوز تا چنین چشم‌اندازی فاصله زیادی وجود دارد.

و این ماجرا ما را به چابهار می‌رساند، که سوالی جالب نیز ایجاد می‌کند. چابهار بندری عمیق در دریای عمان است و پایه‌ای کلیدی در رویای راه ابریشم کوچک هند است. هند سرمایه‌گذاری زیادی در چابهار کرده است تا آن را به آسیای مرکزی و افغانستان متصل کند و در آینده با راه‌آهن به قفقاز وصل شود. پس هند می‌تواند مسیرهای تجاری پاکستان را دور بزند. چابهار اگرچه، ممکن است به نقطه‌ای اصلی در راه ابریشم جدید (طرح یک کمربند و یک جاده) تبدیل شود. چین و هند نیز، مانند روسیه اعضای شورای همکاری شانگهای هستند و ایران نیز دیر یا زود به عضویت این سازمان درمی‌آید. تنها آن‌زمان این امکان ایجاد می‌شود که چین و روسیه از چابهار به عنوان بندری تجاری استفاده کنند و حتی آن زمان هم استفاده نظامی از آن ممکن نخواهد بود.

همزمان، در ایران اتحاد استراتژیک با روسیه و چین تحت بررسی است. اولویت چین تامین انرژی است و پکن طبق آن شطرنج بازی می‌کند. سفیر چین در امارات، برای بررسی واکنش عموم، خبر داد که احتمال دارد پکن اسکورت نفتکش‌ها را در خلیج فارس و تنگه هرمز به عهده بگیرد. ممکن است این اسکورت انجام شود. اما ممکن هم هست که اعلام این خبر، بخشی از عملیات حفاظتی در برابر آمریکایی باشد، که تا امروز فقط توانسته توجه یکی از اعضای «ائتلاف مشتاقان» -بریتانیا- را جلب کند.

اتفاقی که هم‌اکنون در خلیج فارس درحال وقوع است، بسیار هیجان‌انگیزتر است. بنابر اطلاعاتی که اواخر ماه گذشته معامله‌گران نفت دوحه به من خبر دادند، میزان تقاضا از سال 2018 بیشتر است و در نتیجه ایران نفت بیشتری را می‌فروشد.

نفتکش، ایران را با «ترابری ‌کننده» خاموش ترک می‌کند، نفت به نفتکش دیگری در آب‌های بین‌المللی منتقل می‌شود، سپس لیبل آن تغییر می‌کند. بنابرگفته یک معامله‌گر: «اگر دو تا سه میلیون بشکه‌ای که در روز، به دلیل تحریم‌های ایران و ونزوئلا از بازار خارج می‌شود، به علاوه محدودیت‌های اعمالی اوپک را در نظر بگیرید، باید انتظار قیمت بالاتری داشته باشید».

اما قیمت بالاتری درکار نیست، نفت خام برنت به پایین‌ترین قیمت خود در هفت ماه گذشته رسیده و به بشکه‌ای 60 دلار نزدیک شده است. یعنی ایران فروش را، خصوصا به چین، ادامه می‌دهد. پس پیامی که سفیر چین در امارات با اعلام اسکورت نفتکش‌ها ارسال کرد، تداوم خرید نفت ایران را استتار می‌کرد.

جواد ظریف بارها استادی خود در دیپلماسی و برتری‌اش بر دولت دونالد ترامپ را ثابت کرده است. اما آنچه مهم است نظر مقام رهبری در تصمیمات مهم کشور است.

چیزی که طی چند ماه گذشته بسیار واضح بوده، این است که جذبه مغناطیسی روسیه-چین، بازیگران کلیدی اوراسیا را جذب کرده است، از جمله پاکستان، ترکیه و ایران. همچنین باید در نظر داشت که علی‌رغم استقلال سیاسی ایران و افتخار این کشور به این استقلال، مطمئن هستیم که ایران خط قرمز قاطع روسیه و چین است.