متهم ردیف اول: ماینرهای دولتی

گزارش و گفتگو از مرضیه حسینی

یکماه گذشته وضعیت‌مان به گونه‌ای شد که اگر در خانه می‌ماندیم برق نداشتیم، از خانه بیرون می‌رفتیم آلودگی هوا خفه‌مان می‌کرد یا کرونا گریبان‌مان را می‌درید.

قدرت خریدمان با شتاب و به شکل فزاینده‌ای کاهش یافته به طوری که توان خرید تخم مرغ دانه‌ای ۲۰۰۰ تومان را نداریم. سرعت رخ دادن مشکلات و شکل‌گیری بحران‌ها به حدی است که رسانه‌ها از پوشش کامل خبری باز می‌مانند و  فعالان فضای مجازی مدام از هشتکی به هشتک دیگر مهاجرت می‌کنند. حالا قطعی برق در روزهای اخیر مشکلات زیادی را برای مردم و خاصه بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها ایجاد کرده، دستگاه‌های استخراج رمزارز، کمبود گاز و افزایش مصرف مشترکین خانگی سه عامل وقوع خاموشی‌ها اعلام شده است. در این خصوص اما اظهارات مسئولین ضد و نقیض است.

خاموشی دوشادوش آلودگی

تداوم خاموشی‌های اخیر در حالی است که آلودگی شدید هوا و غلظت آلاینده‌ها امکان تنفس را از مردم گرفته و کیفیت هوای تهران همچنان در شرایط هشدار قرار دارد. سهم منابع ثابت از جمله سهم آلایندگی‌ها به ترتیب در صنایع  ۱۷ درصد، پالایشگاه حدود ۴ درصد، نیروگاه ۱۲ درصد، پایانه‌های اتوبوس، خانگی و تجاری کمی بیش از سه درصد و فرودگاه هم زیر یک درصد تخمین زده شده است. در خصوص ارتباط آلودگی هوا و قطعی برق مسئولین می‌گویند: نیروگاه‌های تولید برق برای تأمین سوخت از مازوت استفاده می‌کنند، استفاده از مازوت سبب انباشت آلاینده‌ها می‌شود و تنها راه تخلیه آن‌ها وزش باد شدید است. 

محسن هاشمی در همین رابطه به ایلنا گفته: «مجبور بودیم برای کاستن از بار آلودگی هوا و استفاده کمتر از مازوت در نیروگاه‌ها خاموشی اعلام کنیم.» این اظهار نظر در حالی است که شاخص آلودگی هوا در کلان شهرها همچنان بالااست.

بیت کوین، دم خروس یا قسم حضرت عباس!

بسیاری از کارشناسان و همچنین مردم بر این باورند که دلیل اصلی خاموشی‌های اخیر در شهرهای ایران نصب ماینر و کسب و کار بیت کوین در ایران خاصه توسط شرکت‌های چینی در مزارع بیت کوین است. فیلم‌های کوتاه و فیش‌های برقی که عنوان «پروژه اقتصادی» داشته و در فضای مجازی منتشر می‌شوند نیز نشان می‌دهد که فرض قطع برق به دلیل استفاده بیت کوین از برق ارزان، دور از ذهن نیست. هفته پیش رمز ارزها و از جمله بیت‌کوین شاهد رشد تاریخی قیمت‌ها بودند؛ قیمت بیت کوین اخیرا به چهل هزار دلار هم رسیده است.

برق ارزان در ایران طی سال‌های اخیر که استخراج بیت‌کوین رواج یافته پای بسیاری را به این صنعت باز کرده، استخراج کنندگان رمزارزها در ایران از تعرفه‌هایی نظیر کشاورزی، فرهنگی، خانگی و صنعتی استفاده می‌کنند که فشار مضاعفی را بر سیستم توزیع برق وارد می‌کند.

رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این رابطه گفته: «چینی‌ها در زمینه استخراج رمزارزها در کشورمان فعالیت دارند و خاموشی‌های اخیر ناشی از آن است.» صابر پرنیان، مدیرعامل شهرک‌های صنعتی استان تهران هم تایید کرده استخراج بیت‌کوین دلیل قطعی برق است. محمد عسگری، سخنگوی شرکت ملی گاز ایران نیز گفته: کمبود گاز عامل قطعی برق نیست و «ناشی از مسائل دیگری است». مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق اما  هم علت این خاموشی‌ها را «افزایش مصرف گاز خانگی و محدودیت تحویل سوخت به نیروگاه‌ها» دانسته و گفته: خاموشی‌ها ربطی به مزارع غیرقانونی بیت کوین ندارد ضمن اینکه بیت کوین سهم ناچیزی در مصرف برق کشور به خود اختصاص داده است. وی اما پیشتر از شناسایی ۱۶۲۰ مرکز انشعاب غیرمجاز برای مصرف بیت کوین خبر داده بود. مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق قم هم گفته تاکنون بیش از ۵۰۰ دستگاه استخراج بیت کوین در این استان کشف شده است. رئیس شرکت توزیع برق ورامین هم اعلام کرده بیش از ۲۰۶ دستگاه ماینر بیت کوین را در این شهر کشف کرده است. 

آقای رئیس جمهور! چرا؟

سایر مسئولین و همچنین حسن روحانی رئیس جمهور، همزمان با خبر رایگان شدن برق برای مشترکین کم‌مصرف، علت قطعی برق را افزایش مصرف گاز خانگی در زمستان و اولویت گاز بر تامین برق در فعالیت نیروگاه‌ها اعلام کرده‌اند. 

حمیدرضا صالحی عضو اتاق بازرگانی در این رابطه گفته: با توجه به اینکه نیروگاه‌ها برای سوخت خود از گاز استفاده می‌کنند و در زمستان مصرف گاز شهری به شدت افزایش پیدا می‌کند، تامین سوخت موردنیاز نیروگاه‌ها با مشکل و محدودیت مواجه شده، در نتیجه چاره‌ای جز انتخاب بین گاز و برق نمانده، به ویژه اینکه مصرف مازوت بیشتر برای تامین سوخت نیروگاه‌های برق نیز بر شدت آلودگی هوا دامن می‌زند.

ماینینگ‌ها همچنین با استفاده از فناوری بلک چین، کار انتقال پول بین خریداران و فروشندان را نیز انجام می‌دهند. در نتیجه تعدد ماینرها به درآمد بیشتری می‌انجامد. این دستگاه‌ها برای نصب، نیاز به مکان خاصی ندارند؛ آنچه لازم است برق ارزان و درجه حرارت پایین است. 

 میزان برق مصرفی استخراج بیت کوین چقدر است و به چه عواملی بستگی دارد؟

میزان برق مصرفی استخراج بیت کوین به دستگاه ماینر مربوط است؛ یعنی از ۱۴۰۰ کیلووات در ساعت تا دستگا‌ه‌های قوی‌تر که حتی ۴۰۰۰ کیلووات برق مصرف می‌کنند متغیر است. قیمت دستگاه‌های ماینر نیز از ۲۰ تا ۱۲۰ میلیون متفاوت است و چون در ایران واردکننده قانونی ندارد در نتیجه هیچ ضابطه مشخصی وجود ندارد قیمت دستگاه‌ها هم متفاوت است. قطعی برق و خاموشی‌های اخیر نیز به استخراج بیت کوین مربوط است، زیرا ارگان‌های دولتی و وابسته به حاکمیت به این کسب و کار ورود کرده‌اند و چون هزینه برق‌شان رایگان است یا توانایی خرید و نصب بالای دستگاه‌های ماینر را به تعداد زیاد دارند، بیشترین حجم برق مصرفی از جانب آن‌هاست وگرنه مردم عادی توان خرید و نصب چند دستگاه که به زحمت به ۶ عدد دستگاه برسد، را هم ندارند و این تعداد تاثیری بر برق مصرفی شهر ندارد. اما در بعضی از نهادهای دولتی و شرکت‌های چینی حتی ۲ یا ۳ هزار دستگاه نصب شده است. به همین دلیل است که ما برای نخستین بار در زمستان شاهد قطعی برق هستیم، اگر این وضعیت تداوم یابد معلوم نیست تابستان چه خواهد شد. 

آیا نصب دستگاه‌های ماینر تاثیری بر آلودگی دارد؟

این دستگاه‌ها آلودگی ندارند اما شدیدا گرما و حرارت تولید می‌کنند، مثلا یک دستگاه ماینینگ به اندازه چهار بخاری برقی گرما تولید می‌کند. اگر دولت اراده کند و از انرژی گرمایی خورشید، برق تولید کند و به مصرف بیت کوین اختصاص دهد، بیت کوین بسیار به صرفه است اما اگر به قیمت سوزاندن گاز و مازوت و تولید برق برای استفاده بیت کوین باشد، قطعی برق و گرمای شدید نواحی محل نصب دستگاه‌های ماینینگ، نتیجه گریزناپذیر این کسب و کار است.